دشوار از آن روز که در یک فرصت کوتاه و در یک نیمصفحه روزنامه نگنجد که از این ستارگان تابناک آسمان ایران سخن گفت و شیرین از آن رو که هر چند کوتاه هم از آنان یاد کنیم، خود را یافتهایم و به خودآگاهی ایرانی و خودشناسی هویتی نزدیکتر شدهایم.
واقعیت این است که نسلی که در تب و تاب و پیچ و خم وقایع منتج به پیروزی نهضت مشروطه متولد شد، فرصتی تاریخی در دوره رضاشاه پهلوی یافت تا با تکیه بر هوش و پشتکار و حس میهندوستی، در آستانه دوره جدید تاریخ ایران، کوششی اساسی برای بازیابی منابع و مآثر تاریخ درازدامن ایرانزمین به خرج دهد. با اندک مقایسهای میتوان به این نکته دست یازید که همه نهادهای متولی فرهنگ و ادب ایرانی در چهل سال گذشته هیچ یک نتوانستهاند حتی به قدر تلاشهای یکی از کسانی همچون دهخدا، بهار،فروغی، قزوینی، همایی، فروزانفر، نفیسی و مینوی بازدهی برای ایرانشناسی داشته باشند. از این بابت نسل فوقالذکر یک شاهکار را رقم زده است. در این میان مجتبی مینوی یکی از رقمزنندگان شاهکارهای معاصر فرهنگ و ادب ایران است. چندی پیش مصادف با چهل و پنجمین سالمرگ این ادیب و پژوهشگر ملی ایران بود.
مردی که از سالهای ابتدایی جوانی خویش در خدمت فرهنگ میهنی و اندیشه ایرانی بود. وقتی تنها 23 سال داشت، مقالهاش “انتقاد مقاله طهران یا تهران” را در مجله آیند که مجلهای ملی به سرپرستی محمود افشار یزدی بود به چاپ رساند. پنج سال بعد و درست وقتی که از سفر یک ساله انگلیس به تهران بازگشت، در وزارت آموزش و پرورش مشغول به کار پرداخت. مینوی در سال ۱۳۰۹ با گروه ربعه را تشکیل داد و با همکاری دیگران چند کتاب ماندگار مانند جلد اول شاهنامه و نوروزنامه خیام را ویرایش کرد و به چاپ رساند.
در همین دوره بود که با محمدعلی فروغی در تهیه خلاصهٔ شاهنامه همکاری داشت. مینوی در سال ۱۳۱۳ در کنگره بینالمللی هزاره فردوسی در تهران حضور داشت و با بسیاری از خاورشناسان اروپایی که به ایران آمده بودند آشنایی پیدا کرد. پس از آن به مدت ۱۵ سال ایران را به مقصد بریتانیا ترک کرد. مینوی در سال ۱۳۲۸ به ایران بازمیگردد و تا سال ۱۳۴۷ مشغول تدریس ادبیات و متنهای کهن در دانشگاه تهران میشود. مینوی از زمان بازنشستگی از دانشگاه تهران تا پایان عمری که کاش بلندتر بود، سرپرستی علمی بنیاد شاهنامه فردوسی را بهعهده گرفت و به یکی از شاهنامهپژوهان بزرگ ایرانزمین تبدیل شد. او پیش از مرگش همه کتابهایش را به ملت ایران هدیه کرد.
*روزنامهنگار و نویسنده حوزه اندیشه