پرونده ویژه| صدای هقهق نفسهای بادام زمینی در گیلان
به گزارش خبرگزاری فارس از رشت، بادامزمینی یکی از محصولات استراتژیک گیلان است و ۶۰ درصد بادامزمینی کشور به دلیل وجود رودخانه سفیدرود و حاصلخیزی خاک و وجود بیش از دو هزار و ۶۵۰ هکتار باغ بادام و تولید حدود ۹ هزار و ۱۲۰ تن در شهرستان آستانهاشرفیه تولید میشود به این دلیل همگان این شهرستان را قطب بادامزمینی کشور مینامند.
با توجه به افزایش قیمت خشکبار مثل پسته، فندق و بادام درختی در کشور بادامزمینی جایگاه ویژهای را در بین سبد کالایی مردم ایجاد کرده و به لحاظ اهمیت غذایی یکی از خشکبارهای مفید است.
توجه به افزایش تولید بادامزمینی از آنجایی برای کشور دارای اهمیت است که ۹۰ درصد روغنهای نباتی کشور وارداتی بوده و این میزان از واردات منجر به واکنش مقام معظم رهبری شده و ایشان در یکی از سخنرانیهای خود خواستار تولید روغن نباتی در داخل کشور شدند.
۷۰ درصد مصرف بادامزمینی در دنیا بهصورت روغن بوده و فقط ۳۰ درصد آن بهصورت آجیل مصرف میشود
به گفته کارشناسان در صورت افزایش تولید روغن نباتی در کشور توجه به بادامزمینی بسیار حائز اهمیت است زیرا از این محصول استراتژیک روغنی باکیفیت به اسم «آراشید» تولید و کره بهرهبرداری شده از این روغن جزو باکیفیتترین روغنهای تولیدشده در جهان است، به این منظور چندین کارخانه روغنکشی در آستانهاشرفیه وجود دارد.
افزایش صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی بودجه دولت به فروش نفت از مهمترین دغدغههای مسؤولان و بوده و یکی از مهمترین راهکارها در افزایش صادرات محصولات غیرنفتی حمایت از تولید ملی، توسعه صادرات و فراهم آوردن فضای مطلوب برای فعالیت بازرگانان و ممانعت از رانتخواری است که باید به آن توجه شود.
در چند سال گذشته جلساتی در قالب میز کالا در گیلان با عنوان میز کالا چای، بادامزمینی و زیتون بهطور مستمر و باهدف توسعه صادرات کالا و خدمات، کاهش وابستگی به صادرات نفت و تلاش برای افزایش صادرات غیرنفتی با تکیهبر ظرفیتهای متنوع و متعدد موجود در مقیاس کشوری و استانی برگزار شده است.
ساماندهی و ضابطهمند کردن فرآیندهای تصمیمسازی میزهای کشوری و استانی در حوزههای کالا، خدمت و بازارهای صادراتی، ایجاد هماهنگی میان نهادهای خدمات دهنده در حوزه صادرات، ارائه پیشنهادات جهت اصلاح ساختارهای فرآیند کالا و خدمات و تسهیل حضور در بازارهای هدف و انتقال آن به نهادهای تصمیمگیرنده مهمترین هدف در برگزاری جلسات میز کالایی در گیلان است که باید موردتوجه مسؤولان قرار گیرد.
گیلان دارای چندین محصول استراتژیک کشاورزی ازجمله برنج، بادام، چای و زیتون است و در یک سال گذشته و طبق اعلام سازمان توسعه تجارت ایران ۳۰ جلسه میز کالایی در سطح ملی برگزار شده و از این تعداد ۱۱ میز در بخش خشکبار بوده است.
پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا یک ظرفیت برای توسعه صادرات در حوزه بادامزمینی و دیگر محصولات کشاورزی است به این منظور اگر مسؤولان وزارت صمت از این ظرفیت بهدرستی استفاده کنند بیشک گیلان با رشد اقتصادی و افزایش اشتغال میشود زیرا بادامزمینی یک برند کشاورزی برای استان گیلان محسوب میشود لذا باید طوری برنامهریزی کرد تا بتوان محصولات کشاورزی آستانهاشرفیه را در سفرههای مردم آورد. (اتحادیه گمرکی اوراسیا یک اتحادیه گمرکی متشکل از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا یعنی کشورهای ارمنستان، بلاروس، روسیه، ایران، قرقیزستان، قزاقستان است.)
