صفرتا صد اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در کردستان/ آیا زیرساخت اجرای طرح در استان مهیا بود؟
به گزارش خبرگزاری فارس از سنندج، این سال‌ها، ورود تکنولوژی به تمامی زمینه‌های زندگی بشری اجتناب‌ناپذیر شده است. یکی از این زمینه‌ها، حوزه سلامت و بهداشت و درمان است که خود بر پایه پیشرفت علم بنا شده است. نمود تکنولوژی در حوزه بهداشت و درمان تنها به اختراع ابزار و تجهیزات پزشکی خلاصه نمی‌شود بلکه امروزه شاهد تأثیرات مثبت و مفید فناوری اطلاعات در این حوزه هستیم.
ثبت الکترونیکی سلامت (EHR) و یا مدارک الکترونیکی پزشکی (EMR)، به مجموعه نظام‌مندی از اطلاعات سلامت بیمار و جامعه الکترونیکی ذخیره‌شده در فرمت دیجیتال گفته می‌شود که این سوابق را می‌توان در سراسر مراکز بهداشتی درمانی مختلف به اشتراک گذاشت.
سوابق از طریق، سیستم‌های اطلاعات سازمانی وسیع متصل به شبکه یا دیگر شبکه‌های اطلاعات و مبادله‌ای به اشتراک گذاشته می‌شود ثبت الکترونیکی سلامت ممکن است شامل طیف وسیعی از اطلاعات، ازجمله جمعیت، سابقه پزشکی، دارو و آلرژی، وضعیت ایمن‌سازی، نتایج آزمایش‌ها، تصاویر رادیولوژی، علائم حیاتی، آمار شخصی مانند سن و وزن و اطلاعات صورت‌حساب باشد.
سیستم‌های مربوط به مدارک الکترونیکی پزشکی نیز برای ذخیره داده‌ها با دقت بالا و برای ثبت حالات یک بیمار در طول زمان طراحی‌شده‌اند. این کار نیاز برای پیگیری سوابق کاغذی قبلی پزشکی را از بین میبرد و در تضمین اطلاعات دقیق و خوانا به بیمار کمک می‌کند.
نسخه‌نویسی الکترونیکی نیز یکی از فواید به‌کارگیری تخصص‌های فناوری اطلاعات در حوزه پزشکی و درمان است. اجرای طرح نسخه الکترونیکی که از سال ۹۵ در کشور آغازشده است، طی سال‌های گذشته رواج بیشتری یافته و اکنون به مصوبه‌ای لازم‌الاجرا تبدیل‌شده است.
در خصوص طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی و چگونگی اجرای آن با انور اسماعیلی مدیرکل بیمه سلامت استان کردستان گفت‌وگو کردیم که در ادامه جزئیات آن آمده است.
فارس: نسخه الکترونیکی چیست؟
اسماعیلی: نسخه‌نویسی الکترونیکی طرحی است که در راستای حذف دفترچه‌های بیمه درمانی کلید خورده و این طرح که درحال حاضر برای بیمه‌شدگان طرح سلامت نیز اجرا می‌شود، بخشی از پروژه سیستم اطلاعات سلامت یکپارچه است.
در این سیستم برای هر فرد در جامعه یک پرونده سلامت شخصی در نظر گرفته می‌شود که شامل تمامی اطلاعات مراقبت بهداشتی درمانی او در طول حیاتش خواهد بود.
این اطلاعات شرایط جسمانی و روحی افراد را دربر می‌گیرد و درمان‌هایی که در زمان‌های مختلف برای هریک اجراشده است. طرح سیستم اطلاعات سلامت یکپارچه و به دنبال آن پرونده سلامت شخصی و نسخه‌نویسی الکترونیکی همه در جهت اجرای طرح دولت الکترونیک پیاده‌سازی می‌شوند.
فارس: چرا طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی اجرا شد؟
اسماعیلی: اجرای کامل طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی از اسفند ۱۳۹۹ اجباری شده است و تمامی پزشکان طرف قرارداد با بیمه تأمین اجتماعی و بیمه سلامت ملزم به استفاده از این سیستم و ثبت نسخه آنلاین هستند.
