لوازم خانگی ایرانی|سازوکار حمایت از صنایع داخلی در دوران ممنوعیت واردات/مدت‌زمان حمایت نباید نامحدود باشد
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، حمایت از لوازم خانگی یکی از موضوعاتی است که این روزها موافقان و مخالفان زیادی دارد. ممنوعیت واردات محصولات کره‌ای در بازار لوازم خانگی تغییراتی را ایجاد کرده است، اما یکی از مهمترین موضوعاتی که موافقان این نوع حمایت مطرح می‌کنند به مساله پیشرفت تکنولوژیک این شرکت ها مربوط می شود، این افراد معتقدند در صورتی که این حمایت در نهایت منجر به رشد تکنولوژی در این صنعت نشود، نمی‌تواند برای این صنایع مفید واقع شود.
در این‌باره دکتر هوشنگ شجری، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان در خصوص الزامات حمایت از صنعت لوازم خانگی معتقد است: آلمان در اوایل قرن بیستم برای حمایت از صنعت پوشاک و پارچه خود، ورود پارچه های انگلیسی به این کشور را ممنوع کرد، این ممنوعیت در آن زمان برای صنعت پارچه و پوشاک آلمان که در وضعیت نوزادی قرار داشتند، توانست بسیار مثمر ثمر باشد، این تئوری در آن زمان با این استدلال از سوی سیاستمداران آلمانی مطرح شد که چون صنایع پارچه آلمان در وضعیت نوزادی قرار دارد و تازه آغاز به کار کرده است، تاب مقاومت در برابر صنایع انگلیسی را ندارد؛ پس باید به طور موقت حمایت شوند.
این سیاست های حمایتی پس از چند سال دیگر در آلمان ادامه نیافت، سیاستمداران آلمانی معتقد بودند برای اینکه صنایع داخلی رشد پیدا کنند باید در معرض رقابت های شدید قرار بگیرند تا موظف باشند خودشان را از نظر تکنولوژی و از نظر قیمت تمام شده و همه مسائل دیگر با کالاهای مشابه خارجی توان رقابت داشته باشند.
در ادامه گفت‌و‌گوی خبرگزاری فارس با هوشنگ شجری را می‌خوانید:
فارس: به عنوان اولین سوال بفرمایید، نظر شما درباره ممنوعیت واردات لوازم خانگی خارجی، علی الخصوص لوازمی که در کشور کره جنوبی تولید شده است، چیست؟
شجری: این تصمیم که برای حمایت از صنعت لوازم خانگی داخلی گرفته شده است، می‌تواند مزایای زیادی برای صنعت داشته باشد اما این مدل تصمیمات می تواند دو مشکل عمده برای صنعت و مردم ایجاد کند، اولین مسئله که باید به آن پرداخته شود، رشد غیر قانونی و قاچاق همین کالاها است، این موضوع می تواند کل عایدی که این طرح برای کشور دارد را از بین ببرد، در صورتی که با قاچاق این کالاها مقابله نشود، هم این کالاها با قیمت بالاتر در بازار پیدا می شود و هم کشور از حقوق گمرکی و سایر درآمدها دستش کوتاه می‌شود.
مسئله بعدی که باید به آن در این زمینه توجه شود، موضوع تورم است، دولت باید بتواند با اجرایی شدن این تصمیم، افزایش قیمت سریع کالاهای مشابه داخلی و کالاهایی که از سایر کشورها وارد می‌شود را کنترل کند، در صورتی که دولت برنامه جامعی برای اجرایی شدن چنین تصمیماتی نداشته باشد، بعد از مدتی معمولا به خاطر قاچاق کالا و تورم زیاد، مجبور خواهد شد این ممنوعیت ها را بردارد و شدت عمل خود را در این موضوع از دست می‌دهد، به عبارت دیگر، برای اینکه چنین تصمیماتی به درستی اجرایی شود، باید یک بازه زمانی برای آن تعیین شود و برای هر پیشامدی یک راهکار جایگزین نیز انتخاب شود، در مجموع اگر چنین ممنوعیت‌هایی به درستی اجرایی نشوند، در بلند مدت نمی تواند برای یک کشور مثبت باشد.
