کاهش استرس با نوشیدن آب بیشتر ممکن است؟

پژوهشگران بریتانیایی، در تحقیقی که در نشریه فیزیولوژی کاربردی (Journal of Applied Physiology) منتشر شده است، بررسی کردند که آیا وضعیت آب‌رسانی به بدن در سطح استرس نقش دارد یا خیر. فرض آن‌ها این بود افرادی که مایعات کمتری مصرف می‌کنند و سطح آب‌رسانی به بدنشان پایین است در برابر استرس‌های روانی-اجتماعی واکنش کورتیزولی قوی‌تری نشان می‌دهند. 

در این پژوهش، مردان و زنان سالم و فعال ۱۸ تا ۳۵ ساله شرکت داشتند. پیش از آغاز آزمایش، شرکت‌کنندگان میزان مایعات مصرفی از همه منابع‌ــ از جمله آب، شیر، چای، قهوه، نوشابه و الکل‌ــ را به‌مدت هفت روز ثبت کردند. همچنین، از آن‌ها خواسته شد در دو روز متفاوت (یک روز هفته و یک روز آخر‌هفته) تمام ادرارشان بین ساعت ۴ تا ۸ بعدازظهر را در ظرفی که به آن‌ها داده شده بود جمع‌آوری کنند. پژوهشگران فقط افرادی را وارد روند تحقیق کردند که مصرف مایعاتشان بسیار کم (کمتر از ۱.۶ لیتر برای مردان و ۱.۵ لیتر برای زنان) یا بسیار زیاد (بیش از ۲.۹ لیتر برای مردان و ۲.۵ لیتر برای زنان) بود.

پس از انتخاب گروه‌ها، شرکت‌کنندگان پرسشنامه‌هایی درباره استرس، اضطراب و خواب پر کردند و از آن‌ها خواسته شد در پایان مطالعه، در آزمون عملکرد ذهنی شرکت کنند. طی هفت روز بعد، بطری‌های هوشمند در اختیار آن‌ها قرار داده شد تا مصرف روزانه مایعات را کنترل کنند. در روزهای پنجم و ششم، دوباره نمونه ادرار تحویل دادند و در روزهای هفتم و هشتم، با معده خالی به آزمایشگاه رفتند تا نمونه‌های جدید ادرار و خون از آن‌ها گرفته شود. در روز هشتم، آزمون استرس اجتماعی (TSST) از آن‌ها گرفته شد و شرکت‌کنندگان دو ساعت پیش از آزمون نباید غذا می‌خوردند، مسواک می‌زدند، یا نوشیدنی‌های حاوی کافئین و الکل مصرف می‌کردند.

آزمون شامل سه مرحله بود: پنج دقیقه آماده‌سازی، پنج دقیقه مصاحبه شغلی ساختگی و پنج دقیقه حل مسئله ریاضی ذهنی در برابر دو ناظر و یک دوربین. نمونه‌های بزاق در چند بازه زمانی پیش و پس از آزمون جمع‌آوری شد تا میزان کورتیزول سنجیده شود و ضربان قلب نیز پیوسته پایش شد.

نتایج نشان داد در بزاق، ادرار و خون افرادی که میزان مصرف مایعات پایینی داشتند، شاخص‌های استرس بالاتر بود. افزایش میزان کورتیزول بزاق در گروه کم‌آب به‌ میزان قابل‌توجهی بیشتر از گروهی بود که آب‌رسانی مناسب داشتند. رنگ تیره‌تر ادرار پیش از آزمون نیز، که نشانه سطح آب پایین است، با واکنش کورتیزولی قوی‌تر همراه بود. 

به گفته پژوهشگران، این نتایج می‌تواند توضیحی برای ارتباط میان کم‌آبی مزمن بدن و پیامدهای ضعف سلامت در بلندمدت باشد، زیرا تنظیم آب و سیستم پاسخ به استرس بدن مسیرهای فیزیولوژیکی مشترکی دارند.

این پژوهش فقط ارتباط را نشان می‌دهد نه رابطه علت‌ومعلولی را، بنابراین نمی‌توان نتیجه گرفت که کم‌آبی به‌طور مستقیم باعث افزایش کورتیزول یا بیماری می‌شود. با این حال، یافته‌ها نشان می‌دهد وضعیت آب‌‌رسانی ممکن است بر نحوه واکنش بدن به استرس اثر بگذارد. کورتیزول که هورمون اصلی استرس است، هنگام مواجهه با تهدیدهای واقعی یا ذهنی آزاد می‌شود و اگر به‌صورت مزمن ترشح شود، به سلامت جسمی و روانی آسیب می‌زند.

در افراد دچار کم‌آبی، افزایش مصرف آب ممکن است ابتدا موجب احساس نفخ شود، اما این حالت موقت است. کارشناسان حدود ۱۵.۵ لیوان آب برای مردان و ۱۱.۵ لیوان برای زنان در روز توصیه می‌کنند. برای شروع، می‌توان مصرف را تدریجی افزایش داد؛ برای مثال، هر ساعت نیم تا یک لیوان آب نوشید.

در کنار مصرف آب کافی، راهکارهای دیگری برای کنترل استرس وجود دارد از جمله تنفس عمیق، پیاده‌روی، گذراندن وقت در طبیعت و انجام فعالیت‌های لذت‌بخش. همچنین، در صورت تداوم استرس، مشورت با روان‌درمانگر می‌تواند مفید باشد.

این پژوهش نشان می‌دهد افرادی که آب‌رسانی پایینی دارند ممکن است هنگام قرارگیری در موقعیت‌های استرس‌زا، سطح کورتیزول بالاتری داشته باشند، عاملی که می‌تواند به افزایش سطح التهاب و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت، آرتریت و سرطان منجر شود. 

نوشیدن آب کافی، چه به‌صورت آب ساده یا آب طعم‌دار با میوه و گیاهان، نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی بدن دارد.