در روزهایی که نفس کشیدن در برخی مناطق غربی استان خوزستان به چالشی جدی بدل شده، منشأ بحران نه در داخل کشور، بلکه در آنسوی مرزهاست.
آتشسوزیهای گسترده در بخش عراقی تالاب هورالعظیم، پدیدهای نگرانکننده را رقم زده که پیامدهای آن بهوضوح در شهرستانهای مرزی ایران قابل مشاهده است. وزش باد از سمت عراق به ایران، دود و ذرات آلاینده را به شهرهایی، چون هویزه، دشت آزادگان، حمیدیه، اهواز و کارون منتقل کرده و سلامت عمومی را با تهدیدی جدی مواجه ساخته است.
تالاب هورالعظیم سلامت مردم را تهدید میکند
عباسپور عاطف، فرماندار هویزه، اظهار داشت: آتشسوزی در بخش عراقی تالاب هورالعظیم، در محدودهای واقع در خاک عراق رخ داده و بیش از ۲۵ هزار هکتار از این بخش درگیر خودسوزی شده است.
وی افزود: این پدیده خوداشتعالی در خاک عراق اتفاق میافتد و با توجه به جهت وزش باد به سمت ایران، شهرستان هویزه بهطور مستقیم تحت تأثیر قرار گرفته و دچار مشکلات زیستمحیطی شده است. آلودگی هوا علاوه بر هویزه، شهرستانهای دشت آزادگان، حمیدیه، اهواز و کارون را نیز درگیر کرده است.
پورعاطف ادامه داد: شدت این آلودگی در ساعات مختلف شبانهروز متغیر است و معمولاً در ساعات اولیه صبح، بین ۶ تا ۱۰، به اوج خود میرسد. سازمان هواشناسی علت اصلی این پدیده را خشکسالی و نبود آب و رطوبت در بخش عراقی تالاب اعلام کرده است.
وی با اشاره به پیامدهای این وضعیت گفت: این شرایط موجب بروز مشکلات تنفسی برای شهروندان شده و از سال ۱۳۹۶ تاکنون با شدت و ضعفهای مختلف تکرار شده است. در سالهایی که تالاب دارای رطوبت و آب کافی بوده، چنین مشکلی وجود نداشته، اما اکنون با کاهش سطح آب، شدت این پدیده افزایش یافته است.
فرماندار هویزه درباره تأثیر آلودگی بر فعالیتهای روزمره خاطرنشان کرد: در برخی روزها، به دلیل شدت آلودگی، ادارات با دو ساعت تأخیر آغاز به کار کردهاند و تعطیلیهایی نیز اعمال شده است. این وضعیت بهویژه برای دانشآموزان در آستانه بازگشایی مدارس نگرانکننده است.
وی تصریح کرد: آلودگی هوا استفاده از فضاهای عمومی مانند پارکها و بازار را محدود کرده و مشکلاتی برای تردد و فعالیتهای روزانه مردم ایجاد کرده است.
پورعاطف در ادامه عنوان داشت: برنامههایی برای توزیع ماسک و فیلتر هوا بهصورت رایگان در نظر گرفته شده و معاونت عمرانی استانداری نیز برای تقویت مراکز درمانی شهرستان اقدام کرده است. مدیران کل محیط زیست، بحران و هواشناسی استان به همراه استاندار خوزستان سه مرتبه به شهرستان سفر کردهاند و بازدیدهای هوایی و میدانی از مناطق مرزی و برجکهای مرزبانی انجام شده است.
اعتراض ساکنان اهواز به استمرار آلودگی ناشی از تالاب هورالعظیم
سعدون طرفی، کارمند اداری ساکن منطقه امانیه میگوید: در روزهایی که آلودگی هوا شدت میگیرد، حضور در محل کار با دشواری همراه است. علائم تنفسی مانند سردرد و سوزش چشم بهطور مکرر تجربه میشود. ادامه این وضعیت سلامت عمومی را تهدید میکند.
