حقوق فوتبال؛ یک تخصص انکارناپذیر
حقوق فوتبال؛ یک تخصص انکارناپذیر
تلاقی چند عامل محبوبیت فوتبال، ماهیت بین المللی این ورزش و گردش مالی چشمگیر در فوتبال باعث رشد مسایل و اختلافات حقوقی در فوتبال و نیز رشد بازار خدمات حقوقی تخصصی در صنعت فوتبال گردیده است. شاهد این مدعی تعداد روزافزون پرونده های فوتبالی است، به طوریکه از سال ۲۰۰۲ به این سو تقریبا نیمی از کل دعاوی مطروحه نزد دیوان بین المللی داوری ورزش (CAS) مربوط به فوتبال بوده است. بسیاری از دعاوی پیش از آن که به CAS (به عنوان مرجع استیناف نهایی) برسند توسط فیفا، کنفدراسیون ها یا فدراسیون های ملی رسیدگی شده اند.
تجربه نشان داده است تصمیمات نهادهای رسیدگی کننده فیفا از جمله اتاق حل اختلاف و کمیته وضعیت فیفا عمدتا (نه همگی) پس از رسیدگی مجدد در CAS ، مورد تایید قرار گرفته اند، لیکن این تصمیمات زمانی که در فدراسیون های ملی اتخاذ می شوند به دلایل متعدد از جمله عدم آشنایی کافی این نهادهای ورزشی ملی با مقررات بین المللی و رویه قضایی فیفا و CAS و قوانین سوئیس، سرنوشت دیگری می یابند و عمدتا (به طور کلی یا جزئی) نقض می شوند. در میان دعاوی مطروحه در فیفا نیز نیمی از آن ها راجع به اختلاف میان بازیکنان و باشگاه ها در رابطه با قراردادهای استخدامی و نقل و انتقالات، یا همان اختلافات قراردادی هستند. در این بین، مسایل مختلفی که عمده ترین آن ها را موضوع فسخ غیرموجه (termination without just cause) و عدم پرداخت دستمزد قراردادی تشکیل می دهد از متداول ترین موضوعات اختلاف میان بازیکنان (مربیان) و باشگاه ها می باشند. در ایران نیز بسیاری از باشگاه ها بدون توجه به مفاد خاص هر قرارداد و توجه به اصول حقوق فوتبال مبادرت به انعقاد قراردادها می نمایند و متعاقبا مشکلات ناشی از فسخ گریبانگیر آن ها می شود.
این موضوع بخصوص در قراردادهای دارای بعد بین المللی که یک طرف آن را بازیکن یا مربی خارجی تشکیل می دهد می توان مشاهده نمود. نگارنده به عنوان عضو سابق کمیته وضعیت فدراسیون فوتبال ایران در رسیدگی به بسیاری از پرونده های اختلافات قراردادی این موضوع را ملاحظه نموده است که برخی از باشگاه ها از قراردادهای فرم استفاده می نمایند که متن یکسانی داشته و در باشگاه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند و همین قراردادهای فرم محض نیز تنها با تغییر اسامی طرفین و بدون تغییر دیگری به یک قرارداد استخدامی تبدیل می شوند که معضلات بعدی آن می تواند در هنگام بروز اختلاف و شکایت خود برجسته شود. به طور نمونه تاکید قرارداد بر این که بازیکن، آماتور می باشد قابل پذیرش نیست و در این خصوص می بایست معیار تصریح شده در مقررات نقل و انتقالات فدراسیون ایران (در رسیدگی به پرونده های داخلی) مد نظر قرار گیرد که بر اساس آن بازیکن حرفه ای بازیکنی است که اولاً دارای قرارداد کتبی با باشگاه باشد و ثانیاً درآمدی که بابت فعالیت فوتبالی اش به او اختصاص می یابد بیش از هزینه هایی که متقبل می شود باشد و بازیکن آماتور بازیکنی است که دارای قرارداد کتبی بوده لکن درآمد وی کمتر از هزینه های جاری زندگی او باشد. در یکی دیگر از پرونده ها، باشگاهی در یک قرارداد با مبلغ دستمزد آماتوری، با تصریح بر این که بازیکن نمی تواند بدون اجازه باشگاه قراردادش را فسخ نماید از بازیکن به دلیل فسخ غیر موجه شکایت نمود که این ادعا مردود تشخیص داده شد، چرا که بازیکنان آماتور مشمول الزامات مقررات نقل و انتقالات و تعیین وضعیت بازیکنان نیستند و به طور کلی از حق فسخ برخوردارند.
با این حال، حقوق فوتبال منحصر به دعاوی نیست. بیشتر کار حقوقدانان فوتبالی عبارتست از مشاوره و یا تدوین قراردادها منطبق با مقررات داخلی و بین المللی و رویه قضایی. نیاز به مساعدت حقوقی در حوزه ی غیر ترافعی، با توجه به تجاری شدن فوتبال و صرف هزینه ها و عواید روز افزون این رشته، افزایش قابل توجهی داشته است. امروزه اغلب باشگاه های مطرح جهان، مشاورین حقوقی تمام وقت استخدام نموده و بسیاری از باشگاه های بزرگ جهان تیم کاملی از حقوقدانان تمام وقت (in-house legal adviser) دارند که در موضوعات مختلف از الزامات حقوقی تا قراردادهای استخدامی و نقل و انتقالات بازیکنان به آن ها مشاوره می دهند. این حقوقدانان نه لزوما از میان وکلای عادی، بلکه متخصصینی می باشند که یا در زمینه حقوق ورزش دارای تحصیلات آکادمیک بوده و یا دستکم در دعاوی تخصصی مربوطه در سطوح داخلی و بین المللی سوابق درخشانی دارند.
لذا، اعتقاد بر این است که امروزه با یک شاخه کاملا تخصصی از حقوق به نام “حقوق فوتبال” مواجهیم که برخی از شاخص های اصلی آن وجود مقررات خاص مانند مقررات نقل و انتقالات و تعیین وضعیت، و وجود محاکم تخصصی مانند اتاق حل اختلاف فیفا و دیوان داوری ورزش و بالاخره تعداد روزافزون متخصصین و علاقه مندان فعال در این حوزه است. حقوق فوتبال نیز در بطن خود طیف گسترده ای از موضوعات مانند قراردادهای استخدامی، مسایل انضباطی و اخلاقی، دوپینگ، حقوق بشر، حقوق رقابت و غیره را شامل می گردد که هر کدام تاکنون موضوع تصمیمات و آراء متعدد بین المللی قرار گرفته اند. با این حال، تاکید می گردد بیشترین دعاوی و اختلافات در حوزه فوتبال در زمینه ی نقل و انقالات و قراردادهای استخدامی فوتبال رخ می دهد. بنابراین، با قاطعیت می توان گفت نیاز عملی به درک تخصصی از مسایل حقوقی مختص فوتبال (از دیدگاه تخصصی و نه دیدگاه عام حقوقی) قطعا وجود دارد و فدراسیون ها، باشگاه ها، بازیکنان، مربیان و سایر ذینفعان نیاز به مشورت و نمایندگی حقوقدانانی دارند که درک عمیقی از حقوق فوتبال داشته باشند.
*مهرداد محمدی-مشاور حقوقی
۲۵۴ ۲۵۱
