آیا بدون لمس ضریح هم می‌توان زیارت کرد؟/ رکن اصلی زیارت معرفت به امام است
به گزارش خبرگزاری فارس از مشهد، عده‌ای هنجارشکن در چند روز گذشته به بهانه زیارت ضریح مطهر امام هشتم و اعتراض به محدودیت‌های کرونایی، ضمن هتک حرمت به آستان نورانی امام رئوف، آسیب‌هایی هم به حرم وارد کردند.
سؤال اینجا است که آیا زیارتی که با هتک حرم هم به حرم و هم زائران امام رضا(ع) همراه بود، مورد قبول خداوند و ائمه واقع می‌شود؟ و آیا زیارت تنها با لمس ضریح مطهر اتفاق می‌افتد؟
برای پاسخ به این سؤالات مصاحبه‌ای با حجت الاسلام محمد الهی خراسانی یکی از اساتید حوزه علمیه مشهد و عضو کارگروه اخلاق حوزه علمیه خراسان انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
زائر در درجه اول باید خودش را در محضر امام ببیند
فارس: به عنوان یک کارشناس مذهبی بفرمایید زیارت با معرفت چیست و چه آدابی دارد؟
مهم‌ترین مسئله در آداب زیارت توجه و معرفت به امام و حضور قلب در گفت‌وگو با ایشان است، این احساس حضور در محضر امام مهم‌ترین مسئله است.
تعبیر برخی بزرگان این بود که زیارت با معرفت یعنی زائر توجه داشته باشد که به زیارت امام «حیّ»، «حاضر»، «ناظر» و «قادر» آمده است، اعتقادش این باشد که صرفا به زیارت یک قبر نیامده، بلکه واقعا امام را می‌تواند زیارت و محضر امام را درک کند، چون روح مطهر امام در کنار مرقد خودش حضور دارد و زائر در درجه اول باید خودش را در محضر امام ببیند.
علاوه بر اینکه روح مطهر امام زیارت می‌شود، امام نیز حاضر است، اینگونه نیست که امام در حیات برزخی باشند اما در اینجا نباشند، بلکه امام در کنار مرقد خودشان حضور دارند و ناظر هستند.
باید زائر بداند که امام به اذن الهی از آنچنان اشرافی برخوردار است که هیچ زائری از دید او پنهان نمی‌ماند و بر همه زائران اشراف دارد، در اذن دخول هم می‌خوانیم «اشهد انک تشهد مقامی و تسمع کلامی و ترد سلامی» یعنی من شهادت می‌دهم مرا که در محضرتان ایستاده‌ام می‌بینید و سلام مرا را پاسخ می‌دهید، پس من باید بدانم که مورد توجه امام هستم و حضرت مرا می‌بیند و سلامم را پاسخ می‌دهد.
در نهایت باور داشته باشد که امام قادر است، به این معنا که دست امام برای هر گونه اجابت باز است، البته به هر شکلی که حکمت الهی اقتضا می‌کند. ائمه اطهار مظهر حکمت بالغه الهی هستند و کاری را بر خلاف حکمت الهی انجام نمی‌دهند، اجابت دعا نیز شکل‌های مختلفی دارد و یک گونه‌اش این است که حاجت من به آن شکلی که می‌خواهم، به من داده شود.
فارس: سوالی که این روزها خیلی مطرح می‌شود این است که حضور زائر در کنار ضریح و لمس آن تاثیری در قبولی زیارت دارد؟
رکن اصلی زیارت را معرفت، توجه و احساس حضور در محضر امام است؛ اگر رکن اصلی در زیارت، معرفت به امام شد، باید بدانیم همه آن چیزهای که به عنوان آداب زیارت مطرح می‌شود، در واقع جنبه ثانوی دارد و همه مترتب بر رکن اصلی است، یعنی هر کدام از این آداب رعایت شود در واقع فضیلت زیارت بیشتر می‌شود. به عنوان مثال زائر هر چه به قبر مطهر نزدیک‌تر شود و بتواند قبر مطهر یا ضریح مطهر را ببوسد و خودش را متبرک کند، فضیلت زیارت و برکات آن بیشتر می‌شود، اما نکته مهم این است که اینگونه نیست که اگر شرایط برای انجام برخی از این آداب فراهم نشد، فکر کنیم که زیارتی اتفاق نیفتاده است، این تصور اشتباهی است که میان برخی از مردم وجود دارد که فکر می‌کنند اگر نتوانستند کنار ضریح بروند و ضریح را لمس نکردند، یعنی اصلا نتوانسته‌اند زیارت کنند.
طبیعتا هرچه بتوانم آداب زیارات را رعایت کنم، فضیلت و برکات بیشتری نصیبم می‌شود، اما اگر شرایط به گونه‌ای بود که امکان انجام همه این آداب فراهم نبود، اصل زیارت به قوت خود باقی است، این شرایط خاص ممکن است حال نامساعد خودم یا ازدحام جمعیت و یا شیوع بیماری باشد. پس صرفا بحث شیوع بیماری هم مطرح نیست، گاهی با ازدحام جمعیت به این نتیجه می‌رسم که نمی‌توانم به سمت روضه منوره بروم، چرا که ممکن است موجب مزاحمت برای دیگران شود.