* استفاده آلمان از تئوری 90 ساله حمایت از صنایع داخلی
فارس: با این موضوعاتی که مطرح شد، دولت برای حمایت از لوازم خانگی داخلی باید چه سیاست هایی را اجرایی کند؟
شجری: یک تئوری در این‌باره وجود دارد که بیشتر از ۹۰ سال است از عمر آن می‌گذرد، در این تئوری گفته شده که برای اینکه تولید داخلی تقویت شود و رشد پیدا کند، باید ورود کالاهای مشابه خارجی ممنوع شود، این تئوری حمایت، در مرحله اول به عنوان حمایت موقت و در مرحله دوم به نام حمایت دائم از صنعت در ادبیات اقتصادی مطرح شده است، کشورهایی زیادی نیز این تئوری را اجرایی کرده‌اند، یکی از کشورهایی که با اجرای این تئوری به موفقیت رسیده است، کشور آلمان بوده است.
آلمان در اوایل قرن بیستم برای حمایت از صنعت پوشاک و پارچه خود، ورود پارچه های انگلیسی به این کشور را ممنوع کرد، این ممنوعیت در آن زمان برای صنعت پارچه و پوشاک آلمان که در وضعیت نوزادی قرار داشت، توانست بسیار مثمر ثمر باشد. این تئوری در آن زمان با این استدلال از سوی سیاستمداران آلمانی مطرح شد که چون صنایع پارچه آلمان در وضعیت نوزادی قرار دارد و تازه آغاز به کار کرده است، تاب مقاومت در برابر صنایع انگلیسی را ندارد؛ پس باید به طور موقت حمایت شود. این سیاست های حمایتی پس از چند سال دیگر در آلمان ادامه پیدا نکرد.
* حمایت از تولیدات داخلی باید منجر به رقابتی شدن صنایع شود
فارس: این سیاست های حمایتی آلمانی‌ها از صنایع نوپای خود تا چه زمانی ادامه داشت و چگونه این حمایت ها را برداشتند؟
شجری: سیاستمداران آلمانی معتقد بودند برای اینکه صنایع داخلی رشد پیدا کنند باید در معرض رقابت های شدید قرار بگیرند تا موظف باشند خودشان را از نظر تکنولوژی و از نظر قیمت تمام شده و تمام مسائل دیگر با کالاهای مشابه خارجی توان رقابت داشته باشند. آنها می‌گفتند رشد و پیشرفت صنایع در سایه رقابت ایجاد می‌شود، اگر صنایعی را برای ده‌ها سال حمایت کنید این صنعت نه به سمت ابداعات تکنولوژی می روند و نه به پایین آوردن قیمت تمام شده سوق داده می‌شوند و در چنین شرایطی فقط مصرف کننده ضرر می‌کند و صنایع در جا می زنند.
* صنایع برای پیشرفت باید در R&D سرمایه‌گذاری کنند
فارس: کشورهای دیگر نیز از صنایع دیگر خود حمایت کرده اند، آیا این حمایت ها توانسته است موجب پیشرفت تولیدات داخلی آنها در رقابت با تولیدات سایر کشورها شود؟
شجری: برای این موضوع می‌توان صنایع اتومبیل سازی ژاپن را مثال زد که مثال عام است، رشد و پیشرفت آنها به این دلیل بود که فرض را بر این گذاشتند که بتوانند با صنایع اتومبیل سازی آمریکا رقابت کنند. بنابراین تولیدکنندگان ژاپنی خودشان را موظف دیدند که برای رقابت باید تکنولوژی خود را رشد دهند، یعنی در واقع در حالت بین مرگ و زندگی قرار گرفتند که برای نیازهای تکنولوژیکی خود باید سرمایه‌گذاری لازم را در آن چیزهایی که به R&D (تحقیق و توسعه) مربوط است، انجام دهند؛ در صورتی که این سرمایه‌گذاری‌ها انجام نشود، آنها از صحنه رقابت حذف شوند و به عبارت دیگر، از بین خواهند رفت، این صنایع در نهایت توانستند به شکوفایی برسند، در اروپا هم همین موضوع رخ داده است، پس از یک دوره محدودیت در واردات در کشورهای مختلف و در صنایع متفاوت، بسیاری از کشورها به این نتیجه رسیدند که بالندگی در رقابت رخ می‌دهد.
