دوم) ما بد بدرقه بودهایم در مذاکره و نیز، در «پذیرش نامهها و سفیران صلح» و دوستی، بیتقصیر هم خیلی نبودهایم؛ یک ایران بوده است و وجوه مختلف قدرت و شکوه تمدنی. همینها و دیگر عوامل، شاید باعث میشده تا از موضعمان سخت و دشوار دست میکشیدیم تا جایی که در پاره کردن نامههای دیگر سران و پادشاهان کشورها، سابقه داریم.
زبان امروز نامههای دیپلماسی اما، «زبان فرصت» است تا «زبان تهدید». لااقل از سطرهای نانوشته این دست نامهها، بیش از آن که تفسیر به تهدید کرد؛ میشود با ابتکار عمل، از آن فرصت ساخت؛ هنر دیپلماسی مگر جز این است؟
سوم) تجربهها را اگر داینامیک دانستیم؛ نامهنگاریها و مبادله آن نیز، خود تجربه متفاوتی است؛ منتها بهشرط آن که بنای بر مذاکره و تعامل تا دستیابی به قراردادهای دوجانبه و چندجانبه اقتصادی باشد؛ امری که دیپلماسی نامه را به فرجامی روشن، تبدیل و نیز، تضمین میکند.
چهارم) امریکای ترامپ، امریکای ایلان ماسک و «سرمایهگذاران اقتصاد دیجیتال» محسوب میشود. از این زاویه هم باید نیمنگاهی البته جدی داشت. خاصه آن که ما در خاورمیانه یک وزنه سنگین به شمار میآییم. خاورمیانهای که در حال یک دگردیسی و شتاب فزاینده قرار دارد. سرمایهگذاری روی هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ در کشورهای این منطقه، وقتی پای ایران به میان آید؛ بیتردید شکل دیگری خواهد گرفت.
اینها زوایای دیگری است که نمیتوان و نباید بهسادگی از همین «امریکای مشترک ترامپ – ایلان ماسک» گذشت؛ بههیچوجه.
بازخوانی منافع ملی ما چه پاسخی به کنش متقابل احتمالی ما در برابر «دیپلماسی نامه نگاری»، جز این میدهد که از این فرصت نباید عبور کرد.
آخر) با تمرکز بر این نکته که مذاکره بدون واسطه با امریکای ترامپ – ایلان ماسک، ایران را به شرایط مورد نظرش نزدیکتر خواهد ساخت؛ اولویت بعدی، هدفگذاری بر روی «نتایج مذاکره» است. هیچ مذاکرهای سابقه ندارد که بدون دستیابی به همکاریهای اقتصادی پایدار بماند؛ پایدار هم نخواهد ماند.
تجربههای معاصر و قرارداد ۱+۵ در سال ۹۴ نیز، از این قاعده مستثنا نبود، مستثنا هم نیست. بیتردید هرکدام از اعضای ششگانه همان قرارداد – وقتی از منافع آن کنار زده شوند – خروج را بر ماندن ترجیح میدهند.
این بار، ایران با شرایط و هدفگذاری تازه میتواند در سایه همکاریها و قراردادهای اقتصادی – بهویژه میان بخش خصوصی دو کشور ایران و امریکا در گام نخست – ثبات هر نوع تفاهم و سپس قراردادی را فراهم سازند.
فرجام ما در فرصتسازی تازه از رهگذر دیپلماسی نامههای مبادله شده میگذرد. نگذاریم این فرصتها از کف برود. همین و بس.
مجید رضاییان – استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم
۵۷۵۷