سازمان بهزیستی چطور از سالمندان کلان شهر تهران مراقبت می کند ؟
حوزه جامعه -خبرگزاری فارس؛ بر اساس سند سالمندی کشورمان و آخرین سرشماری که در سال ۱۳۹۵ انجام گرفت، حدود ۵/۷ میلیون نفر از جمعیت ایران بالای ۶۰ سال قرار گرفتند و طبق آمارهای جهانی، کشوری که ۱۲ درصد جمعیت آن بالای ۶۰ سال باشد کشوری است که پدیده سالمندی در آن استقراریافته است در واپسین روز هفته سالمندی به سراغ مدیر بهزیستی شهر تهران رفتیم تا از سالمندان کلان‌شهر تهران بپرسیم. دکتر «سید سعید آرام» از تعداد ۱۲ هزار و ۵۶۷ سالمند شهر تهران خبر می‌دهد که در بهزیستی شهر تهران پرونده دارند . او در خلال این گفت‌وگو توضیح می‌دهد که چه امکانات توان‌بخشی برای این گروه از سالمندان در نظر گرفته‌شده است. با ما همراه باشید.
**چند درصد از جمعیت کشورمان را سالمندان تشکیل می‌دهند؟
حدود ۸ درصد جمعیت کشورمان را سالمندان تشکیل می‌دهند که پیش‌بینی می‌شود این درصد در ۱۴۱۰ به ۱۵ و در ۱۴۲۰ به ۲۰ درصد برسد. یعنی در ۲۰ سال آینده از هر ۵ ایرانی، یک نفر سالمند خواهد بود.
**در حال حاضر تعداد جمعیت سالمندان کشور و تعداد سالمندان شهر تهران طبق آمار چند نفر است؟
تعداد سالمندان کشور هشت میلیون و ۲۳۱ هزار نفر و تعداد سالمندان شهر تهران یک‌میلیون نفر معادل ۳/۱۰ درصد جمعیت شهر تهران است.
با توجه به نرخ رشد جمعیت کشور که ۱.۶ درصد است، نرخ رشد جمعیت سالمندی کشور ۲.۵ درصد است که البته همچنان رو به افزایش می‌رود و ما یکی از کشورهایی هستیم که بشدت در حال سالمند شدن هستیم.
**در تقسیم‌بندی سازمان بهزیستی سالمندان آسیب‌پذیر چه افرادی هستند؟
سالمندان با درآمد ناکافی، سالمندانی که در خانه سالمندان زندگی می‌کنند یا به‌تنهایی زندگی می‌کنند، از سالمندان آسیب‌پذیر هستند.
**برنامه‌های توان‌بخشی چه میزان به سالمندان کمک می‌کند؟
برنامه‌های توان‌بخشی برای سالمندان به آن‌ها کمک می‌کند در وضعیت ایدئال قرار گیرند. سالمندان هر چه بیشتر فعال باشند بسیاری از عوامل مرتبط با پیری ازجمله قدرت، تعادل، هماهنگی، انعطاف‌پذیری و درد را بهبود می‌بخشد. افراد مسنی که فعالیت جسمی منظم دارند، تعادل، قدرت، کنترل حرکتی، انعطاف‌پذیری، استقامت و حتی از حافظه بهتری نسبت به سالمندان کم‌تحرک برخوردارند.
**بزرگ‌ترین مشکی که زندگی یک سالمند را تهدید می‌کند چیست؟
کم‌تحرکی و بی‌تحرکی در افراد سالمند موجب ایجاد مشکلات فراوانی برای آن‌ها می‌شود و می‌تواند موجب دور شدن و فاصله گرفتن فرد از جامعه و همچنین ایجاد مشکلات روحی -روانی مانند افسردگی شود. اینکه سالمندی، توانایی حرکت و فعالیت خود را بتواند حفظ کند و در مسیر تقویت آن قدم بردارد، باعث نشاط و تضمین سلامت جسمی فرد می‌شود و بهبود حرکت، افزایش قدرت عضلات و کاهش دردهای ناشی از کهولت سن را برای این افراد ایجاد می‌کنند تا بتوانند حرکت و زندگی بهتری داشته و در این دوران از مشکلات کم‌تحرکی و بی‌تحرکی به دور باشند.