به گفته فرهاد دلقپوش رئیس سازمان صمت گیلان میزان اراضی زیر کشت بادام در گیلان دو هزار رو ۹۴۲ هکتار است که ۶۰ واحد صنفی در آن فعالیت داشته که دو هزار و ۵۶۲ هکتار آن در آستانهاشرفیه است.
رئیس سازمان صمت به واردات بادام در کشور انتقاد دارد و میگوید چرا وقتی در کشور و استان گیلان بهترین بادام دنیا تولید میشود ولی در کشور این محصول را وارد میکنیم هرچند اقدامات خوبی در این حوزه انجامشده است.
عدم برندسازی بادام مهمترین عامل عدم صادرات صحیح این محصول به کشورهای همسایه
دلقپوش معتقد است علیرغم اینکه کارهای مهمی برای کشت و برداشت بادام و محصولات کشاورزی در استان انجامشده ولی برای توسعه این محصول باید بادام را بهعنوان محصول ارزشمند ثبت و سپس باعث فرآوری آن شد.
وی از مسؤولان و بادامکاران خواست تا تولید بادام را افزایش دهند زیرا تنها در صورت افزایش تولید میتوان مانع واردات شد و بستههای حمایتی سازمان صمت آماده کمک به بادامکاران و فعالان این حوزه است.
دلقپوش اعتقاد خاصی به عدم خام فروشی دارد و میگوید باید ارزش اقتصادی کالای موردنظر را افزایش دهیم تا باعث پیشرفت شود، زیرا این مقام مسؤول آستانه را یکی از مهمترین محصولات کشاورزی کشور میداند و معتقد است باید از این محصول ارزشمند برند سازی درست انجام شود.
عدم شناخت در شناسایی محصولات استراتژیک مهمترین مشکل در گیلان
به گفته مدیرکل سرمایهگذاری استانداری گیلان یکی از مشکلات در استان عدم وجود اولویتبندی در شناسایی محصولات استراتژیک است که باید این مسئله موردتوجه قرار گیرد.
یونس رنجکش میگوید باید با برندسازی محصول بادامزمینی بازارهای وجود را شناخته و آن را با استفاده از ظرفیت اوراسیا به دیگر کشورها وارد کنیم.
وی معتقد است بادام آستانه دارای یک نام و نشان است ولی برای تجارت باید بتوان آن را برند سازی کرد و استانداری این آمادگی را دارد تا به بادامکاران تسهیلات کمبهره بپردازد.
از ۳۰ هزار تن بادام مصرفی در کشور ۱۰ هزار تن آن در آستانهاشرفیه تولید و توزیع میشود، ولی باوجود وسعت و فراگیری کار بادام، جهاد کشاورزی هنوز این محصول مهم را بهعنوان یک محصول استراتژیک نشناخته و هیچ برنامهای بهمنظور توسعه و افزایش تولید بادامزمینی در گیلان ندارد.
واردات بادام قاچاق عامل بروز انواع آفت در بادامزمینی
در همین راستا یکی از بادامکاران آستانهای میگوید مسؤولان جهاد کشاورزی در چندین سال گذشته به بادام بهعنوان یک محصول استراتژیک نگاه نکرده و اگر بادامکاران تصمیم به عدم کشت بادام بهصورت سنتی در باغات خود کنند جهاد کشاورزی برنامهای بهمنظور رشد و توسعه بادام ندارد.
در سالهای گذشته به دلیل ورود قاچاق بادامزمینی به کشور دو نوع قارچ به اسم آفلاتوکسین و بیماری پوسیدگی سفیدساقه منجر به ضررهای زیادی به این محصول شده و هرساله ۳۰ الی ۷۰ درصد بادامزمینی کشتشده در آستانهاشرفیه به دلیل وجود این دو نوع قارچ و بیماری از بین رفته و جهاد کشاورزی هم تاکنون برنامه خاصی در این خصوص نداشته است.
