فیلمسازان شوروی مانند سرگی آیزنشتاین و آندری تارکوفسکی نقش عظیمی در توسعه سینمای جهان داشتهاند و از جمله بزرگترین کارگردانهای تاریخ به حساب میآیند.
شوروی مدتهاست که دیگر وجود ندارد اما کارگردانهای روس جدیدی سر برآوردهاند که در خانه خود و در سطح جهان موفقیتهای بسیاری داشتهاند. در ادامه مروری داریم بر آثار ۱۰ نفر از آنها که نباید از فهرست فیلمهای محبوب کنار بروند.
۱۰. آندری زویاگینتسف
زویاگینتسف یکی از شناختهشدهترین کارگردانهای روس در خارج از کشور است که در داخل کشور خیلی طرفدار ندارد چون تصویری سرد از روسیه مدرن به نمایش میگذارد.
او در سال ۲۰۰۰ نخستین سریال و در سال ۲۰۰۳ نخستین فیلم خود یعنی «بازگشت» را کارگردانی کرد که برنده جایزه شیر طلایی و بهترین فیلم ونیز شد و در گلدن گلوب هم نامزدی بهترین فیلم خارجی را کسب کرد. بعد از آن با «تبعید» نامزد دریافت نخل طلای کن شد و با «النا» سال ۲۰۱۱ جایزه ویژه هیات داوران این فستیوال را برد.
«لویاتان» او نامزد نخل طلا شد، جایزه بهترین فیلمنامه کن و بهترین فیلم خارجی گلدن گلوب را برد و نامزد بهترین فیلم خارجی اسکار شد. «لاولس» هم نامزد نخل طلا شد، جایزه هیات داوران کن را برد و در گلدن گلوب و اسکار نامزد بهترین فیلم شد.
به عبارت دیگر، تک تک فیلمهایی که زویاگینتسف ساخته در جوایز بزرگ اروپایی و جهانی نامزد و برنده شدهاند.
۹. نیکلای لِبِدِوف
نیکلای لبدوف در کیشیناف به دنیا آمد که پایتخت فعلی کیشیناف مولداوی است. او مسیر حرفهای کاری خود را در اواخر دهه ۹۰ میلادی با موفقیتهای نسبی آغاز کرد و در دهه بعد با فیلمهایی مانند «ستاره»، «سگ تازی» و «ترانه شوق» میان منتقدان موفقیت بیشتری کسب کرد.
این موفقیت پس از آن با اکران «افسانه شماره ۱۷» در سال ۲۰۱۳ و «خدمه پرواز» در سال ۲۰۱۶ ادامه یافت.
۸. الکسی فدورچنکو
الکسی فدورچنکو در یکاترینبورگ به دنیا آمد و کار حرفهای خود را اویل دهه ۲۰۰۰ آغاز کرد اما به سرعت با کارگردانی فیلمهای سینمایی و مستند نامش به دنیا معرفی شد.
نخستین ساخته سینمایی او فیلم علمیتخیلی سال ۲۰۰۴ «اولین روی ماه» بود که جایزه مستند فستیوال فیلم ونیز را به خود اختصاص داد. بعد از آن «روحهای ساکت» سال ۲۰۱۰ نامزد دریافت شیر طلایی شد و چند جایزه در ونیز برد و درام سال ۲۰۱۸ «جنگ آنا» برنده بهترین فیلم و بهترین کارگردان جوایز عقاب طلایی (معادل گلدن گلوب روسی) و بهترین فیلم جوایز نیکا (معادل اسکار روسی) شد.
۷. والری تودورفسکی
والری تودورفسکی پسر پیوتر تودورفسکی کارگردان روسی است و در اودسا واقع در اوکراین به دنیا آمد. او کار خود را به عنوان یک فیلمنامهنویس در اواخر دهه ۸۰ میلادی آغاز کرد و چند سال بعد برای کارگردانی هم به موفقیت رسید.
فیلم تحسین شده سال ۱۹۹۸ او یعنی «کشور ناشنوایان» در برلین پیشنمایش شد و جوایز بهترین بازیگر زن، بهترین بازیگر مرد مکمل و بهترین طراحی صدای عقاب طلایی را برد. اما شناختهشدهترین کار او فیلم موزیکال سال ۲۰۰۸ «هیپسترها» است که در چند فستیوال معروف اکران شد و علاوه بر جلب نظر مخاطبان چند جایزه هم برد.
۶. آندری کراوچوک
آندری کراوچوک در لنینگراد به دنیا آمد که حالا با عنوان قبلیاش یعنی سنپترزبورگ شناخته میشود. او ابتدا ریاضی خواند اما بعد از ملاقات با ۲ فیلمساز یعنی الکسی جرمن و ولادیمیر ونگروف، دستیار کارگردان شد و مسیرش را تغییر داد.
کراوچوک نخستین فیلمش را در سال ۲۰۰۰ با عنوان «معجزه کریسمس» منتشر کرد که آن را با یوری فتینگ ساخته بود. فیلم بعدیاش «ایتالیایی» با نظر خوش منتقدها روبرو شد و چند جایزه برد و به عنوان نماینده روسیه برای جوایز اسکار هم انتخاب شد. فیلم بعدی او «دریابان» بود که خوب فروخت اما منتقدان نظر یکسانی دربارهاش نداشتند. این فیلم چهار جایزه عقاب طلایی برد.