**آیا برنامه مدونی برای سالمندان وجود دارد که بتوانند از کم‌تحرکی درامان بمانند؟
انجام ورزش و فعالیت منظم مهم‌ترین راه جلوگیری از معایب و مضرات بی‌حرکتی در این دوران است. هر فعالیت و تحرکی با شدت متوسط می‌تواند مفید باشد ولی میزان آن باید به حدود ۱۵۰ دقیقه در هفته برسد.
**با این اوصاف با شیوع ویروس کرونا بسیاری از سالمندان در منزل ماندند و بی‌تحرکی زیاد باعث بروز بیماری‌ها ویژه سالمندان شد؟
بله دقیقاً همین‌طور است به‌منظور کنترل پاندمی سندرم حاد تنفسی کرونا، فاصله‌گذاری اجتماعی، سیاستی بود که در سراسر جهان اتخاذ شد. قرنطینه و در خانه ماندن طولانی، عوارض ناخواسته‌ای را برای برخی اقشار جامعه به همراه داشت. سالمندان در پی در خانه ماندن با مشکلاتی نظیر بی‌تحرکی و دردهای اسکلتی- عضلانی مواجهه می‌شوند. حتی افزایش میزان افسردگی و اضطراب، کاهش کیفیت خواب و کم شدن میزان تحرک ازجمله این مشکلات است. عدم فعالیت فیزیکی در سالمندان می‌تواند زمینه را برای بروز بسیاری از بیماری‌ها فراهم کند. کم‌تحرکی می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن می‌شود و ریسک ابتلا به عفونت را افزایش دهد و باعث بروز بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان و اختلالات التهابی شود که در افراد مسن شایع است.
توصیه‌های مراقبتی برای سالمندان باید شامل توصیه‌هایی برای واردکردن فعالیت‌های سبک در برنامه‌های روزمره، تمرکز بر روی کم نشستن و تحرک بیشتر باشد.
**چه مراکزی خدمات توان‌بخشی را به سالمندان بهزیستی شهر تهران ارائه می‌دهند؟
مراکز توان‌بخشی به دودسته تقسیم می‌شود، مراکز روزانه، مراکز شبانه‌روزی در مراکز آموزشی توان‌بخشی روزانه، سالمندان به‌صورت روزانه به مرکز مراجعه می‌کنند و متخصصان مرکز به‌صورت گروهی نسبت به ارزیابی هدف‌گذاری فردی، طراحی برنامه توان‌بخشی و اجرای آن برای خدمت گیرندگان مراکز اقدام می‌کنند. مراکز روزانه آموزشی توان‌بخشی، با همکاری بخش غیردولتی باهدف رساندن گروه هدف به حداکثر سطح استقلال و عملکرد ایجادشده‌اند. تعداد مراکز روزانه سالمندان ۴ مرکز و تعداد ۲۱۰ نفر خدمت گیرنده و از این تعداد ۱۵۲ نفر یارانه بگیر هستند.
در مراکز شبانه‌روزی خدمات توان‌بخشی و مراقبتی به‌صورت تخصصی بر اساس دستورالعمل‌ها است. سالمندانی که خانواده‌های آن‌ها قادر به نگهداری نبوده و یا فاقد سرپرست مؤثر و همچنین سالمندان مجهول‌الهویه ارجاعی از مقامات قضایی هستند در این مراکز نگهداری می‌شوند. تعداد ۲۷ مرکز شبانه‌روزی سالمندان در شهر تهران وجود دارد که درمجموع ظرفیت خدمت گیرندگان مرکز سالمندان تا پایان شش‌ماهه اول سال ۱۴۰۰ تعداد یک هزار ۱۳ نفر که شامل ۵۸۲ نفر خانم سالمند و ۴۳۱ نفر سالمند آقا هستند.