«قارچ سمی آفلاتوکسین بیشتر در بادام و پسته یافت شده و بهراحتی انسان از طریق مصرف این بادام بیمار میشود ولی علیرغم هشدارهای مختلف بیش از ۲۰ نوع قارچ آفلاتوکسین وجود دارد که چهار نوع اصلی آن B۱,B۲,G۱,G۲ است و خطرناکترین نوع این قارچ B۱ است.»
به گفته یکی از بادامکاران در طی سالهای اخیر باغداران بادامزمینی با مشکلات عدیدهای و مشکلاتی ازجمله نبود بذر مناسب، حمله آفات و بیماریهای مختلف و سنتی بودن کشت و عدم توجه به محصولات فرآورده دستوپنجه نرم میکنند ولی جهاد کشاورزی حتی نمیداند چه میزان از اراضی خود درگیر قارچ آفلاتوکسین و بیماری پوسیدگی سفید ساقه است همین امر سبب شد تا بادام پارسآباد دشت مغان در دو سال گذشته به قطب تولید بادام در کشور تبدیل شود.
کارشناسان حوزه بهداشت معتقدند، قارچ آفلاتوکسین در مواقعی حتی منجر به بیماری یا حتی سرطان کبد و معده میشود به این منظور نابودی این قارچ به دغدغه اصلی مسؤولان جهاد کشاورزی و بادام کاران تبدیل شده است.
این کارشناسان بهداشتی و آزمایشگاهی میگویند که سم آفلاتوکسین به حرارت مقاوم بوده و برای نابودی آن به دمای ۲۳۷ تا ۳۶۰ درجه دما نیاز است ولی به گفته یکی از بادام کاران آستانهای جهاد کشاورزی در خصوص نابودی قارچ سمی آفلاتوکسین و یا توسعه بادام هیچگونه اطلاعرسانی نکرده و سالبهسال وضعیت تولید بادام در این شهرستان بدتر از گذشته میشود.
به گفته مهرداد محمدی رئیس جهاد کشاورزی آستانهاشرفیه در مرکز تحقیقات دورههای متناوبی را برای کشاورزان گذاشته و کارشناسان مرکز تحقیقات یک یا دو دوره آموزشی را در مساجد محل و یا در دهیاری برگزار و راهکارهای مبارزه با این قارچ را به کشاورزان آموزش دادند.
طبق گفتههای محمدی این سازمان در راستای مقابله با قارچ و بیماریهای موجود در بادام از چندین کارشناسان صاحبنظر و دانشگاهی دعوت کرده و این کارشناسان به باغها مراجعه و نمونهبرداری کردند و توصیههای لازم را به بادام کاران گفتند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان معتقد است باغداران بادام بهمنظور کاهش رویش قارچهای مختلف در بادام باید به کشت زمستانه پرداخته و برای جلوگیری از شیوع این بیماری به دیگر قسمتهای باغ، بادامهای آلوده را مدفون و یا ازآنجا خارج کنند تا این بیماری در دیگر مناطق شیوع پیدا نکند.
بیتوجهی مرکز تحقیقات کشاورزی به شناسایی و معرفی ارقام مختلف بادامزمینی
دراینبین بیشک نقش مرکز تحقیقات در توسعه و پیشرفت محصولات کشاورزی و مبارزه با انواع قارچها در محصولات کشاورزی بسیار مهم و تأثیرگذار است ولی در چند سال گذشته برخلاف محصول برنج که به لطف تشکیل و اقدامات مرکز تحقیقات به یک محصول استراتژیک تبدیلشده ولی متأسفانه دیگر محصولات کشاورزی ازجمله بادام با بیاعتنایی مرکز تحقیقات و سازمان جهاد کشاورزی روبهرو شده است.
یکی از وظایف مهم مرکز تحقیقات آموزش کشاورزی و منابع طبیعی معرفی ارقام جدید زراعی-باغی، یافتن راههای مبارزه با آفات و بیماریهای کشاورزی، شناخت عوامل مخرب منابع طبیعی، خاک و آبخیزداری است ولی معرفت مصطفیراد رئیس این مرکز در گیلان در گفتوگو با خبرگزاری فارس در تاریخ هجدهم مهر سال ۹۷ گفته بود که درگذشته در گیلان مرکز تحقیقات برنج داشتیم و برنج به یک محصول استراتژیک تبدیل و دیگر محصولات ازجمله بادام با بیاعتنایی مرکز تحقیقات روبهرو شدند.