الزامات قانونی اجرای این طرح ذیل ماده ۷۴ برنامه ششم توسعه آمده است و به همین دلیل زیرساخت‌های لازم برای اجرای کامل آن در طول سال‌ها ۹۷ تا ۹۹ تأمین شد.
به‌وسیله این طرح که اکنون در تمامی مراکز درمانی که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی و بیمه سلامت قرارداد دارند اجرا می‌شود، احراز هویت بیمار تنها با کد ملی او صورت می‌گیرد.
البته به برخی دلایل این نسخه‌نویسی گاهی به‌صورت دستی هم انجام می‌شود اما بنا بر گزارش مسئولین از فروردین ۱۴۰۰ دفترچه بیمه سلامت و تأمین اجتماعی برای بیمه‌شدگان صادر نمی‌شود و این افراد می‌توانند از خدمات نسخه‌نویسی آنلاین بهره‌مند شوند.
دفترچه‌های در دست مردم همچنان معتبر است و می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند و پزشکانی که طرف قرارداد با بیمه‌های مربوطه نیستند می‌توانند در سر نسخه خود تنها با ذکر شماره ملی بیمار اقدام به نسخه‌نویسی نمایند. بیمار برگه نسخه را به داروخانه تحویل داده و داروخانه با واردکردن کد ملی او در سیستم بررسی می‌کند که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارد یا خیر و سپس اقدام به نسخه‌پیچی بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده می‌کند.
فارس: شهروندان چگونه به پرونده پزشکی خود دسترسی داشته باشند؟
اسماعیلی: با توجه به جایگزینی تدریجی نسخه الکترونیکی به‌جای دفترچه از اول اردیبهشت امسال و در راستای ارائه خدمات به بیمه‌شدگان، سامانه سرویس‌های شهروندی بیمه سلامت در استان راه‌اندازی شد.
یکی از مشکلات که نسخه الکترونیکی دارد عدم اطلاع بیمار از خدماتی است که پزشک تجویز کرده است، بر همین اساس سامانه سرویس‌های شهروندی بیمه سلامت در استان‌های کشور و به‌تبع آن کردستان راه‌اندازی شد.
مشاهده اطلاعات هویتی و بیمه‌ای، احراز هویت بیمه‌شده بر اساس شماره ملی و شماره تلفن همراه، مشاهده کامل نسخ و ریز نسخه شامل موارد تجویزی و خدمات ارائه‌شده و تغییر عکس و تمدید اعتبار بیمه در این سامانه امکان‌پذیر است.
بیمه‌شدگان استان می‌توانند برای دسترسی به سامانه سرویس‌های شهروندی بیمه سلامت به آدرس https://eservices.ihio.gov.ir/esc/ مراجعه کرده و خدمات لازم را دریافت کنند.
بیمه‌شدگان می‌توانند هر شکایتی درزمینهٔ خدمات بیمه‌ای خوددارند از طریق سامانه https://shekayat.ihio.gov.ir و با مراجعه به مراکز درمانی و دفاتر پیشخوان خدمات دولت، شکایت خود را اعلام کنند.
فارس: مزایا و معایب این طرح در استان کردستان چیست؟
اسماعیلی: الکترونیکی شدن نسخه‌ها باعث حذف کاغذ که در انتقال بیماری کرونا تأثیرگذار است، افزایش دسترسی مردم به خدمات بهداشت و درمان، افزایش شفافیت مالی مراکز درمانی و ارائه‌دهنده خدمات پزشکی مؤثر است.
سه بیمه پایه شامل خدمات درمانی، سلامت و نیروهای مسلح به بیمه‌گذاران خدمات بیمه‌ای ارائه می‌شود که طبق تبصره‌های ماده‌واحده قانون بودجه سال ۹۹ سازمان‌های بیمه‌گر پایه درمان مکلف به پذیرش نسخه‌های الکترونیکی هستند.
با شناسایی و رفع همپوشانی بیمه‌ای و استحقاق سنجی بیمه‌شدگان، بستر حمایت مالی بیمه‌شده به‌صورت هدفمند، عادلانه و با دسترسی آسان به اقشار آسیب‌پذیر و نیازمند به حمایت، فراهم می‌شود.
