recive؛ فاطمه کازرونی: تمدن اصفهان روزی بر مبنای وجود رودخانهای دائمی به نام زاینده رود شکل گرفت و به تدریج گسترده شد ؛۴۰۰ بنای باستانی در طول مسیر زاینده رود گواه بر تمدنی است که جهانگردان هم صدا و هم نفس آن را «نصف جهان» نام نهادند، از پلهایی که وجود آنها به آب وابسته است تا نهرهایی با بنا و معماری خاص به نام «مادی» که در طول اصفهان به منظور آبرسانی به تمام نقاط شهر و ایجاد هوای مطبوع گسترانیده شده است و چنارهایی که سر بر هم آوردهاند تا نام خیابانهایی مانند عباس آباد را در دنیا پرآوازه کنند و قدیمیترین خیابانی نام بگیرد که از سالهای بسیار دور در گوگل مپ جای داشته است.
اما اکنون کمبود آب و خشکسالی که به گفته کارشناسان دست ساز بشر و ناشی از عملکرد نادرست مسئولان است موجب شده تا یک تمدن در معرض نابودی قرار گیرد؛ تأثیر این امر بر گردشگری اصفهان، از میان رفتن بناهای تاریخی به ویژه پلهایی که ساختار آنها بر پایه وجود دائمی آب شکل گرفته است، ازمیان رفتن محیط زیست و گرفتن جاندارانی که رودخانه محل زندگی آنها بوده است، از میان رفتن پناهگاه حیات وحش در کنار باتلاق گاوخونی و خشکی بی سابقه درختان چنار اصفهان که به گفته کارشناسان امر، البته بخش زیادی از آن ناشی از فعالیتهای ناسنجیده و غیرکارشناسی شهرداری اصفهان در بکارگیری روشهای جایگزین آبیاری و دفع آفات چوبخوار است، محسوس است.
۳ فرونشست در طول ۱۴ روز
اما از همه اینها که بگذریم این روزها هر بار خبری از فرونشست در یک نقطه از اصفهان به گوش میرسد.
در این ارتباط از سالهای گذشته برخی کارشناسان و مدیر کل زمین شناسی استان اصفهان هشدار دادهاند که اصفهان در خطر فرونشست کلی قرار گیرد به ویژه در نقاطی مانند میدان امام اصفهان که اصلیترین بناهای تاریخی اصفهان در این محدوده قرار دارد.
مریم ثقفی کارشناس محیط زیست در این ارتباط به recive میگوید: در طول ماههای گذشته تقریباً هر روز خبری از فرونشست در یکی از خیابانهای اصفهان منتشر میشود و در آخرین مورد، زمین در طول تنها دو هفته در سه نقطه از اصفهان فرو ریخت.
وی افزود: بلافاصله مسئولان شهری آن را به پوسیدگی شبکه آب و فاضلاب اصفهان نسبت میدهند، این در حالی است که وقوع مکرر این پدیده کم کم به سوالی برای کارشناسان تبدیل شده است که آیا این دلیل واقعیت دارد یا خیر و هر بار به نتیجه میرسیم که این ریزشها تنها به فرونشست بستگی دارد و بس.
پیش بینی کارشناسان این است که آبخوان دشت اصفهان تنها تا ۹ سال میتواند با این شرایط دوام بیاورد و تا سال ۱۴۰۹ این آبخوان تمام میشود
این کارشناس میگوید: در طول سالهای گذشته، شرکت آبفای اصفهان فاضلاب بسیاری از خیابانهای شهر را به کلی عوض کرد و شبکه فاضلاب برخی خیابانها نیز آنچنان قدمتی ندارد، بنابراین نباید شاهد فرونشست در این مناطق باشیم.
