میانجی منفعتطلب / پوتین به وساطت میان تهران و واشنگتن به عنوان ابزاری برای پایان انزوای بینالمللی نگاه میکند
میانجی منفعتطلب / پوتین به وساطت میان تهران و واشنگتن به عنوان ابزاری برای پایان انزوای بینالمللی نگاه میکند
رسول سلیمی: در حالی که مذاکرات هستهای ایران و آمریکا در عمان با میانجیگری بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، به مراحل حساسی رسیده، کرملین روز پنجشنبه از آمادگی ولادیمیر پوتین برای ایفای نقشی کلیدی در حلوفصل پرونده هستهای ایران خبر داد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، در گفتوگو با رسانهها اعلام کرد که پوتین در تماس تلفنی با دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، پیشنهاد داده از روابط نزدیک روسیه با ایران برای پیشبرد مذاکرات استفاده کند. این پیشنهاد در شرایطی مطرح شده که ایران بر حفظ حق غنیسازی اورانیوم تأکید دارد و آمریکا خواستار محدودیتهای سختگیرانه است.
زمینهسازی پیشنهاد پوتین: روابط نزدیک مسکو و تهران
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، روز پنجشنبه در کنفرانسی مطبوعاتی در مسکو اعلام کرد: «ما روابط مشارکتی نزدیکی با ایران داریم و پوتین آماده است تا از این سطح از شراکت برای کمک به حل پرونده هستهای ایران استفاده کند.»
این اظهارات پس از تماس تلفنی پوتین با دونالد ترامپ در ۴ ژوئن ۲۰۲۵ مطرح شد، که طی آن پوتین آمادگی خود را برای تسهیل مذاکرات هستهای اعلام کرد.
رویترز گزارش داد که پوتین به ترامپ گفته است: «ما میتوانیم از روابطمان با تهران برای پیشبرد گفتوگوها و کمک به حل مسئله هستهای ایران استفاده کنیم».
مذاکرات ایران و آمریکا، که از آوریل ۲۰۲۵ با میانجیگری عمان آغاز شده، به دلیل اختلافات بر سر غنیسازی اورانیوم و رفع تحریمها پیشرفت محدودی داشته است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، در این خصوص گفتهاست: «ایران از هرگونه تلاش دیپلماتیک برای پیشبرد مذاکرات استقبال میکند، به شرطی که حقوق هستهای ما محترم شمرده شود.» او افزود: «روسیه بهعنوان شریک استراتژیک ایران، میتواند نقش سازندهای در ایجاد توازن در مذاکرات ایفا کند، اما هرگونه توافق باید شامل رفع کامل تحریمها باشد.»
به نظر میرسد روابط نزدیک ایران و روسیه، که در سالهای اخیر با همکاریهای نظامی و اقتصادی تقویت شده، به پوتین اهرمی برای ایفای نقش در مذاکرات هستهای میدهد.
نحوه مشارکت احتمالی پوتین در مذاکرات
طبق گزارش رویترز ، پوتین اعلام کرده که «در صورت لزوم» به مذاکرات هستهای ملحق خواهد شد، اما جزئیات این مشارکت هنوز مشخص نیست.
سخنگوی کرملین در این خصوص توضیح داد که گفتوگوها با تهران و واشنگتن از طریق کانالهای مختلف ادامه دارد و پوتین آماده است تا در زمان مناسب وارد عمل شود. این اظهارات پس پایان دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم، که به گفته عمان «پیشرفت محدودی» داشت، بیان شد. آسوشیتدپرس گزارش داد که مذاکرات در رم با حضور عباس عراقچی و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه خاورمیانه ترامپ، برگزار شد و ایران بر حفظ توانایی غنیسازی اورانیوم تأکید کرد.
به نظر میرسد مشارکت احتمالی پوتین میتواند بهصورت میانجیگری مستقیم یا غیرمستقیم باشد، مشابه نقشی که عمان در مذاکرات کنونی ایفا میکند. پوتین ممکن است از روابط نزدیک خود با تهران برای ترغیب ایران به پذیرش محدودیتهای موقت بر غنیسازی در ازای رفع تحریمها استفاده کند. از سوی دیگر، این مشارکت میتواند شامل فشار بر آمریکا برای ارائه امتیازات اقتصادی به ایران، مانند کاهش تحریمهای نفتی، که به نفع اقتصاد ایران و منافع انرژی روسیه است، باشد.
اظهارات مقامات جمهوری اسلامی ایران از جمله سید عباس عراقچی، نشان میدهد که ایران هرگونه دخالت خارجی را مشروط به حفظ حقوق هستهای خود میداند، و هرگونه پیشنهاد پوتین باید با این موضع هماهنگ باشد.