* حمایت از صنایع مختلف باید زمان‌دار باشد
فارس: یعنی شما حمایت مشروط را یکی از اصلی‌ترین پیش شرط‌های حمایت از صنایع داخلی می دانید؟
شجری: این را مطمئن باشید که اگر صنایع داخلی را بدون شرط حمایت کنیم نه تنها رشد نمی‌کنند بلکه در جا می‌زنند و فقط این مصرف کننده داخلی است که باید کالا با کیفیت پائین و قیمت بالا را خریداری کند، نمونه اش همین صنایع خودروسازی است که به دلیل حمایت دائم نتوانستند در بازارهای جهانی سر در بیاورند و خودی نشان دهند و رشد واقعی و رشدی که توسعه داشته باشد را تجربه کنند، پس حمایت باید در یک مقطع خیلی کوتاه آن هم در حوزه صنایع نوزاد و صنایعی که تازه به وجود آمده اند، باشد. در این وضعیت می توان از حمایت این انتظار را داشت که منجر به پیشرفت تکنولوژی شود و بلافاصله برای آن که این سرمایه‌گذاری‌ها منجر به توسعه شود، این شرکت ها باید در معرض رقابت قرار بگیرند. برای همین در بلند مدت اگر این حمایت‌ها ادامه داشته باشد، معمولا نتیجه خوبی از این نوع حمایت‌ها عاید صنعت نمی‌شود.
* شرکت‌های چینی با حمایت دولت بازار جهانی را تسخیر کرده‌اند
فارس: شما حمایت مشروط و زمان دار را برای صنایع مناسب می‌دانید؟ به نظر شما باید این حمایت چقدر طول بکشد؟
شجری: بله، در صنایع مختلف بازه زمانی حمایت متفاوت است، در صنایع و لوازم سنگین این زمان بین ۷ تا ۱۰ سال است، در صنایع مصرفی باید بین ۳ تا ۵ سال باشد و در صنایعی که کالاهای سبک تولید می کنند، زمان این حمایت باید حدود دو سال و حداکثر سه سال باشد.، مثلا ما در یک برنامه مشخص ۵ ساله باید به این صنایع مهلت دهیم که کارهای لازم را برای رقابت با محصولات خارجی انجام بدهد.
این موضوع هم مهم است که شرکت های تولیدکننده لوازم خانگی باید بدانند سود کسب شده را تنها برای مصرف خودشان خرج نکنند و باید برای بخش قابل توجهی از این سود که در دوران حمایت به دست می‌آورند برنامه داشته باشند، این برنامه نیز باید در خصوص سرمایه‌گذاری در R&D باشد یعنی سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، تا از این طریق توان رقابت برای خود ایجاد کنند. کشور چین که از صنایعش به این شکل حمایت کرده، در حال حاضر توانسته است، بازارهای جهانی را تسخیر کند. پس ایجاد توان رقابت با سایر کشور در این نوع صنایع این است که صنایع بر روی R&D سرمایه‌گذاری کنند. در کشور چین، صنایعی که دولت به بخش خصوصی واگذار کرده است آنها را موظف به سرمایه‌گذاری در بخش R&D کرده است.