**مراکز مراقبت در منزل نیز برای سالمندان وجود دارد؟
بله این مراکز باهدف تقویت رویکرد توان‌بخشی و مراقبتی سالمندان مبتنی بر خانه و خانواده ایجادشده است. خدمات از طریق اعزام مراقبان آموزش‌دیده زیر نظر کارشناس تخصصی علوم مراقبت وتوان بخشی و با مشارکت اعضا ء خانواده به افراد سالمند معلول با معلولیت شدید و خیلی شدید ارائه می‌گردد.
تعداد مراکز توان‌بخشی در منزل سالمندان یک مرکز و خدمات قابل‌ارائه در این مراکز شامل خدمات مراقبتی، پزشکی، پرستاری، توان‌بخشی، مددکاری، و روانشناسی است. تعداد افراد خدمت گیرنده در این مرکز ۱۵۰ نفر که همه یارانه بگیر هستند.
**افزایش سن سالمندی هزینه های بیشتری را بر دوش جامعه می‌گذارد و اهمیت دادن به‌سلامت سالمندان می‌تواند در کمتر کردن این هزینه‌ها تأثیرگذار باشد در این مورد توضیح دهید؟
افزایش جمعیت سالمندان بار مالی فراوانی را ازنظر ایجاد تمهیدات درمانی- بهداشتی در جوامع مختلف ایجاد می‌کند و رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت در سالمندان، تأثیر بالقوه‌ای در پیشبرد سلامت آنان می‌گذارد و به همان نسبت، موجب کاهش هزینه‌های مربوط به مراقبت‌های بهداشتی خواهد شد.
جمعیت سالمندان، مشکلات خاص خود را دارند که این خود می‌طلبد توجه ویژه‌ای به آن‌ها شود. باهدف ارتقای کیفیت زندگی و توسعه کمی و کیفی اقدامات پیشگیرانه و خدمات درمانی وتوان بخشی سالمندان تأکید شود.
برای کم کردن آسیب‌های دوران سالمندی چه اقداماتی لازم است؟
اگر می‌خواهیم از شدت این آسیب‌ها در دوران سالمندی کاسته شود، باید سبک زندگی سالمندان را اصلاح و برنامه‌های ویژه‌ای برای آن‌ها در نظر گرفته شود. به‌طوری‌که فعالیت فیزیکی و تغذیه مناسبی برای سالمندان تعریف شود.
پیاده‌روی در ارتقای سلامت افراد، مهم است و روزانه ۴۰ تا ۴۵ دقیقه پیاده‌روی که مرتب و منظم تکرار شود، بهترین روش برای پیشگیری از پوکی استخوان است.
**طرح توانمندسازی سالمندان به کجا رسید؟
طرح توانمندسازی سالمندان در ابتدا به این نکته توجه دارد که سازگاری سالمند با دوران سالمندی را افزایش دهد. از اهداف این طرح می‌توان به آگاه‌سازی جامعه و خانواده‌ها نسبت به مسائل سالمندان، ارتقاء کیفیت زندگی سالمندان، اجرای برنامه‌های توان‌بخشی، آموزشی و فرهنگی بر اساس شاخص‌های زندگی سالم، و ارائه خدمات توان‌بخشی موردنیاز وانجام فعالیت‌های ورزشی وتفریحی برای سالمندان عنوان کرد.
**افزایش آگاهی و مهارتی برای استفاده از وسایل کمکی در سنین سالمندی چه تأثیری بر حال خوب سالمندان خواهد گذاشت؟
انتخاب ابزار کمک حرکتی مناسب، بر اساس قدرت، تعادل، تحمل، عملکرد شناختی، و اقتضای محیط زندگی سالمند نقشی حیاتی دارد. سالمندان اغلب آموزشی درباره نحوه استفاده درست از وسایلی مثل سمعک و عصا ندیده‌اند و همین باعث می‌شود که وابستگی‌شان به اطرافیان افزایش پیدا کند و اعتمادبه‌نفسشان نیز دچار مشکل شود بنابراین به آن‌ها آموزش داده می‌شود تا از ابزارهای کمکی استفاده کنند تا رفاه بهتری را تجربه کنند.