این تصور اشتباهی است که میان برخی از مردم وجود دارد که فکر می‌کنند اگر نتوانستند کنار ضریح بروند و ضریح را لمس نکردند، یعنی اصلا نتوانسته‌اند زیارت کنند
به طور طبیعی در شرایط شیوع بیماری کرونا نیز یکسری محدودیت‌ها به‌وجود می‌آید و نباید تصور کنیم امکان زیارت از ما سلب شده است، بلکه زیارت را به همان شکلی که امکان‌پذیر است، انجام می‌دهیم.
طبعا هرچه بتوانیم آداب زیارت را همان‌گونه که در روایات مطرح شده انجام دهیم، بهتر است، در شرایط عادی و طبیعی، خیلی خوب است ما خودمان را به قبر مطهر امام نزدیک و متبرک کنیم، اما اگر شرایط مساعد نبود، با فاصله امام را زیارت می‌کنیم. در روایات داریم که امام صادق(ع) در جریان زیارت خانه خدا برای لمس حجر الاسود جلو نرفتند و فرمودند نمی‌خواهم با این ازدحام جمعیت، باعث زحمت دیگران شوم.
فارس: لطفا نظرتان را درباره حادثه‌ای که در شب شهادت امام رضا(ع) در کنار ضریح مبارک ایشان اتفاق افتاد، بیان کنید.
بله همانطور که اشاره کردید متأسفانه محدودیت‌های ایجاد شده در کنار ضریح مطهر رضوی، بهانه‌ای شد برای حادثه‌ای که چند شب گذشته در حرم مطهر رخ داد که عکس‌ها و فیلم‌های آن در فضای مجازی هم پخش شد.
این حادثه نشان داد هنوز برای قشری از جامعه مذهبی و به‌ویژه هیئتی‌ها مسئله محدودیت‌ها حل نشده است و آن‌ها به عنوان مخالفان این محدودیت‌ها انتقاداتی دارند، یکی از این انتقادها این است که چرا این محدودیت‌ها تنها در مورد اماکن مذهبی به‌کار برده می‌شود، به‌طوری‌که اماکن غیرمذهبی مانند مجتمع‌های تجاری و تفریحی باز هستند اما در حرم همچنان محدودیت‌ها وجود دارد، یا در عتبات عالیات عراق این محدودیت‌ها برقرار نیست و زائران بدون زدن ماسک و رعایت فاصله اجتماعی به زیارت می‌روند و هیچ افزایش آمار ابتلا یا مرگ ومیر کرونا هم در آنجا گزارش نمی‌شود.
جنبه دیگر این انتقادها این است که اصل این محدودیت‌ها با اعتقادات شیعی سازگار نیست چراکه ما بر این باور هستیم که حرم‌ها ملجأ و پناهگاه زائران است، پس با ایجاد محدودیت‌ها فلسفه وجودی حرم‌ها را زیرسؤال برده‌ایم. مسئله دیگر، استناد به آیه تطهیر از سوی مخالفین این محدودیت‌ها است، می‌گویند اگر حرم اهل بیت آلوده به ویروس شود، یعنی ما عملا پاکی و عصمت معصوم را زیر سوال برده‌ایم و پذیرفته‌ایم وجود اهل بیت(ع) که پاک از هر گونه آلودگی است ممکن است درگیر با هر آلودگی و ویروس شود و این اهانت به امام است و با عصمت امام سازگار نیست.
در طرف مقابل، موافقان محدودیت‌ها معتقدند برای کنترل بیماری کرونا و جلوگیری از ابتلا و مرگ‌ومیر بیشتر، باید محدودیت‌ها در همه اماکنی که امکان تماس افراد در آن‌ها بیشتر است از جمله اماکن مذهبی اعمال شود.
پاسخی که طرف مقابل به انتقادات مخالفان می‌دهد این است که با یک نگاه دقیق متوجه می‌شوید که این محدودیت‌ها به اماکن مذهبی اختصاص نداشته است، به‌طور مثال اکنون حدود دو سال است که با تعطیلی اکثر مراکز آموزشی که ماموریت بسیار مهمی دارند مواجه هستیم، دانشگاه‌ها، مدارس و اغلب حوزه‌های علمیه تعطیل بوده است. در حوزه اقتصادی و تجاری هم بعضی مشاغل با محدودیت‌های جدی مواجه بودند به طوری‌که دچار چالش‌های مالی شدند، بعضی جریمه و بعضی با ورشکستگی مواجه شدند. اماکن تفریحی و ورزشی هم از این قاعده مستثنا نبودند، البته در بخشی از سال و با کاهش آمار کرونا شاید بازگشایی می‌شدند، اما دوباره با افزایش و پیک کرونا همگی دچار محدودیت می‌شدند، پس در این مدت کرونا محدودیت‌ها در بخش‌های وسیعی از جامعه برقرار بوده است.
