پوکی استخوان بیماری خاموش

به گزارش روز سه شنبه ایرنا از روابط عمومی وزارت بهداشت، محققان در ۳۰ سال گذشته نسبت به بیماری‌های قلبی عروقی به عنوان تهدیدی جدی در کشورهای در حال توسعه هشدار داده اند. این هشدارها غالبا مورد توجه قرار نگرفت و امروزه در کشورهای در حال توسعه با شیوع بسیار زیاد بیماری های قلبی- عروقی مواجه هستیم. پزشکان معتقدند نباید اجازه دهیم اتفاق مشابهی در مورد پوکی استخوان بیفتد. بی‌توجهی به پوکی استخوان هنوز در میان افراد مرتبط با بهداشت، بیماران و عموم مردم به طور واضح دیده می‌شود.

این گزارش می افزاید: پوکی استخوان به دلایل مختلف در افراد ایجاد می شود از جمله این عوامل افزایش سن فرد است که احتمال بروز پوکی استخوان را در افراد افزایش می دهد. در واقع بعد از ۳۰ سالگی به ازای هر ۱۰ سال بتدریج علایم کاهش توده استخوانی افزایش می یابد. جنس، یائسگی، سابقه فامیلی، وزن و اندازه استخوان، بیماری ها، مصرف داروها، بی تحرکی، سیگار کشیدن و کمبود کلسیم و ویتامین در مواد غذایی از دیگر دلایل ابتلا به پوکی استخوان است.

علاوه بر این موارد، پوکی استخوان به طور ثانویه در افرادی که اختلالات هورمونی و متابولیسمی مانند بیمـاری هـای مزمـن کبـد و کلیـه، دیابـت نـوع یک و اختلال رشد و هورمون های جنسی دارند، بیشتر دیده می شود. همچنین از عوارض مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون نیز بروز پوکی استخوان است.

فرد ممکن است بدون آن که خود متوجه شود به پوکی استخوان مبتلا شده باشد؛ در واقع به همین علت است که پوکی استخوان بیماری خاموش نامیده می‌شود. علایم بالینی در مراحل اول این بیماری وجود ندارد، اما در مراحل پیشرفته از روی عوارض می‌توان به وجود این بیماری پی برد. عوارض این بیماری عبارتند از: شکستگی خودبه خودی با کمترین ضربه بر استخوان‌ها به خصوص در نواحی ران و لگن، کمر و ستون مهره‌ها که غالبا این اولین علامت است. کمر درد شدید در نقطه خاص که نشانه شکستگی است.

بر پایه این گزارش، شکستگـی‌هـای حاصـل از این بیماری، به طور عمده در نواحی گردن، استخوان ران، مهره‌های ستون فقرات و استخوان های مچ دست رخ می‌دهد. حتی گاهی شکستگی‌های خودبه خودی مهره‌ها، گردن و استخوان ران نیز دیده شده است. وقتی بیماری خیلی شدید باشد، فشارهای خفیفی مثل خم شدن به جلو، عطسه یا سرفه کردن نیز می‌تواند باعث شکستگی مهره شود.

از عوارض دیگر این بیماری تغییر شکل ستون فقرات است که موجب انحنای پشت یا قوز درآوردن می‌شود. کوتاه شدن قد نیز می‌تواند عارضه‌ این بیماری تلقی شود. حتی بعضی محققان عقیده دارند افتادن دندان‌ها در سال‌های بالا نیز ناشی از همین پوکی استخوان است.

این گزارش می افزاید: در حال حاضر بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان، سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است. امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه های جدیدی ساخته شده‌اند که می‌توانند با دقت نسبتا زیادی تراکم استخوانی و نسبت آن با استخوان سالم و سن مناسب را اندازه‌گیری کنند. آزمایش سنجش تراکم استخوانی بدون درد است و تنها چند دقیقه طول می‌کشد. این آزمایش احتیاج به آمادگی قبلی ندارد و برای انجام آن دارویی مصرف نمی‌شود. این سنجش پزشک را قادر می سازد استحکام استخوان را بسنجد و شدت پوکی استخوان را مشخص کند.

زنان چهار برابر مردان در معرض خطر پوکی استخوان هستند 

اگرچه با افزایش سن، هم مردان و هم زنان بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می گیرند، اما زنان در مجموع چهار برابر مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. علت این امر، کوچک و ظریف بودن استخوان های زنان نسبت به مردان و متراکم بودن بیشتر استخوان آقایان است.

زنان در ۷۵ سالگی به طور متوسط ۲۵ درصد حجم استخوان‌های متراکم و ۴۰ درصد حجم استخوان های اسفنجـی خود را از دسـت می‌دهنـد و بـه طور کلی ۸۴ درصد زنان بالای ۸۰ سال دچار پوکی استخوان می‌شونـد. از طرفـی هـر قـدر یائسگـی در سنیـن پایین‌تر آغاز شود، خطر ابتلا به پوکی استخوان افزایش می‌یابد. یائسگی معمولا حوالی سن ۵۰ سالگی رخ می‌دهد و با بروز آن میزان هورمون‌های استروژن تخمدان کاهش می‌یابد. این هورمون نقش مهمی در استحکام استخوان‌ها دارد، با کمبود هورمون استروژن تخریب بافت استخوانی افزایش می‌یابد.

زنانی که یائسگی زودرس دارند (قبل از ۴۵ سالگی) و نیز بانوانی که تخمدان‌هایشان با جراحی برداشته شده است، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. زنانی که بسیار لاغرند و استخوان‌بندی ظریفی دارند بیش از زنان چاق یا افرادی که اسکلت‌بندی درشتی دارند مستعد پوکی استخوان هستند.

طبق آمارها در کشور ما ۳۰ تا ۵۰ درصد زنان و ۲۰ تا ۳۰ درصد مردان به پوکی استخوان مبتلا هستند.

سازمان بهداشت جهانی WHO روز ۲۰ اکتبر (۲۸ مهرماه) را به عنوان روز جهانی پوکی استخوان یا همان استئوپروز نام‌گذاری کرده است.