مدیریت سنتی و آیین نامه‌ای آفت توسعه دانش‌بنیان
مدیریت سنتی و آیین نامه‌ای آفت توسعه دانش‌بنیان
لازمه تولید ثروت از طریق دانش چیست؟
مسیر شناخته‌شده برای تولید ثروت از دانش، حرکت به سمت دانشگاه کارآفرین است. با کمک ظرفیت علمی اساتید، امکانات زیرساختی و ارتباطات دانشگاه و انگیزه علمی دانشجوها ارزش افزوده می‌سازد. این ارزش‌افزوده می‌تواند به طرق مختلف منجر به کسب سود اقتصادی برای دانشگاه و در نتیجه استقلال اقتصادی آن و موجب توسعه اقتصادی کشور شود. این‌گونه دانشگاه علاوه بر ایجاد اشتغال برای متخصصین، زمینه‌ساز افزایش رفاه عمومی جامعه نیز خواهد شد. تمام این مزایا سبب شده است که انتظارات از دانشگاه به‌عنوان محلی که صرفاً به تولید علم می‌پردازد تغییر کرده و از دانشگاه انتظار توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال و از طرف دیگر خوداتکایی مالی رود. لازمه تحقق این هدف استفاده حداکثری از ظرفیت دانشگاه‌های کشور به‌عنوان قطب تولید علم و دانش است. تحریم‌های اقتصادی و بحران کرونا نشان داد که بالفعل کردن ظرفیت‌های بالقوه کشور می‌تواند در شرایط مختلف مشکل گشا بوده و همچنین با ایجاد ثروت در شکوفایی اقتصادی کشور موثر باشد. در واقع این دانشگاه‌ها هستند که باید با تکیه بر دانش و علمی که فراگرفته‌اند برای مشکلات بزرگ و کوچکی که در کشور وجود دارد راه حل‌های عملیاتی ارائه کنند و در مسیر تجاری سازی و تولید ثروت از دانش گام بردارند.
در حال حاضر نگاه حاکم بر محصولات دانش بنیان صرفا یک نگاه تزیینی است، تغییر این نگاه چگونه ممکن است؟
رساندن محصولات دانش‌بنیان به زندگی مردم و جاری نمودن در اقتصاد کشور در راستای اشتغالزایی این نگاه تزئینی به محصولات دانش‌بنیان و فناور محور که خلاصه شده در اختراعات، مقالات و جشنواره‌ها است را تغییر خواهد داد. برای رسیدن به این مهم باید از شیوه مدیریت سنتی به شیوه مدیریتی برمبنای اصالت دادن بر ایده‌ها و توانمندی‌های ذهن خلاق جوانان گذار کنیم. علاوه بر این بروکراسی‌های پیچیده و نامفهوم اداری که مانع حرکت جریان روشن و پر بازده جوانان است، نیز باید حذف شود. فراهم کردن فضا برای بکارگیری نیروهای متخصص و پژوهشگر و گسترش دامنه فعالیت نخبگان و افراد توانمند علمی در راستای تولید محصولات مبتنی بر دانش و پژوهش و ترسیم نقشه راه در مجموعه‌های تولیدی کشور با هدف نوآوری در تولیدات خود و دنبال کردن تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین و افزایش اشتغالزایی و توسعه محصولات دانش‌بنیان هم بایستی انجام شود و مورد توجه قرار گیرد.
آیین‌نامه‌های قدیمی و دست و پا گیر سدی در برابر تحقق نقش اشتغال‌آفرین دانشگاه محسوب می‌شوند.
بدون شک دگرگونی برخی رویه‌های جاری از جمله اصلاح آیین‌نامه‌ها در هیات ممیزه و شورای آموزشی دانشگاه‌ها در جهت تحقق نقش دانشگاه در زمینه تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین ضروری است. در واقع ضوابط، آیین‌نامه‌ها و رویه‌ها باید با این رویکرد مورد بازنگری قرار گیرد که نتیجه فعالیت‌های علمی به سمت شرکت‌ها و کسب‌وکارهای دانش‌بنیان سوق پیدا کند و به فعالیت‌هایی امتیاز داده شود که منجر به تبدیل علم و فناوری به ثروت و همچنین حل مسائل جامعه شوند. قوه مجریه و قوه مقننه به عنوان بخشی از سازمان‌های حکومتی، باید با اصلاح قوانین و مقررات، شیوه عملکرد اقتصاد را به سمت یک اقتصاد رقابتی که در آن انگیزه برای ارتقاء سطح بهره‌وری و درنتیجه، تقاضای دانش و فناوری‌های جدید بالا است، پیش ببرند تا بخش خصوصی عزم جدی برای مشارکت در تعامل با دانشگاه و دستیابی به الگوی تولید دانش بنیان داشته باشد. تصویب قوانین حمایتی در حوزه استفاده از ظرفیت مراکز دانش‌بنیان در راستای ارتقاء تولید داخلی کشور؛ مثل طرح «جهش تولید دانش‌بنیان» که در دی‌ماه ۱۴۰۰ در صحن علنی مجلس بررسی و در نهایت به تصویب نمایندگان مجلس رسید تا بتواند برخی از کاستی‌ها و نواقص قانونی در مسیر توسعه و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان را رفع کند، نیز در مرحله بعدی باید مورد توجه قرار گیرد.
تحقق تولید دانش‌بنیان از طریق دانشگاه‌ها مستلزم چیست؟
عزم و اراده جدی همه تلاشگران عرصه علم و فناوری مخصوصا دانشگاهیان در جهت تقویت تحقیق و پژوهش، فعال شدن دانشگاه‌ها در حوزه علمی تولید و توجه ویژه تولیدکننده‌ها، پشتیبانی دولت از رویکرد فعالان عرصه تحقیق و فناوری، هم‌افزایی عملکرد سه رکن محوری دانشگاه، صنعت و دولت در فرآیند توسعۀ نوآوری، فناوری و تولید دانش، در جهت تحقق شعار سال که مقام معظم رهبری آن را تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین نام نهادند، بسیار ضروری است. نهادهای مختلف به‌ویژه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی و دیگر نهادهای تصمیم‌ساز در عرصۀتوسعۀ فضاهای صنعتی و نوآوری بایستی ضمن حمایت از مطالعات جامع و راهبردی و توسعۀ الگوهای کاربردی و بومی، ارتقای هوشمندی در سیستم نوآوری در سطح ملی را با هدف توسعۀ پایدار و فراگیر کشور و و نیز اهداف مرتبط با دسترسی به جامعه و اقتصاد دانش‌بنیان به جد دنبال کنند. خوشبختانه دستگاه‌های اجرایی عزم خوبی برای حمایت از نخبگان و فعالیت‌های دانش بنیان داشته و مجلس هم همواره آماده فراهم کردن زمینه‌های قانونی برای تسهیل فعالیت‌های دانش بنیان بوده است. امید داریم با تقویت این گام‌ها در سال جاری، دانشگاه با ظرفیت عظیم دانشجویان و اساتید متعهد، به معنای واقعی کلمه بتواند به موتور محرک پیشرفت کشور تبدیل شده و با تلاش‌هایی جمعی همگرا با تولیدی دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در سراسر کشور به فضل پرودگار، کیفیت این همگرایی به صورت کمّی در پایان سال قابل مشاهده باشد.