یکی از بادام کار آستانهای میگوید ۱۲ سال که این قارچ در بادام آستانهاشرفیه به دلایل زیستمحیطی وجود دارد ولی جهاد کشاورزی و مرکز تحقیقات هرساله نزدیک فصل کشت بادام چند کارشناس را به باغها فرستاده و مشکلات را بررسی میکنند ولی عملاً هیچ کار عملی یا راهکاری را برای مبارزه و نابودی این قارچ به ما ارائه نمیدهد زیرا کارهای تحقیقاتی انجام صورت گرفته میان جهاد کشاورزی و مرکز تحقیقات هیچ ثمرهای برای بادامکار نداشته است.
ولی مسؤولان جهاد کشاورزی شهرستان آستانهاشرفیه معتقدند وظیفه کارشناسان حضور در مزرعه و دیدن مشکلات کشاورز و مزرعه است و پس از ارزیابی مشکلات آنها را به مرکز تحقیقات ارجاع و سپس با انجام تحقیق و پژوهش راهکارها را برای درمان این قارچ به کشاورزان میآموزند.
آنطور که مسؤولان سازمان جهاد کشاورزی میگویند هرساله از دو کارشناس و استاد دانشگاه دعوت بهعملآمده و این کارشناسان بعد از مراجعه به باغات نمونهبرداری را انجام و نظرات کارشناسی خود در خصوص مبارزه با این قارچ را به بادامکاران میگویند.
به گفته یکی دیگر از بادامکاران آستانهای مسؤولان جهاد کشاورزی در چندین سال گذشته بارها خبر از ساخت دارو برای مقابله با قارچهای مختلف در بادام را میدهند ولی کدام دارو؛ ما که در ۱۰ سال گذشته ثمرهای در این خصوص ندیدهایم.
این بادامکار باسابقه معتقد است با افزایش قیمت کودهایی مثل پتاس که به ۵۰۰ تومان رسیده عملاً هیچ اتفاق مثبتی در راستای مبارزه با نابودی قارچهای مختلف در بادام نیفتاده است زیرا ما مجبوریم از کود اوره استفاده کنیم و برای من کشاورز که باید ساعتی ۵۰ هزار تومان پول کارگر بدهم کاشت بادام بهصرفه نبوده و بهاجبار باید اراضی خود را به فروش برسانم.
در همین راستا رئیس جهاد کشاورزی آستانهاشرفیه میگوید برای از بین بردن و تولید قارچ نیاز به مصرف کودهای شیمایی بسیار زیادی نیست ولی اغلب بادام کاران بهمنظور رشد ظاهری بادام بیش از ۳۰۰ کیلوگرم از انواع کودهای شیمایی و اوره استفاده میکنند.
وعده نافرجام معرفی ۱۸۰ رقم مختلف بادام توسط مسؤولان جهاد کشاورزی
افزایش قارچ در بادام آستانهاشرفیه سبب شده تا بعضی از بادام کاران فقط پنج گونه بادام در سال جدید برداشت کرده و به این دلیل اراضی خود را فروخته و به شهر مهاجرت کردند.
به گفته یکی از بادام کار آستانهای، بذر بادام nc۲ حدود ۵۰ سال است که در گیلان مورداستفاده قرار میگیرد و به دلایلی مختلف دچار تغییر ژن و متعاقب آن موجب کاهش کیفیت بادام شده است ولی بااینوجود در پنج سال گذشته تحقیقات روی ۱۸۰ رقم مختلف بادام در استان با کمک مرکز تحقیقات کشاورزی آغازشده بود و مسؤولان قول معرفی چند رقم جدید را در سال جدید داده بودند که این امر تاکنون محقق نشده است، هرچند و به گفته رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان آستانهاشرفیه در چند ماه آینده دو الی سه ارقام جدید بادام به مرحله تولید خواهد رسید.
ولی مشکل بادام آستانهاشرفیه به همینجا ختم نشده و بادام کاران در طی سالهای اخیر با مشکلات عدیدهای ازجمله بیماری پوسیدگی سفید طوقه دستوپنجه نر میکنند که هرساله بیش از ۳۰ درصد محصول بادام را درگیر و با مشکل و پوسیدگی مواجه میکند.
