تینا مزدکی_پژوهشگران موفق به کشف گونهای جدید و پیشتر ناشناخته از «مورچهی جهنمی» شدهاند که ۱۱۳ میلیون سال پیش زندگی میکرده است و اکنون قدیمیترین فسیل مورچهی کشفشده تاکنون محسوب میشود. فسیل تازه کشفشدهی یک «مورچهی جهنمی» ممکن است قدیمیترین مورچهی شناختهشده باشد. این حشرهی فسیلشده در منطقهای که امروزه شمالشرق برزیل است پیدا شده و حدود ۱۱۳ میلیون سال پیش، در دورهی کرتاسه (بین ۱۴۵ تا ۶۶ میلیون سال پیش) زندگی میکرده است.
اندرسون لپکو، پژوهشگر موزهی جانورشناسی دانشگاه سائو پائولو در برزیل و یکی از نویسندگان این مطالعه، در بیانیهای گفت:«تیم ما گونهی فسیلی جدیدی از مورچه را کشف کرده که قدیمیترین سابقهی زمینشناختی بیچونوچرای مورچهها را نشان میدهد؛ آنچه این کشف را جالب میکند این است که این مورچه متعلق به گروه منقرضشدهی «مورچههای جهنمی» است که به خاطر ویژگیهای شکارچیانهی عجیبشان شناخته میشوند.»
گونهی تازه کشفشدهی این مورچهی باستانی که پژوهشگران آن را Vulcanidris cratensis نامیدهاند، آروارههایی داسیشکل و رو به بالا داشته که احتمالاً برای گرفتن و سوراخ کردن طعمههایش از آن استفاده میکرده است.
امروزه بیش از ۱۲ هزار گونهی مورچه در زمین وجود دارند که در محیطهای متنوعی از جنگلهای بارانی گرفته تا بیابانها یافت میشوند. مورچهها به خانوادهی Formicidae تعلق دارند همان گروهی که زنبورها هم در آن قرار میگیرند. باور بر این است که مورچهها حدود ۱۴۰ میلیون سال پیش از نیاکانی شبیه به زنبورها تکامل یافتهاند.
Haidomyrmecinae، که به آنها «مورچههای جهنمی» هم گفته میشود، زیرخانوادهای منقرضشده از مورچههای باستانی بودند که در همین دوره میزیستند. پیشتر، چند گونهی دیگر از مورچههای جهنمی در فسیلهای کهربایی در میانمار، فرانسه و کانادا کشف شده بود که قدمتشان حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش برمیگردد و تا پیش از این، قدیمیترین فسیلهای مورچه به حساب میآمدند.
این مورچههای جهنمی ساختار سر و آروارهای عجیبی داشتند که در مورچههای مدرن دیده نمیشود. به جای آروارههای خمیده به داخل یا پایین (مثل مورچههای امروزی)، آروارههایی خمیده به سمت بالا داشتند که میتوانستند بهصورت عمودی بسته شوند. بسیاری از گونهها همچنین برجستگیهایی شبیه به شاخ بالای دهانشان داشتند که احتمالاً برای به دام انداختن طعمه در برابر آروارهها به کار میرفتند. در یک فسیل ۹۹ میلیون ساله که پیشتر کشف شده بود، حتی یک مورچهی جهنمی در حال کشتن طعمه، در میان کهربا ثبت شده بود.
گونهی تازه کشفشدهی مورچهی جهنمی در سنگآهک سازند زمینشناسی Crato Konservat–Lagerstätte در برزیل حفظ شده بود؛ منطقهای که زمانی در شمال قارهی باستانی گوندوانا قرار داشت. این فسیل بعداها توسط پژوهشگران در میان مجموعهای که در موزهی جانورشناسی دانشگاه سائو پائولو نگهداری میشد، دوباره شناسایی شد.
لپکو میگوید: «وقتی این نمونهی خارقالعاده را دیدم، بلافاصله به اهمیتش پی بردیم، نه فقط بهعنوان یک گونهی جدید، بلکه بهعنوان شواهد قطعی وجود مورچهها در سازند کراتو. این کشف اهمیت بررسی دقیق مجموعههای موجود، چه خصوصی و چه در موزهها را نشان میدهد و توجهات را به دیرینهشناسی برزیل و حشرههای فسیلی کمتر کاوششدهی کشور جلب میکند.»
این مورچه با ۱۱۳ میلیون سال قدمت، قدیمیترین نمونهی مورچهی کشفشده تاکنون است و همچنین نخستین مورچهی جهنمی است که در سنگ (و نه در کهربا) حفظ شده است. پژوهشگران با استفاده از روش تصویربرداری میکرو-سیتی، که از پرتوهای ایکس برای مشاهدهی درون اشیا بهره میبرد، تأیید کردند که این گونهی مورچه یک مورچهی جهنمی است و آروارههای رو به بالا ویژگی شناساییکنندهی آن است. اینکه این مورچه قدیمیترین مورچهی کشفشده است و از همان ابتدا آروارههای داسیشکلِ نمادینِ مورچههای جهنمی را داشته، نشان میدهد این ویژگیها خیلی زود پس از ظهور مورچهها تکامل یافتهاند.
پژوهشگران همچنین دریافتند که این گونهی تازه کشفشده احتمالاً ارتباط نزدیکی با دیگر مورچههای جهنمی کشفشده در کهربای میانمار دارد؛ به این معنا که مورچهها خیلی زودتر از آنچه دانشمندان پیشتر تصور میکردند، در سراسر جهان پراکنده شده بودند. لپکو گفت: «کشف یک مورچهی با چنین تخصص کالبدشناختی از ۱۱۳ میلیون سال پیش، فرضیات ما دربارهی سرعت توسعهی سازگاریهای پیچیده در این حشرات را به چالش میکشد. ریختشناسی پیچیدهی این مورچه نشان میدهد که حتی نخستین مورچهها نیز استراتژیهای شکارگری پیشرفتهای داشتهاند که به طور قابل توجهی با مورچههای مدرن متفاوت بوده است.»
منبع: livescience
۵۸۳۲۳