* راز ماندگاری شرکت‌ها در رقابت با سایر کشورها
فارس: پس شما معتقدید برای اینکه صنایع لوازم خانگی در ایران به رشد و پیشرفت برسد، باید از آنها حمایت زمان‌دار شود؟
شجری: بله. مسئله حمایت به این صورت است که این صنایع باید بدانند فقط برای بازه زمانی مشخصی وقت دارند و حمایت تمدید نمی شود. پس هر چقدر پول دارند باید خرج تحقیق و توسعه بکنند تا بتوانند بهترین کالا را به پایین ترین قیمت تولید کنند، صنایع لوازم خانگی در ایران هم در صورتی که خلاف این مساله رفتار کند، از بین خواهد رفت.
به عبارت دیگر، این صنایع باید بدانند برای ماندگار شدن باید بخش قابل توجهی از سود خود را سرمایه گذاری کنند. این سرمایه هم تنها سرمایه فیزیکی نیست بلکه سرمایه تحقیقاتی هم است، این حمایت موقت در این بازه زمانی باید طوری باشد که آنها پا بگیرند و بتوانند بخشی از بازار جهانی را برای خود به دست بیاورند، وقتی این صنایع پا گرفتند و پیشرفت کردند باید حمایت را برداشت تا آنها بتوانند در بستر رقابت به ادامه رشد کارخانه های خود اقدام کنند، در صورتی که رشد و پیشرفت های واقعی انجام شود آنها می توانند در دنیای امروز علاوه بر ماندگاری به کسب سود نیز امیدوار باشند.
نمونه این مساله را در بسیاری از کشورها مانند چین، ژاپن، مالزی، کره جنوبی و تایوان دیده‌ایم، رشد صنعتی این کشورها دقیقا پس از دوران حمایت و در سایه رقابت رخ داده است، یعنی اگر حمایتی از آنها نیز شده، موقت بوده است؛ مانند صنعت برنج در ژاپن، کشاورزی هم خودش صنعت است، وقتی ژاپن می خواست عضو wto (سازمان تجارت جهانی) شود، مطابق با قوانین سازمان تجارت جهانی باید تعرفه ها را بر می‌داشت برنج کاران ژاپنی با این مشکل روبرو شدند که اگر ناگهان این حمایت ها برداشته شود، قادر به رقابت با برنج آمریکایی نیستند و تظاهرات در خیابان های توکیو شروع شد که این کشاورزان خواهان حمایت بود، ژاپن از wto اجازه گرفت تا در مدت معین، حمایت خود را از برنجکاران ادامه دهد تا زمانی که تکنولوژی ژاپن در کشت برنج به میزان آمریکایی‌ها برسد، این حمایت های موقت که با شرط و شروط زیادی انجام می شود، پای سودجویی ها و رانت خواری های صنعتی را از بین میبرد و وضعیت خاصی ایجاد می‌کند که در سایه آن، صنعت می‌تواند به رشد و توسعه برسد و نه فقط اینکه روی پای خود بایستد.
فارس: طبق گزارش های موجود بیش از یک‌هزار شرکت لوازم خانگی در کشور داریم، به نظر شما این شرکت‌ها باید ادغام شوند یا باید به همین صورت کار خود را ادامه دهند؟
شجری: شرکت‌های کوچک باید در ابتدا بتوانند با رقیبان داخلی خود رقابت کنند، در صورتی که شرکت‌های بزرگ می‌توانند از صرفه‌های ناشی از مقیاس استفاده کنند و ممکن است شرکت‌های کوچک به دلیل نداشتن این صرفه‌ها مجبور شوند با یکدیگر ادغام شوند ولی در همان وضعیت صنایع متوسط هم می‌توان این سناریوی حمایت را به خوبی اجرایی کرد.
فارس: با تشکر از توضیحات شما
به گزارش فارس، کاربران این رسانه در بخش فارس من خواهان پیگیری در موضوع انحصاری نشدن بازار لوازم خانگی شده‌اند.
انتهای پیام/