**مراکز مثبت زندگی بری سالمندان چه برنامه‌هایی دارد؟
مراکز مثبت زندگی در نظر دارد از گروه‌های داوطلب محلی برای ارائه خدمات سلامت‌محور در محله‌ها کمک بگیرد تا در محیط زندگی سالمندان، مسیرهای پیاده‌روی مناسب هموار شود. عدم مناسب‌سازی معابر وسیستم حمل ونقل و نبودن سرویس‌های بهداشتی مناسب و خاموش بودن پله‌های برقی به سالمندان آسیب می زند. همچنین مراکز مثبت زندگی تلاش می‌کنند افزایش دسترسی سالمندان به اقدامات پیشگیرانه سلامت محور در محله‌ها ومحیط های زندگی را فراهم کنند.
**شعار امسال “بهره مندی عادلانه همه سنین از فناوری دیجیتال” نامیده شد به نظر شما استفاده سالمندان از فضایی مجازی چه تأثیر مثبتی برزندگی آن‌ها خواهد داشت؟
تعامل اجتماعی افراد مسن را امکان‌پذیر می‌کند. ازآنجایی‌که زندگی امروزه با افزایش استفاده از فضای مجازی گره‌خورده است، بنابراین می‌توان گفت استفاده از فضای مجازی تا حدودی بر سلامت روان سالمندان تأثیر خواهد گذاشت. استفاده از اینترنت و فضای مجازی در سالمندان، موجب ارتقای موقعیت اجتماعی، تقویت اعتمادبه‌نفس و تغییر نگرش پیری ستیزی و دید کلیشه‌ای نسبت به سالمندی شده و همین امر حمایت عاطفی را به همراه داشته و همچنین از احساس انزوای اجتماعی سالمندان کاسته است. فضای مجازی نوع جدیدی از ارتباطات را با دنیای بیرون برای سالمندان ایجاد کرده. بنابراین منجر به استقلال، افزایش لذت از زندگی و احساس مفید بودن شده و تأثیر مثبتی بر روان آن‌ها داشته و میزان افسردگی در سالمندان کاربر فضای مجازی کمتر بوده است.
**استفاده از فضای مجازی باعث کم‌تحرکی آن‌ها نمی‌شود؟
طبق تحقیقات افراد مسن‌تر، گوشی خود را به‌مثابه دستگاهی می‌دانند که ارتباط آن‌ها را با دیگر نقاط جهان حفظ می‌کند و می‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند. این افراد اکنون برای پر کردن اوقات فراغت خود از گوشی استفاده می‌کنند. استفاده از شبکه‌های اجتماعی و استفاده از اینترنت، بر زندگی سالم در دوران سالمندی تأثیر به سزایی دارد و با کمک به فعالیت مغزی افراد سالمند، مانع از مبتلا آن‌ها به آلزایمر می‌شود. یک ساعت جست‌وجو در اینترنت توسط افراد سالخورده، فعالیت مغزی سالمند را در مقایسه با افرادی که از اینترنت استفاده نمی‌کنند، بسیار بالاتر برده است.
**استفاده از این فضا چه تأثیر منفی را می‌تواند به دنبال داشته باشد؟
تأثیرات منفی فضای مجازی مانند وابستگی بیش‌ازحد روانی و کاهش روابط چهره به چهره در بسیاری از سالمندان مشاهده‌شده است. روابط اجتماعی، ارزش زیادی برای سلامت روان هر فردی دارد که هرچه ارتباطات بین فردی در جامعه بیشتر شود، سرمایه روانی آن جامعه نیز بالاتر می‌رود. سالمندان به دلیل مشکلات فیزیکی و مالی، ارتباطات کمتری با دوستان و اطرافیان برقرار می‌کنند و همین گوشه‌گیری عامل بسیاری از مشکلات ازجمله افسردگی سالمندان هست. شبکه‌های اجتماعی تا حدی این مشکل را حل می‌کند، اما متأسفانه یکی از عیوب این شبکه‌ها این است که ارتباطات در آن عمق الزام را ندارد و فرد احساس حمایت اجتماعی نخواهد کرد.
انتهای پیام/