۵. الکسی بالابانوف
الکسی بالابانوف تا حدودی چهرهای بحثبرانگیز و یکی از شناختهشدهترین کارگردانهای مدرن روسیه بود اما در سال ۲۰۱۳ در ۵۴ سالگی پس از سکته قلبی درگذشت. به خاطر تیرگی و بحثهای حول فیلمهایش، اغلب او را با لارس فون تریه و برادران کوئن مقایسه میکردند.
مسیر حرفهای کاری بالابانوف در اواخر دهه هشتاد میلادی آغاز شد اما موفقیت اصلیاش در سال ۱۹۹۷ با اکران «برادر» از راه رسید. آخرین اثرش یعنی «من هم» جایزه بهترین کارگردان فستیوال بینالمللی فیلم سن پترزبورگ را برایش به ارمغان آورد. از دیگر فیلمهایش میتوان از «جنگ»، «محموله ۲۰۰» و «مورفین» نام برد.
۴. یوری بایکوف
یوری بایکوف کارش را به عنوان یک بازیگر در اواخر دهه ۲۰۰۰ آغاز کرد اما بعد به سمت کارگردانی رفت و آثارش با نقدهای خوب روبرو شدهاند و جوایز مختلفی دریافت کردهاند.
نخستین موفقیت بزرگ او فیلم «سرگرد» سال ۲۰۱۳ بود که در فستیوال کن به نمایش درآمد و همچنین برنده چند جایزه نیکا شد. «احمق» او در میان منتقدان محبوب شد و جایزه نیکا بهترین فیلمنامه را گرفت و سریال تلویزیونی «روش» سال ۲۰۱۵ هم سه جایزه TEFI برد که معادل جوایز امی روسیه است.
۳. الکساندر سوکوروف
در حال حاضر، الکساندر سوکوروف شاید یکی از شناختهشدهترین کارگردانهای روسیه در سطح بینالمللی باشد. او اواخر دهه ۸۰ میلادی با دومین فیلمش «صدای تنهای انسان» به شهرت رسید.
«مولوخ» سال ۱۹۹۹ نامزد نخل طلای کن شد و جایزه بهترین فیلمنامه این فستیوال را برد. فیلم «تائوروس» سال ۲۰۰۱ نامزد دریافت نخل طلا شد و سه جایزه نیکا از جمله بهترین کارگردان را برد. اما شاید معروفترین کارش «کشتی روسی» سال ۲۰۰۲ باشد که جایزه ویژنز فستیوال فیلم تورنتو را برد و نامزد نخل طلای کن و بهترین فیلم نیکا هم شد.
بعد از آن، «پدر و پسر» جایزه فیپرشی کن را برد، «الکساندرا» نامزد نخل طلا شد و «فاوست» شیر طلای ونیز و ۲ جایزه نیکا برای بهترین فیلم و بهترین کارگردان را از آن خود کرد.
۲. آندری کونچالوفسکی
یک کارگردان موفق بینالمللی دیگر روسی آندری کونچالوفسکی است که کارش را در دهه ۶۰ میلادی آغاز کرد و در فیلمهای «کودکی ایوان» و «آندری روبلف» با آندری تارکوفسکی همکاری کرد.
نخستین موفقیت بزرگ کونچالوفسکی با «سیبریایی» سال ۱۹۷۹ از راه رسید که جایزه بزرگ کن را به خود اختصاص داد. «قطار فراری» سال ۱۹۸۵ بر اساس داستان آکیرا کوراساوا نامزد نخل طلای کن، سه گلدن گلوب و سه اسکار شد. فیلمهای دیگر او هم در دهههای بعد در فستیوالهای سراسر اروپا و دیگر قارهها درخشیدهاند.
۱. نیکیتا میخالکوف
نیکیتا میخالکوف کارش را در اوایل دهه شصت میلادی به عنوان یک بازیگر آغاز کرد و در نهایت به سمت کارگردانی رفت. او هنوز هم یکی از چهرههای فعال در مراحل فیلمسازی تعدادی از پروژههای روسی است.
میخالکوف بعد از کارگردانی کردن چند فیلم کوتاه در سال ۱۹۷۴ نخستین فیلم بلند خود را با عنوان «خانهای در میان غریبهها» اکران کرد که امروز به عنوان یک اثر کلاسیک شناخته میشود. چند فیلم بعدی جوایزی کوچک بردند اما موفقیت بزرگ بعدی او با «چشمان تیره» سال ۱۹۸۷ از راه رسید که در کن جایزه برد و در گلدن گلوب و اسکار هم نامزد شد.
بعد از دهه نود میلادی، «نزدیک بهشت» او جایزه شیر طلای ونیز را برد و نامزد بهترین فیلم خارجی گلدن گلوب و اسکار شد. «آفتابسوخته» جایزه بزرگ کن را به خود اختصاص داد و بهترین فیلم خارجی اسکار را هم برد و «۱۲» نامزد بهترین فیلم اسکار شد.
۵۸۵۸