زینب شریفی – recive خوزستان – حیدر حیدری شاعر معاصر ادبیات عربی محلی خوزستان در سال ۱۳۶۴ شمسی در شهر رامشیر بهدنیا آمد. پدرش مرحوم حمزه حیدری در شکلگیری شخصیت شاعری او نقش اساسی ایفا کرد. این علاوهبر تاثیری بود که عمویش مسلم نیز بر او گذاشت تا حیدر در سن ۱۶ سالگی اولین سرودههای خود در قالب هوسه را ترتیب دهد.
موروثی بودن هنر شاعری در خانوادهی حیدر علاوهبر آنکه سبب تجمع شعرا در خانهی پدری میشد به سرودههای او تعهدی خاص بخشید. بدین ترتیب شعر حیدر سرشار از مضامین ارزشمند انسانی، شعائر مذهبی و مبارزه با بدعتها گردید.
در همین راستا استمرار مرحوم حیدر در سرودن هوسه علاوهبر کسب مهارت در این نوع سبب معروفیت روزافزون او شد طوری که در مدتی کوتاه بهعنوان یکی از “مهاویل” استان خوزستان مطرح گردید.
همچنین بهرهگیری از مضامین مذهبی در موفقیت حیدر نقش بهسزایی داشت تا جایی که او را بهعنوان شاعر اهل بیت (ع) معرفی کرد.
از هوسههای او در بزرگداشت مقام حضرت ابالفضل (ع) است:
الیحچی ابخوة العباس لازم یدرک الخوّه / و یگرا ابصفحة التاریخ عن الکافل اشسوا / وگف لاحسین وگفة موت و گلّه الروح الک فدوه / یا شیخ الطف مایتوازه.
(آنکه از وفاداری ابالفضل (ع) دم میزند باید درکی از معنای برادری داشته باشد و در صفحات تاریخ داستان مسئولیتپذیری او را مطالعه کند / او برای برادرش حسین تا پای جان ایستادگی کرد؛ بدان که واقعهی کربلا با هیچ داستانی قابل برابری نیست)
مقارن این درخشش، حضور او در مجالس گرامیداشت مناسبتهای مذهبی و خوانش هوسهها سبب محبوبیت او و گردش کلامش شد. مجموعه هنرنماییهایی که علاوهبر مجالس عمومی به حضور او در برنامههای مختلف فرهنگی منجر گردید. از هوسههای زیبای او در یکی از برنامههای شبکهی ماهوارهای “الاهواز” است که با ستایش شاعران میزبان روبهرو شد:
بلجو یطگ جنحه الطیر و متسلط ابکومة ریش / و لو ما سبّگ الجنحان اشلون اویه العگاب ایعیش / ما حب عیشة السطان احبن عیشة الدرویش / افرش و اتغطّه ابمزویتی.
(پرنده را نگاه کن که چگونه با مشتی پَر در فضا اوج میگیرد؟ او اگر بلندپرواز نباشد چگونه میتواند با عقاب برابری کند؟ / از زندگی مجلل بیزارم و دوست دارم مانند درویشان زندگی کنم؛ قبایم را زیرانداز و بسترم کنم)
حیدر تحت تعالیم مرحوم پدر به وادی ابوذیه نیز پای گذاشت و خیلی زود در این نوع نیز سرآمد گردید. این مهم بهدلیل مضامینی بود که در ابوذیهها بهکار میگرفت و آن بیشتر حول شکایت از روزگار و بازنمایی احوالات درونی در چرخش بود:
احس ضیم الوکت بلچبد یمراد / و یوم الفرح من ایروح یمراد / الک کانون بلدلال یمراد / اشتعل ما خمد چیه صاحب حمیّه.
(سختی و مشقت روزگار درونم را آشفته کرده؛ شاید روز شادی که سپری شد دوباره بازگردد / ای محبوب من! تو در قلبم جایگاهی داری که سالها پس از رفتنت هنوز استوار است زیرا تو را فرد غیرتمندی یافته است)
مرحوم حیدر پس از ابوذیه دستی نیز در سرایش قصیده برد و در این نوع نیز بیشتر به مدح اهل بیت (ع) پرداخت. موفقیت او در اینوادی بیشتر بهخاطر بازنمایی مضامین پرتکرار بهشیوهی خاص خودش بود تا بر مخاطب تاثیر بگذارد. این مسأله تعهداتی اخلاقی را در او بهوجود آورد تا در لوای شعر به مباره با برخی بدعتها همت بگمارد.