وی با اشاره به اینکه برداشتهای بی رویه از زاینده رود و خالی شدن آبخوانها در فرونشستهای سالیان اخیر اصفهان تأثیر داشته است، گفت: ما از دشت اصفهان- برخوار سالانه حدود ۵۰۰ مترمکعب آب برداشت میکنیم؛ میزان آب برآوردی این آبخوان از ۷.۵ میلیارد مترمکعب، اکنون به ۴.۵ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است و پیش بینی کارشناسان این است که آبخوان دشت اصفهان تنها تا ۹ سال میتواند با این شرایط دوام بیاورد و تا سال ۱۴۰۹ این آبخوان تمام میشود.
برای احیای زاینده رود فرصت نداریم
وی اضافه کرد: باید توجه داشت که رودخانه زاینده رود رگ حیاتی این آبخوان است و زمانی برای احیای آن نداریم، بنابراین برای احیای زاینده رود اقدام فوری، سریع و اقدامی انجام دهیم.
ثقفی گفت: به طور مثال فرونشست زمین در شهرک نیروی هوایی از فشار به آبخوان اصفهان-برخوار ناشی میشود و در آینده همانند وضعیت این شهرک را در بسیاری از خیابانهای اصفهان شاهد خواهیم بود که دیگر خانهها قابل سکونت نخواهد بود.
وی با بیان مشکل اصفهان نه ناشی از کم آبی بلکه به مدیریت آب برمی گردد، گفت: مطابق قانون، محیط زیست در رتبه دوم اولویت آبی پس ازآب شرب قرار دارد و این امر دلیل دارد، این در حالی است که سالهاست حق آبه محیط زیستی اصفهان حتی در رتبه سوم یا چهارم نیز قرار نگرفته است.
فرونشست زمین ربط چندانی به پوسیدگی شبکه فاضلاب ندارد
درست پس از سومین فرونشست زمین در هفته گذشته بود که مدیرکل زمین شناسی اصفهان، با انتقاد از اینکه فرونشست زمین در اصفهان را مدام به پوسیدگی شبکه فاضلاب نسبت میدهند، گفت: ما در ارتباط با این فرونشستها از سالهای گذشته بارها تذکر دادیم.
رضا اسلامی افزود: ما نمیتوانیم جلوی نشست زمین را بگیریم و تنها راه به تعویق انداختن این فرونشستها، جریان دوباره زاینده رود و از سوی دیگر برداشت نکردن از آبخوان دشت اصفهان-برخوار است.
فرونشست زمین؛ دلیل شکستگیهای پی در پی اتصالات لولههای آب و فاضلاب
مدیرکل زمین شناسی استان اصفهان معتقد است: هنگامی که تعدد یک حادثه در یک منطقه زیاد میشود سوال برانگیز است و باید شک کنیم فرونشست زمین میتواند علت شکستگیهای پی در پی محل اتصال لولههای آب و فاضلاب باشد؛ چطور ممکن است که سازههایی مانند سی و سه پل، پل خواجو و مسجد جامع عباسی ۴۰۰ سال قدمت دارند و در طول این سالها ثابت و پابرجا بودند اما در عرض ۲۰ تا ۳۰ سال یک باره ترک دار شدند.
خطوط لوله آب و فاضلاب از محل اتصال سست است و در همین محلها بر اثر فشار گسیختگی ایجاد میشود؛ به همین دلیل است که با توجه به وقوع حوادث سلسله وار شکستگی محل اتصال لولههای آب و فاضلاب شهر اصفهان، مسئله بحران فرونشست زمین مطرح میشود
وی میگوید: مسئولان آب و فاضلاب معتقدند قدمت لولههای فاضلاب به بیش از ۵۰ سال پیش میرسد و پوسیده است و بار ترافیک و نشت آب باعث ریزش زیر آسفالت خیابانهایی چون حکیم نظامی میشود اما این سوال وجود دارد که فرونشست در خیابانهای بدون بار ترافیکی مانند آپادانا و دیگر خیابانهای اصفهان ناشی از چیست؟!.