قاعده کلی، اعمال محدودیت در مورد اماکنی است که امکان تماس در آن‌ها و احتمال سرایت بیماری بالا است که شامل مکان‌های مذهبی و غیرمذهبی می‌شود، اما اینکه چرا بعضی جاها زیر بار اعمال این قانون نمی‌روند یا قانون نسبت به همه یکسان اجرا نمی‌شود، دلیل بر نقض قانون از سوی اماکن مذهبی نیست، به ویژه که دشمنان و رسانه‌های معاند حساسیت بیشتری روی اماکن مذهبی و رفتارهای متدینان دارند و نباید بهانه به دست آنان داد.
آمار واقعی کرونا در کشور عراق قابل دستیابی نیست
فارس: یکی از دلایلی که مخالفان محدودیت‌های زیارت ضریح مطهر امام رضا(ع) دارند این است که چرا در عتبات عالیات با وجود نبود این محدودیت‌ها، هیچ افزایش آمار بیماری هم گزارش نمی‌شود، پاسخ‌تان به این موضوع چیست؟
در مورد عراق، قصه پیچیده‌تر از این حرف‌ها است و فاکتورهای مختلفی در این قضیه دخیل هستند، به همین دلیل نمی‌توان حکم عراق را به ایران تعمیم دهیم، مهم‌ترین فاکتور این است که اصولا مراجعه به مراکز درمانی در عراق مانند ایران یک امر شایع و متداولی نیست و بسیاری از مردم در عراق همانطور که تن به واکسیناسیون نمی‌دهند زیر بار پروتکل‌های درمانی برای پیگیری بیماری و تست نمی‌روند، اینکه مردم برای تست، آزمایش و یا بستری شدن به مراکز درمانی مراجعه کنند در عراق به‌ویژه شهرهای مذهبی آن به‌ندرت اتفاق می‌افتد و همین مسئله باعث می‌شود آمار واقعی کرونا در آن کشور قابل دستیابی نباشد.
وضعیت کرونا در عراق وضعیت قابل دفاعی نیست، از این جهت که این کشور در بین کشورهای عربی، تاکنون چندین بار بالاترین آمار مرگ‌ومیر را داشته و چند پیک را پشت سر گذاشته است
از سوی دیگر، شرایط جغرافیایی و سبک زندگی عراقی‌ها با مردم ایران بسیار متفاوت است، بنیه جسمی سازگار با شرایط گوناگون، نوع تغذیه و مصرف بالای ویتامین دی در مردم عراق به‌دلیل مصرف فراوان ماهی، آن‌ها را با ایرانیان متفاوت کرده است، ضمن اینکه باید توجه داشت که به‌طور کلی وضعیت کرونا در عراق وضعیت قابل دفاعی نیست، از این جهت که این کشور در بین کشورهای عربی، تاکنون چندین بار بالاترین آمار مرگ‌ومیر را داشته و چند پیک را پشت سر گذاشته است.
آیه تطهیر درباره پاکیزگی و مصونیت از هر آلودگی ائمه(ع) است نه ضریح
فارس: محدودیت‌های کرونایی در اماکن مذهبی و بطور خاص حرم ائمه(ع) با اعتقادات ما درباره ملجأ بودن حرم اهل بیت(ع) در تناقض است؟
در زمانی که به‌دلیل شیوع کرونا درب‌های حرم مطهر رضوی بسته شد، امکان زیارت و توسل از راه دور وجود داشت، اکنون هم امکان حضور در بخش‌های نزدیک ضریح وجود دارد و حرم همچنان محل رجوع مردم است و دعا و توسل همچنان برقرار است و اگر حضرت عنایت کنند، شفا هم اتفاق خواهد افتاد، همانطور که چند روز پیش یک دختر شهرستانی شفای خود را در حرم گرفت و این اتفاق مورد تایید مسئولان حرم قرار گرفت، این در حالی است که طبعا این دختر زائر نیز با فاصله و بدون تماس با ضریح و صرفا با توسل به امام هشتم، شفای خود را گرفته است.
در آیه تطهیر هم که مخالفان پروتکل‌ها در اماکن زیارتی به آن استناد می‌کنند، عصمت و پاکیزگی و مصونیت از هر آلودگی نسبت به خود اهل بیت به‌کار رفته است نه در مورد ضریح و در و دیوار حرم، از سوی دیگر باید گفت ابتلا و بیماری اساسا با عصمت امام منافاتی ندارد، چرا که خود امامان و اهل خانه آن‌ها دچار بیماری می‌شدند.
واقعیتی که همه ما مشاهده می‌کنیم این است که گاهی اطراف ضریح دچار آلودگی شده و نیاز به تطهیر پیدا می‌کند؛ به عنوان مثال اینکه گاهی در حرم و اطراف ضریح، خون یا نجاستی مشاهده می‌شود، در اینجا آیا باید اقدام به رفع آلودگی و تطهیر آن محل کرد یا باید گفت اینجا آلودگی معنایی ندارد؟ ویروس و بیماری هم از این قضیه مستثنی نیست.
==================
گفت‌وگو: فریده خسروی
==================
انتهای پیام/ ۷۰۰۵۱