الکترونیکی شدن نسخه علاوه بر کاهش قصورات و خطاهای پزشکی و نسخه‌نویسی، زمینه‌ساز نظارت دقیق غیرحضوری و کم‌هزینه گشته و از تخلفات و سوءاستفاده‌ای احتمالی نیز پیشگیری خواهد کرد.
حذف دفترچه‌های کاغذی از اهم مزایای این طرح است که علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف کاغذ فواید زیست‌محیطی زیادی را ازجمله جلوگیری از قطع درختان در بر خواهد داشت و درنهایت منجر به حذف هزینه چاپ و صدور دفاتر کاغذی بیمه خواهد شد.
فارس: چه تعداد بیمه‌شده در کردستان وجود دارد؟
اسماعیلی: در استان کردستان بیش از یک‌میلیون و ۵۰ هزار نفر بیمه سلامت دارند که بیشترین تعداد آنان و بیش از ۶۰۰ هزار نفر در روستاها ساکن هستند.
درحال حاضر از این جمعیت یک‌میلیون و 100 هزارنفری بیمه‌شده ساکن در مناطق شهری و روستایی استان ۹۲۰ هزار نفر به‌صورت کاملاً رایگان زیرپوشش بیمه سلامت قرار دارند.
از این تعداد ۳۲۰ هزار نفر از بیمه رایگان سلامت یا همان بیمه همگانی و ۶۰۰ هزار نفر نیز زیرپوشش صندوق بیمه روستایی هستند.
درمجموع بیش از ۸۷ درصد بیمه‌شدگان به‌صورت رایگان تحت پوشش بیمه سلامت قرار دارند و همچنین 90 درصد جمعیت استان کردستان پزشک خانواده‌دارند و در بستر الکترونیک درحال انجام فعالیت‌های درمانی خود هستند.
فارس: کردستان در اجرای این طرح در کشور چه جایگاهی دارد؟
اسماعیلی: طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی از ابتدای سال 98 در کردستان آغازشده است و تاکنون 750 مرکز طرف قرارداد ما برای اجرای این طرح در استان کردستان هستند.
بخش خصوصی در سال 98 و 99 و بخش دولتی و دانشگاهی در سال 1400 همکاری و مشارکت خوبی با بیمه سلامت استان برای اجرای این طرح داشتند و همین امر باعث شد تا کردستان موردتوجه سازمان بیمه سلامت کشور قرارگرفته و درزمینهٔ اجرای این طرح رتبه اول را در کشور له خود اختصاص دهد.
کردستان در نسخه‌نویسی و نسخه‌پیچی رتبه اول را در کشور داراست که همین موجب شد تا اجرای این طرح به‌کل کشور تعیمیم داده شود.
طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در 100 درصد مراکز خصوصی و 85 درصد مراکز دولتی و دانشگاهی به اجرا درآمده است که درمجموع می‌توان گفت که این طرح در 92 درصد مراکز کردستان اجراشده است.
این در حالی است که میزان اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در کشور درحال حاضر 55 درصد است.
ماهانه 120 هزار نسخه در حوزه سرپایی و همچنین 13 هزار پرونده بستری در کردستان به‌صورت الکترونیکی صادر می‌شود و دیگر در استان ما هیچ نسخه کاغذی در سازمان بیمه سلامت و مراکز طرف قرارداد بیمه‌شدگان تبادل نمی‌شود.
خدمات پوششی بیمه سلامت استان کردستان در طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی نسب به شرایط کاغذی تغییری نکرده است و همچنان 70 درصد هزینه‌ها در بخش سرپایی و 90 درصد هم در بخش بستری توسط بیمه پرداخت می‌شود.
بیمه‌شدگانی که اخیراً از کمیته امداد به بیمه سلامت منتقل‌شده‌اند نیز تمام خدمات بستری آن‌ها به‌صورت رایگان انجام می‌شود و به‌صورت 100 درصد از طرف بیمه سلامت تحت پوشش قرار می‌گیرند.