تیراندازی در مراسم یکی از آنها بود که شاعران متعهدی چون حیدر حیدری را بر آن داشت تا در مجالس مختلف به تذکر در باب آن بپردازند. عشق به “میدان هوسه” روح حیدر را به غلیان وامیداشت تا با وجود تیراندازی در بیشتر مراسمی که دعوت میشد همچنان در کنار سایر شعرا حضور پیدا کند. عاقبت در یکی از همین میدانها بود که تیری بر تارک وجودش نشست و صحنهی شعر عربی – محلی و میدان هوسه را برای همیشه به غم فقدانش دچار کرد.
پس از درگذشت مرحوم حیدری بسیاری شاعران و مهاویل خوزستانی به رثای او پرداختند. آنان از اینکه ادبیات عربی محلی خوزستان شاعری متعهد و دوستدار اهل بیت را از دست داده بود اظهار تأسف کرده، ابیاتی از این شاعر را در هوسهها، ابوذیهها و قصایدشان ذکر کردند. اما بیشترین مضمونی که آنان در رثای حیدر بهکار بردند بر مذمت بدعت تیراندازی در مراسم استوار بود. در همین راستا کریم حنظلی سرود:
أناشد من عزم نخوای یمته نکسر هلصنم / الرمی ماهو من اهلنه ابهای کل عاقل فهم / چیله الصوّبت حیدر قبلهه صابت بلقلم / مقتل لشّاعر وسلاحه
(همه را مورد خطاب قرار میدهم و میگویم چه وقت قرار است این تابو را بشکنیم؟ تیراندازی رسم نیاکان ما نبود این را هر عاقلی میداند / تیری که بر سینهی حیدر نشست قبل از آن بر تارک قلم فرود آمد؛ آن تیری بود که شاعر و هنرش را مورد هدف قرار داد)
همچنین احمد هلیچی سر داد:
قم هذا الرمی من ایگوم بلشاعر الشعبی ایصیب / اذا بالصبر نجبر ذیچ اشنحط الهای حتّه اتطیب / أنا ابهذ الحدث مفجوع و من اثنین راسی ایشیب / فگدیت الشاعر والهوسه
(نفرین بر تیری که شاعری مردمی را مورد هدف قرار داد. اگر بر رنج تیراندازی صبر پیشه کنیم مصیبت از دست دادن شاعرمان را چگونه تاب بیاوریم؟ / من از این یکی به مرز جنون رسیدهام و از دو مصیبت دیگر نیز پیر شدم: هم شاعر را از دست دادم و هم هوسه را)
پس از درگذشت مرحوم حیدر حیدری بسیاری افراد، چهرهها، هنرمندان و عموم مردم، مبارزهی فرهنگی جدی با بدعت تیراندازی در انواع مراسم را خواستار شدند. شعار “لا لاطلاق النار” خیلی زود به انواع محافل و مجالس عمومی راه یافت و توانست تا حد زیادی از این بدعت جلوگیری بهعمل بیاورد.
همچنین پس از فوت این شاعر بود که بسیاری شیوخ، زعما و بزرگان طوایف در خوزستان اعلام کردند که در هیچکدام از مراسمی که تیراندازی در آن صورت بگیرد حضور نخواهند یافت. این حرکتها علاوهبر آنکه توانست جلوی فاجعههای پیشرو را بگیرد بر اهمیت چهرههای فرهنگی و نهضتهای ارزشمدار که بهواسطهی بزرگان جامعه پایهریزی میشود تاکید کرد.
با اینحال در دومین سالگرد درگذشت مرحوم حیدر حیدری هنوز مراسم بزرگداشتی برای این هنرمند برگزار نشده است. این مهم جدای از محافلی است که دوستداران او در مراسم تشییع و نخستین سالگرد درگذشتش برپا داشتند تا بدین ترتیب یاد و خاطرهی او را در اذهان زنده نگاه بدارند.
در همین راستا انتظار میرود برای این هنرمند تاثیرگذار رامشیری که با بذل جان خود بر بدعت تیراندازی در مراسم خط بطلان کشید مراسم یادبودی برگزار گشته، آرمانها و اهدافش گرامی داشته شود.
48