نبود نیروی متخصص و عدم تخصیص یارانه به قارچکشها عامل عدم نابودی قارچ در بادامزمینی
بیماری پوسیدگی سفید ساقه یکی از مخربترین بیماریهای بادامزمینی است که بسیار به صنعت بادام ضربه وارد کرده است و براثر فعالیت دو نوع قارچ به نامهای «پیتیوم و فوزاریوم» که در همه خاکها ازجمله خاک آستانهاشرفیه یافت میشود، ایجاد گشته، ولی بیماری پوسیدگی سفید ساقه خاکزی بوده و دارای میزبانهای زیادی ازجمله بر بادامزمینی خسارت زده و در اواخر مردادماه یا اوایل شهریور در باغات بادام مشاهده میشود.
یکی از مهمترین وظایف سازمان حفظ نباتات مبارزه با آفات و بیماریهای عمومی نباتات و قارچهای موجود در گیاهان و محصولات کشاورزی است ولی به گفته یکی از کارشناسان حوزه بادامزمینی این سازمان عموماً از داشتن نیروی متخصص در این حوزه محروم بوده و بدون داشتن نیروی متخصص، آزمایشگاه و دستگاه نمیتواند این قارچ را در باغات بادام ریشهکن کند زیرا در جهاد کشاورزی هم از افراد کارشناس در حوزه بادام استفاده نشده است.
به گفته گوهری کارشناس حوزه زراعت و نباتات با تحقیقات صورت گرفته در حال حاضر هیچ راه قطعی برای درمان بیماری پوسیدگی سفید ساقه وجود نداشته و باید بادام کاران قبل از کشت باغات خود را ضدعفونی کنند.
گوهری میگوید افزایش بیشازاندازه قیمت قارچکشها و عدم در نظر گرفتن یارانه توسط دولت به بخش کشاورزی سبب افزایش قیمت قارچکشها و سموم شده بهطوریکه قیمت هر نیم کیلو قارچکش ۲۵۰ هزار تومان بوده در حالی قارچکشهای موجود در کشور و گیلان با ارز ۱۲ هزارتومانی واردشده و با ارز آزاد قیمت آن دو برابر قیمت اعلامشده و به فروش رسیده است.
همین افزایش قیمت و عدمحمایت دولت از کشاورزان سبب شد تا اعتراض بادام کاران گیلانی بلند شده و آنان نسبت به این افزایش قارچکشها معترض شوند زیرا این افزایش قیمت بیسابقه منجر به کاهش مصرف قارچکشها در بین بادام کاران شده است
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آستانهاشرفیه گلهمندی بادام کاران در خصوص افزایش قیمت کودهای شیمایی و قارچکشها را بهحق میداند ولی درعینحال معتقد است کنترل قیمت در حیطه وظایف جهاد کشاورزی نبوده و باید در سطح کلان و با اعطا یارانه به آن توجه شود.
ولی مشکلات بادامزمینی به همینجا ختم نشده و نبود صنایع تبدیلی یکی دیگر از معضلات بادامکاران آستانهای است، زیرا کارشناسان حوزه اقتصادی معتقدند با کمی توسعه و سرمایهگذاری با گسترش صنایع تبدیلی به ایجاد اشتغال و افزایش صادرات این محصول کمک کرد.
از بادامزمینی میتوان محصولاتی مثل کره بادامزمینی، روغن بادامزمینی، تولیدات محصولات بهداشتی و آرایشی، پفک بادامزمینی، سوخته بادام (شیرینی) یا همچنین مزه بادام در قالب بستهبندی استفاده کرد ولی طبق گفته جهاد کشاورزی دو الی سه کارخانه صنعت فرآوری بادام در گیلان و آنهم در حد بستهبندی وجود دارد.
کارشناسان حوزه کشاورزی معتقدند با اندکی تلاش و انجام اقدامات لازم میتوان به ایجاد صنایع تبدیلی بادام کمک کرد ولی مسؤولان جهاد کشاورزی میگویند برای انجام این کار باید بادام به تولید انبوه برسد ولی تاکنون برنامه خاصی برای افزایش میزان بادامزمینی تولیدشده در گیلان ندارد.