در ادامه گزارش برای اطلاع از نحوه نظارت‌ها و بازرسی از مراکز طرف قرارداد بیمه سلامت با اقبال خالق پناه رئیس اداره نظارت و ارزش‌یابی اداره کل بیمه سلامت استان کردستان صحبت کردم که در ادامه شرح آن نیز آمده است.
فارس: آیا بر مراکز طرف قرارداد بیمه سلامت در اجرای طرح نظارتی می‌شود؟
اسماعیلی: در حال حاضر 750 مرکز طرف قرارداد بیمه سلامت در کردستان فعال هستند که سال گذشته هزار و 4 مورد و امسال در شش ماه نخست سال نیز بیش از 934 مورد از مراکز طرف قرارداد بازرسی انجام‌شده است.
امسال از این تعداد بازدیدهای حضوری و غیرحضوری از مراکز تشخیصی ودرمانی، 125 مورد تخلف مغایر با ضوابط در مراکز طرف قرارداد شناسایی‌شده که در برابر با هر مورد از این تخلف‌ها یک اقدام نظارتی انجام‌شده است.
نظارت‌های بخش نظارت و بازرسی بیمه سلامت بر مراکز بعد از اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در استان نه‌تنها کمتر نشده بلکه هم ازلحاظ کمی و هم کیفی قوت بیشتری پیداکرده است.
مراکز طرف قرارداد ما پس از اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در سه مرحله قبل از قرارداد، در حین قرارداد و بعد از قرارداد مورد نظارت و بازرسی قرار می‌گیرند.
قبل از اجرای این طرح اطلاعات کاملی از مراکز طرف قرارداد با ثبت کل مشخصات در سامانه‌های الکترونیکی وجود نداشت اما الآن این امکان وجود دارد و سامانه موجود با سازمان نظام پزشکی لینک شده و از دخالت و تجویز پزشکان غیرمجاز جلوگیری به عمل می‌آید.
یکی دیگر از نظارت‌ها ثبت پزشکان غیر طرف قرارداد هست که قبلاً هیچ نظارتی بر این موضوع نبود اما حال با ارائه کد ملی و شماره همراه برای آنان پسوردی صادرشده و خدمات آنان تحت کنترل ما قرارگرفته است.
نظارت‌های ما به‌صورت حضوری همچنان در حین خدمت بر مراکز طرف قرارداد وجود دارد و کارشناسان با حضور در مرکز درمانی تشخیصی مرکز را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و این نظارت‌ها به خاطر کرونا شدیدتر هم شده است.
یکی دیگر از نظارت‌های مهم بیمه سلامت در اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی این است که به‌محض ارائه خدمت به بیمه‌شده پیامکی ارسال می‌شود و زمان و مکان و نحوه خدمت در این پیامک به بیمه‌شده اطلاع داده می‌شود.
دکتر صدیق جدید الاسلام متخصص بیماری‌های داخلی یکی از پزشکان استان است که با استفاده از همین طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی درحال طبابت است. با وی در خصوص مزایا و معایب این طرح صحبت کردم.
فارس: طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی کار را برای پزشکان راحت‌تر کرده یا سخت‌تر؟
اسماعیلی: استان کردستان درزمینهٔ نسخه‌نویسی الکترونیکی جزو استان‌های پیشرو در کشور است و به کمک و همکاری پزشکان و همراهی خود مردم این طرح در کردستان به‌خوبی پیش رفته است.
حذف دفترچه‌های کاغذی که برخی مواقع بیمار به همراه داشتن دفترچه بیمه خود را فراموش می‌کرد و همچنین استحقاق سنجی از مزایای طرح نسخه‌نویسی الکترونیک در استان است.
به این صورت که هزینه‌های مازادی همچون تصویربرداری‌های مکرر که کمکی هم به بیمار نمی‌کرد و گاها به مریض تحمیل می‌شد با اجرای این طرح از بین می‌رود.
اجرای این طرح صرفه‌جویی خوبی ازنظر ریالی هم برای بیمه‌ها و هم برای بیماران در پی خواهد داشت.