مدیرکل زمین شناسی استان اصفهان با بیان اینکه یکی از آثار زیانبار فرونشست تأثیر گذاری بر خطوط انتقال آب و گاز و سایر زیرساختهایی است که در زیر زمین قرار دارد، تاکید کرد: خطوط لوله آب و فاضلاب از محل اتصال سست است و در همین محلها بر اثر فشار گسیختگی ایجاد میشود؛ به همین دلیل است که با توجه به وقوع حوادث سلسله وار شکستگی محل اتصال لولههای آب و فاضلاب شهر اصفهان، مسئله بحران فرونشست زمین مطرح میشود.
باید نشانههای طبیعت را جدی بگیریم
اسلامی با اشاره به اینکه باید نشانههای طبیعت را جدی بگیریم چراکه اگر این شکستگیها در ارتباط با لولههای گاز و موارد دیگر رخ دهد، خطرآفرین است، میگوید: فرونشست کار خود را انجام میدهد و اما ما در حال فرافکنی هستیم تا این نشانهها را توجیه کنیم.
مدیرکل زمین شناسی استان اصفهان با تاکید بر شرایط فوق بحرانی اصفهان گفت: دیگر وقتی برای چانه زنی بر سر طرحهای انتقال آب و اینکه کشاورز یا صنعت چقدر آب بگیرد نیست زیرا تمدن یک شهر با جمعیت دو و نیم میلیون نفری در حال نابودن شدن است.
اسلامی با بیان اینکه جریان حداقلی آب در زاینده رود از شدت فرونشست زمین میکاهد و آن را کنترل میکند، میگوید: چاره این بحران نیاز به برگزاری جلسه ندارد، نیاز به عزم ملی دارد اگر اصفهان برای کشور و دولت مهم است باید برای آن اقدام کند.
او خاطرنشان میکند: دو راه برای تغذیه آبخوان اصفهان-برخوار وجود دارد، که یکی جاری شدن زاینده رود و دیگری توقف برداشت از آبخوان اصفهان است، چراکه اگر تا ۲۵ سال آینده آب آبخوان این دشت تمام شود، با وقوع فرونشست حتی اگر باران هم ببارد، دیگر آبخوان توان تغذیه شدن ندارد.
چاره مشکل اصفهان طرحهای انتقال آب نیست
وی تصریح میکند: مسئولان و نمایندگان استان بدانند که چاره کار طرحهای انتقال آب نیست که اگر این چنین بود زایندهرود اکنون به کانال آبرسانی تبدیل نمیشد و تالاب گاوخونی منشأ گرد و غبار برای کل کشور نبود.
مدیرکل زمین شناسی استان اصفهان گفت: با خشک شدن رودخانه زاینده رود اثری از تمدن باقی نخواهد ماند و این پدیده کمترین پیامد خشکی زاینده رود است که اگر همین روند ادامه یابد اصفهان شاید تا ۱۵ سال آینده متروکه شود؛ تمدن اصفهان از بین خواهد رفت و آینده این تمدن مشخص نیست.
به گفته کارشناسان در طول سالهای متعدد؛ ادامه مشکلات متعدد آبی در اصفهان و فرونشست زمین به مرور سبب مهاجرت از شهر اصفهان و کاهش رونق ساخت و ساز خواهد شد، موضوعی که از سالیان گذشته آغاز شده است و آب و هوای خشک و آلوده، غبار فراموشی بر شهر و استانی کشیده است که ۹۷ درصد مردم آن در حوضه آبریز زنده رود زندگی میکنند و به استان چهارفصل معروف است؛ همان نصف جهانی که به سبب جریان دائمی زاینده رود هیچ گاه کویری و بسیار گرم نبوده است و حتی پیش از دخالتهای دست بشری در طبیعت شاهد بارشهای تابستانی در شهر نیز بودهایم.
دور از تصور است نصف جهانی را تصور کنیم که دیگر نشانی از سایهسار چنار و خنکای مادیها در نیمروزهای تابستانی ندارد و ۴۰۰ بنای زیبای پرقدمتش در محور خشک زاینده رود، فرسوده و مخروبه شده است!