یکی از دلایل مسؤولان جهاد کشاورزی بیرغبتی بادامکاران به کشت بادام است اما تا زمانی که صنایع تبدیلی ایجاد نشده و تقاضا بالا نرود، آیا میتوان به کشت پر محصول توسط کشاورز امید داشت؟
کارشناسان تأکید میکنند که میتوان با اندکی همت اقدام به ایجاد صنایع تبدیلی بادامزمینی کرد اما متولیان جهاد کشاورزی معتقد به تولید انبوه و سپس فرآوری هستند؛ اما بااینوجود تاکنون جهاد کشاورزی بهعنوان متولی تولید محصولات کشاورزی راهکاری برای افزایش تولید بادامزمینی در واحد سطح نکرده است و اگر انجام داده منجر به رونق تولید نشده است. درواقع طرحی که قبلاً مطرح میشد در خصوص استفاده از ارقام پر محصول بود که گفته میشود خود بادام کاران تمایلی به کشت این نوع محصول ندارند؛ اما تا وقتیکه صنایع تبدیلی ایجاد نشود، تقاضا بالا نرود، چطور میتوان کشاورزان را به کشت پر محصول راغب کرد؟
در دو سال گذشته سازمان صمت گیلان از آمادگی خود مبنی بر اعطا تسهیلات در بخش صنایع تبدیلی و فرآوردههای بادامزمینی اعلام کرد و به گفته فرهاد دلقپوش رئیس سازمان صمت گیلان ارزش اقتصادی تبدیل بادامزمینی به فرآوردههای گرانقیمتی چون محصولات آرایشی، بهداشتی و شیمیایی بهمراتب بیشتر از تبدیل بادامزمینی به فرآوردههای غذایی است.
چرا در حوزه صنایع تبدیلی غقلت شده؟
در این خصوص محمدی رئیس اداره جهاد کشاورزی آستانهاشرفیه میگوید ایجاد صنایع تبدیلی برای بادامزمینی همچون روغن بادام یا پفک یا بستهبندی بادام نیازمند زیرساختهایی است که مهمترین بخش آن افزایش تولید است.
به گفته رئیس اداره جهاد کشاورزی آستانهاشرفیه در این شهرستان دو کارخانه بستهبندی بادام وجود دارد که محصولات خود را به خارج از کشور صادر میکنند ولی فقط در مقطعی از سال این کارخانهها فعالیت دارند.
اکنون در آستانهاشرفیه دو کارخانه بستهبندی بادام داریم که با بستهبندی آن حتی به خارج از کشور صادر میکنند؛ اما در همه طول سال فعال نیستند؛ اما در این شهر صنایعی که خاص تهیه روغن بادام یا کره و نیز محصولات آرایشی و بهداشتی باشد نداریم.
یکی از دلایلی که مسؤولان جهاد کشاورزی در خصوص عدم ایجاد صنایع تبدیلی بادامزمینی مطرح میکنند، نبود نقدینگی و سرمایه در گردش برای این محصول است زیرا سرمایهگذاری که در این زمینه ورود میکند به نقدینگی بالایی برای خرید بادامزمینی استان نیاز دارد تا بتواند در کل سال فعال باشند.
سالانه بیش از ۱۰ هزار تن پیله خشک بادامزمینی از بیش از دو هزار هکتار مزارع زیر کشت شهرستان آستانهاشرفیه برداشت میشود که توجه به صادرات و استراتژیک شناختن این محصول میتواند به ایجاد اشتغال پایدار، توسعه صادرات محصولات غیرنفتی و همچنین رونق اقتصادی در کشور و ارزآوری کمک کند ولی بیتوجهی مسؤولان متولی و واردات بادام قاچاق از برخی کشورها سبب شد تا بادام آستانهاشرفیه که روزی از آن بهعنوان یکی از مرغوبترین بادامهای کشور یاد میشد رو به نابودی رود.
حال باید از متولیان امر در گیلان پرسید سهم بادام در تحقق شعار و هدفگذاری صادرات ۷۰۰ میلیون دلاری محصولات غیرنفتی در گیلان به چه میزان است؟
انتهای پیام/۳۳۸۹/ع