شکل گیری سینمای ایران و روزهای آغازین آن در کشورمان همواره یکی از جذابترین بخشهای تاریخ ایران برای کسانی بوده که به این هنر علاقه داشتهاند. داستانهای زیادی از سینمای ایران شنیده شده است؛ اما آیا در این داستانها چیزی درباره نخستین فیلمبرداری حرفهای سینمای ایران شنیدهاید؟ آیا میدانستند که در روزهای ابتدای فعالیت سینمای ایران، زنان حق حضور در سالنهای سینمایی را نداشتهاند؟
یکسال پس از ساخته شدن مستند پراهمیت علف (محصول ۱۳۰۳ شمسی) توسط مریان سی. کوپر و ارنست بی. شودزاک درباره کوچ ایل بختیاری، «خان بابا معتضدی» نخستین ایرانیای بود که در درون کشور به فیلمبرداری پرداخت.
معتضدی که در سالهای ۱۳۰۴ تا ۱۳۱۰ به این کار اشتغال داشت، فیلمهای خبری صامت بر میداشت. معروفترین آنها به گفته خود او فیلمی است با نام «مجلس مؤسسان» که در سال ۱۳۰۴ درباره مجلس مؤسسانی ساخته شده که رضاخان را به پادشاهی برگزید و همینطور فیلمی که چند ماه بعد در سال ۱۳۰۵ از تاجگذاری او برداشت.
خان بابا معتضدی درباره خود و سینما طی سالهای اولین شکلگیریاش در ایران صحبتهایی را در چند دهه قبل مطرح کرده است که در ادامه آن را میخوانیم:
«با صنعت فیلم در ایران آشنا شده بودم. بدین معنی که در هشت سالگی دستگاهی داشتم به نام چراغ جادو (لانترماژیک) که تصاویری را به طور غیر متحرک بر روی دیوار نشان میداد. در همان زمان شبی در منزل ارباب جمشید شاهد واقعهای غیر عادی بودم و آن وجود یک دستگاه سینماتوگراف بود که تصاویر را به طور متحرک نشان میداد و این باعث اعجاب همگان بود. دو سه سال بعد از آن، دو نفر به نامهای روسی خان و غلامرضا خان با دستگاهی به نام «پاته» اقدام به نمایش فیلمهای کوتاه در مجالس میهمانی و کافهها مینمودند و بالاخره اولین سالن نمایش فیلم در بالاخانهای واقع در خیابان فردوسی توسط شخصی به نام اردشیرخان تأسیس شد و زمانی که من ایران را به قصد تحصیل در خارج ترک نمودم، سه چهار سینمای دیگر نیز تأسیس شده بود که به دلیل کمبود تماشاچی فقط روزی یک سانس نمایش میدادند.
در آن روزها هنوز بانوان به سالن سینمایی راه نداشتند، لذا من فیلمهایی را که خود تهیه کرده و یا از خارج آورده بودم، در مجالس فامیلی برای بانوان نیز نمایش میدادم. ولی بعد با یکی از صاحبان سینما مذاکره کردم و به اتفاق سینمایی مختص بانوان درست کردیم. کلنل علینقی وزیری پیشنهاد کرد تا سالن نمایش او را که واقع در لالهزار بود به این کار اختصاص دهیم و به این ترتیب سینمای «پری» تأسیس شد که فقط فیلم برای خانمها نمایش میداد و بعد از تأسیس این سینما بود که ورود خانمها به سینماهای دیگر هم رواج پیدا کرد. ولی آقایان در طرف راست و خانمها در طرف چپ سالن مینشستند.»
۵۸۵۸