تعدادی از بیمارانی که خانه‌نشین هستند و نسخه ماهیانه مستمری دارند باید به‌صورت ماهانه نسخه برای آنان تجویز شود که با اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی بدون مراجعه حضوری فرد به درمانگاه و مطب تجویز دارو انجام می‌شود.
در خصوص معایب هم قطعاً اجرای هر طرحی مزایا و معایب خود را به همراه دارد و چون‌که این طرح موضوع جدیدی بود و بسیاری از مراکز درمانی و مطب‌های شخصی آمادگی اجرای آن را نداشتند درنتیجه در اجرا آن مشکلاتی نیز پیش‌آمده است.
عدم زیرساخت دانشگاه‌ها بزرگ‌ترین مشکل طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در استان کردستان بود که خوشبختانه باهمت دانشگاه و بیمه درحال حاضر بیش از 75 درصد نسخه‌ها در استان به‌صورت الکترونیکی صادر می‌شود.
علاوه بر این مسائل فرهنگی نیز در این طرح بی‌تأثیر نیست چراکه همه ما به نحوی به داشتن دفترچه‌های بیمه خود حین مراجعه به پزشک عادت کرده‌ایم که جا افتادن این موضوع در جامعه کمی زمان لازم دارد اما خوشبختانه این مسیر درحال هموار شدن است.
با چند تن دیگر از پزشکان و کارکنان مشغول در داروخانه و حتی مردم سطح شهر نیز صحبت کردم. درمجموع همه آن‌ها در خصوص معایب و مزایا این طرح نظرات مختلفی ارائه کردند که همگی شامل یک مجموعه می‌شود که در ذیل آمده است.
به گفته بیشتر آنان نسخه الکترونیک مشکل بدخطی بسیاری از پزشکان را نیز رفع خواهد کرد، بسیاری از پزشکان به شیوه‌ای نسخه تجویز می‌کنند که حتی گاهی اوقات خودشان هم نمی‌توانند آن نسخه را بازخوانی کنند و درنهایت باهنر داروسازان، نسخه خوانده و داروها به بیماران داده می‌شود همچنین به دلیل بدخط بودن پزشکان خطاهای پزشکی نیز به وجود می‌آید زیرا بسیاری از داروخانه‌ها نمی‌توانند نسخه پزشک را بخوانند.
با اجرای نسخه الکترونیک همچنین سابقه مصرف دارویی بیماران مشخص می‌شود؛ زیرا ممکن است یک بیمار در طول یک هفته به چند پزشک مراجعه کند و به‌این‌ترتیب پزشکانی که این فرد بیمار را ویزیت می‌کنند، می‌دانند که در نسخه‌های قبل چه داروهایی را مصرف کرده است.
و اما نکته پایانی اینکه…
هرچند مزایای مختلفی برای اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیک بیان‌شده است اما در این میان پرسش‌هایی مطرح است که پاسخ روشن و آشکار به آن می‌تواند اذهان را برای اجرای این طرح آماده‌تر یا حداقل از قضاوت‌های بیشتر درباره این طرح جلوگیری کند.
پرسش‌هایی که حول محور آمادگی زیرساخت‌های الکترونیک برای اجرای این طرح مطرح می‌شود، آیا همه زیرساخت‌های الکترونیک برای ارتباط بین بخشی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی استان آماده‌شده و این زیرساخت‌ها می‌تواند به‌صورت بر خط اطلاعات بیماران را در اختیار قرار دهد؟
در صورت قطعی چندساعته اینترنت تکلیف داروهای بیماران علل الخصوص بیماران بدحال چه می‌شود؟
آیا پزشکان و کارشناسان حوزه سلامت آموزش‌های لازم را برای به‌کارگیری نسخه الکترونیک دیده‌اند؟ و چندین آیای دیگر…
امید است بیمه سلامت استان کردستان در اجرای این طرح شاهد کمترین چالش‌ها و حاشیه‌ها در اجرای طرح نسخه الکترونیک باشد و مردم از مزایای این طرح به‌درستی بهره‌مند شوند و کردستان همچنان پیشرو در اجرای طرح در سطح کشور باقی بماند.
انتهای پیام/79/2330