دلایل پیشنهاد پوتین: منافع ژئوپلیتیکی روسیه
الجزیره در گزارشی با این موضوع بر این مساله تاکید میکند که پیشنهاد پوتین در بحبوحه تنشهای فزاینده با آمریکا بر سر جنگ اوکراین مطرح شده است. در این چارچوب کرملین امیدوار است که ایفای نقش مثبت در مذاکرات هستهای ایران، به کاهش فشارهای تحریمی غرب بر روسیه کمک کند. پوتین پیشتر در گفتوگو با مسعود پزشکیان، بر توسعه روابط دوجانبه، از جمله پروژههای انرژی، تأکید کرد، که نشاندهنده منافع اقتصادی مشترک میان تهران و مسکو است.
پیشنهاد پوتین برای مشارکت در مذاکرات هستهای ایران احتمالاً بخشی از یک استراتژی گستردهتر برای تقویت جایگاه روسیه در خاورمیانه و کاهش انزوای بینالمللی ناشی از جنگ اوکراین است. این رویکرد همچنین میتواند به حفظ روابط اقتصادی ایران و روسیه، بهویژه در حوزه انرژی، کمک کند. اظهارات مقامات ایران نشان میدهد که تهران از این پیشنهاد استقبال میکند، هر چند با احتیاط. ایران تاکید دارد هرگونه همکاری باید در راستای حفظ حق غنیسازی و رفع تحریمها باشد.
پیامدهای مشارکت پوتین در مذاکرات
گزارش نیویورک تایمز نشان میدهد که پیشنهاد پوتین میتواند به کاهش تنشها بین ایران و آمریکا کمک کند، اما به دلیل اختلافات عمیق بر سر غنیسازی، تضمینی برای موفقیت این تلاشها وجود ندارد. الجزیره نیز گزارش داد که ایران به صراحت اعلام کرده توقف غنیسازی اورانیوم «صددرصد» علیه منافع ملیاش است. در مقابل، آمریکا، از جمله در اظهارات صریح رئیس جمهور این کشور، تاکید کردهاست که خواستار توقف کامل غنیسازی است. با این حال فاکس نیوز در گزارشی مدعی شدهاست که واشنگتن ممکن است غنیسازی محدود را تحت شرایط خاص بپذیرد. این اختلافات میتواند نقش پوتین را بهعنوان میانجی پیچیدهتر کند.
مشارکت پوتین میتواند بهویژه با توجه به نگرانیهای اسرائیل از مذاکرات هستهای به کاهش تنشهای منطقهای کمک کند. رویترز گزارش دادهبود که ترامپ به بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، هشدار داده که اقدامات نظامی علیه ایران مذاکرات را مختل خواهد کرد. از این رو برخی تحلیلگران معتقدند پوتین میتواند با ترغیب ایران به پذیرش محدودیتهای موقت، به حفظ ثبات منطقهای کمک کند. اظهارات مقامات کشورمان نشان میدهد که تهران هرگونه توافق را مشروط به رفع تحریمها و حفظ حق غنیسازی میداند، که میتواند مذاکرات را پیچیدهتر کند. از منظر ژئوپلیتیکی نیز، موفقیت پوتین به توانایی او در ایجاد توازن بین خواستههای ایران و آمریکا بستگی دارد.
آیا مشارکت پوتین در مذاکرات ایران و امریکا موثر خواهد بود؟
از منظر دیپلماتیک، پیشنهاد پوتین نشاندهنده تلاش روسیه برای ایفای نقشی فعالتر در خاورمیانه و کاهش انزوای بینالمللی ناشی از جنگ اوکراین است. روابط نزدیک ایران و روسیه، بهویژه در حوزههای نظامی و انرژی، به پوتین اهرمی برای میانجیگری میدهد. اظهارات مقامات کشورمان نشان میدهد که ایران از این پیشنهاد حمایت میکند، اما هرگونه همکاری باید در راستای حفظ حقوق هستهای و رفع تحریمها باشد. از منظر ژئوپلیتیکی، موفقیت پوتین میتواند به کاهش تنشها در خاورمیانه و تقویت روابط اقتصادی ایران و روسیه منجر شود. با این حال، اختلافات عمیق بین ایران و آمریکا، بهویژه بر سر غنیسازی، و نگرانیهای اسرائیل میتواند این نقش را دشوار کند.
در چنین شرایطی پیشنهاد ولادیمیر پوتین برای مشارکت در مذاکرات هستهای ایران و آمریکا، با تکیه بر روابط نزدیک مسکو و تهران، میتواند فرصتی برای پیشبرد دیپلماسی باشد. ایران از این پیشنهاد استقبال کرده، اما تأکید دارد که هرگونه توافق باید حقوق هستهای را حفظ کند.از این رو پوتین ممکن است بهعنوان میانجی مستقیم یا غیرمستقیم عمل کند، اما موفقیت او به تواناییاش در ایجاد توازن بین خواستههای ایران و آمریکا بستگی دارد. آیا این پیشنهاد به پیشرفت مذاکرات منجر خواهد شد یا به دلیل اختلافات عمیق به بنبست میرسد؟
213
