قدرت برزگری در خصوص دلایل فرونشستهایی که اخیراً در دشتهای اطراف دریاچه ارومیه اتفاق افتاده است، اظهار کرد: نشست یا حرکت رو به پایین سطح زمین در یک منطقه وسیع اصطلاحاً فرونشست گفته میشود که عوامل مختلفی باعث فرونشست زمین میشود؛ از جمله میتوان به استخراج مواد و یا سیالات زیرزمینی به عبارتی برداشت بیش از حد آبهای زیرزمینی، تراکم رسوبات و یا انحلال مواد و مصالح زمینشناسی اشاره کرد.
وی ادامه داد: با برداشت بیش از حد آبهای زیرزمینی و یا کاهش تغذیه سفرههای آب زیرزمینی در اثر خشکسالی، تنش مؤثر لایههای فوقانی افزایش مییابد و سبب تراکم رسوبات و فرونشست میشود که نرخ این فرونشستها به بافت زمینشناسی منطقه بستگی دارد و در لایههای ریزدانه مقدار فرونشست در زمان طولانیتری اثرات خود را نمایان میکند.
وی افزود: عدم مدیریت صحیح منابع آب و استفاده بیش از حد از منابع آبخوانها در اقلیمهای خشک و نیمه خشک، دلیل اصلی فرونشست زمین است.
برزگری با بیان اینکه آبخوانهای مربوط به دشتهای اطراف دریاچه ارومیه عمدتاً ماهیت آبرفتی دارند و منابع آب زیرزمینی وسیعی در خود جای دادهاند، یادآور شد: توسعهی شهرنشینی و نیاز به تأمین آب شرب با مهار آبهای سطحی از طریق احداث سد از یک طرف و توسعهی اراضی کشاورزی و باغداری و در نتیجه نیاز به حفر چاههای عمیق و برداشت آبهای زیرزمینی از طرف دیگر و همچنین وقوع خشکسالیهای اخیر، کاهش تغذیه آب دریاچه ارومیه و آبخوان اطراف آن طی دو دهه اخیر را در پی داشته است.
وی اضافه کرد: افت سطح ایستابی این آبخوانها با افزایش تراکم و فرونشست همراه بوده و با توجه به ماهیت رسوبات و بافت زمینشناسی منطقه، احتمال وقوع فروچاله و یا نشستهای نامتقارن در مقیاس بزرگ و گسترش ترکهای کششی و انحلالی وسیع در این دشتها دور از انتظار نیست.
وی در رابطه با پیامدهای زیانبار این فرونشستها گفت: پایین رفتن سطح آب زیرزمینی و تخلیهی سفرهی آب زیر زمینی با گذر زمان منجر به خشک شدن چاههای نیمه عمیق و قنوات شده و کاهش کیفیت آبها و شور شدن آب چاهها را در پی خواهد داشت.
این استاد زمین شناسی دانشگاه تبریز با اشاره به امکان گسترش این پدیده متذکر شد: فرونشست یک پدیدهی مزمن است که با شرایط کنونی اگر متغیرهای مسبب این پدیدهی خطرناک تغییری نکنند، طبیعتاً فرونشست گسترش پیدا کرده و محدودهی وسیعتری را درگیر خواهد کرد.
وی در تشریح راهکارهایی برای جلوگیری از فرونشستها بیان کرد: برای پیشگیری از وقوع اثرات بعدی فرونشست نیاز به برنامهریزی، انجام مطالعات راهبردی و مدیریت صحیح منابع آب حوضه دریاچه است، کاهش مقادیر پمپاژ، تغذیهی مصنوعی منابع آبهای زیرزمینی و استفاده بهینه از سیلابهای منطقه میتواند نرخ رو به رشد اثرات فرونشست را کاهش دهد و تا حدودی وضعیت را پایدارتر کند.
وی همچنین در خصوص وضعیت فعلی دریاچه ارومیه نیز گفت: وضعیت فعلی دریاچه ارومیه چندان تعریفی ندارد اما میتوان گفت خوشبختانه هنوز نفس میکشد.
برزگری در بخش دیگر این گفتوگو با اشاره به بارشهای اخیر اظهار کرد: بارشهای اخیر برای دریاچه ارومیه صرفاً نقش یک مسکن و یا سرم برای یک بیمار را ایفا میکند و طبیعتاً در طولانی مدت نمیتواند در بهبود وضعیت دریاچه و یا به عبارتی احیای آن چندان مؤثر باشد؛ مگر اینکه این بارشها برای طولانی مدت و سالیان سال تداوم یابد که بعید به نظر میرسد.
وی در پایان تاکید کرد: با گذشت زمان، راه نجاتی برای دریاچه ارومیه باقی نمیماند؛ انجام مطالعات جامع و راهبردی برای مدیریت منابع آب سطحی و زیرزمینی حوضهی دریاچه، تسریع پروژههای انتقال آب و احیای دریاچه و همچنین تغذیه مصنوعی آبخوانها، کاهش برداشت آبهای زیرزمینی و استفادهی بهینه از آبهای سطحی و سیلابها فعلاً تنها راه پیش روی ما است.
۴۷۲۳۳