عبدالحسین موسوی، ولی دو دانشآموز در منطقه گلستان تصریح میکند: فرزندانم با وجود استفاده از ماسک، دچار تنگی نفس هستند. انتظار داریم اقدامات اساسی برای رفع این بحران صورت گیرد.
فاطمه کعبی، ساکن منطقه لشکرآباد از دغدغههایش برای حفظ سلامت جسمی و روحی خانواده میگوید: شرایط فعلی باعث شده استفاده از فضاهای عمومی مانند پارکها و مراکز تفریحی محدود شود. این مسئله نهتنها سلامت جسمی، بلکه روحیه خانوادهها را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
جاسم سواری، راننده تاکسی در منطقه گلستان ادامه میدهد: در ساعات ابتدایی روز که آلودگی شدید است، تعداد مسافران کاهش مییابد. این موضوع بر درآمد روزانه ما تأثیر مستقیم گذاشته و مشکلات اقتصادی را تشدید کرده است.
آلودگی فرامرزی در خوزستان؛ مسئولیت با کیست؟
محمدجواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان، با اشاره به آبگیری حدود ۴۰ درصدی بخش ایرانی تالاب هورالعظیم، اعلام کرد که تاکنون در این بخش آتشسوزی گستردهای رخ نداده و شاخصهای آلایندگی در شهرها افزایش نیافتهاند. با این حال، مخازن ۴ و ۵ خشک هستند و بخش عراقی تالاب به دلیل عدم تأمین حقآبه از رودخانه دجله دچار خشکی شدید شده است.
وی تأکید کرد: آتشسوزی در بخش عراقی از اواخر سال گذشته آغاز شده و دود ناشی از آن موجب آلودگی هوا در مناطق غربی استان شده است.
به گفته اشرفی، تا زمانی که رطوبت به این پهنه بازنگردد، احتمال ادامه آتشسوزی و انتشار دود وجود دارد و پیشبینی میشود این وضعیت تا پایان مهرماه ادامه داشته باشد.
بنا به اذعان مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان خوزستان، ایران در حال حاضر امکان اقدام عملی مستقیم ندارد و موضوع از طریق دستگاه دیپلماسی در حال پیگیری است. در صورت عدم توافق، پیگیری از مسیرهای قانونی بینالمللی در دستور کار قرار خواهد گرفت.
آلودگی هوا، بحران مزمن سلامت
میثم معزی، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز از افزایش ۷۰ درصدی مراجعات بیمارستانی ناشی از آلودگی هوا خبر داد و اظهار داشت: این رشد نگرانکننده نشان میدهد که آلودگی هوا دیگر یک مسئله مقطعی نیست، بلکه به بحرانی مزمن تبدیل شده است.
وی با اشاره به ثبت بیش از ۱۰۰ هزار مراجعه مرتبط با مشکلات قلبی و تنفسی از ابتدای سال، تأکید کرد: فشار مضاعفی بر نظام درمان وارد شده و آسیبپذیری بیماران خاص، کودکان و سالمندان در روزهای آلوده بهطور چشمگیری افزایش یافته است.
معزی افزود: در روزهای بحرانی، ظرفیت تختهای بیمارستانی سریعتر پر میشود، مصرف دارو و تجهیزات بالا میرود و خستگی کادر درمان تشدید میشود؛ در حالی که بسیاری از مطالبات نیروهای درمانی هنوز پرداخت نشده است.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با انتقاد از نبود مدیریت کلان، خواستار ورود جدی نهادهای مسئول از جمله استانداری، محیط زیست و شهرداریها شد و گفت: دانشگاه علوم پزشکی تنها میتواند نقش مسکن را ایفا کند، اما درمان ریشهای نیازمند همافزایی نهادهاست.
وی در پایان، مطالبهگری رسانهای را یکی از کلیدهای مدیریت بحران دانست و از مردم خواست در روزهای آلوده مراقبتهای بهداشتی را جدی بگیرند و از تردد غیرضروری پرهیز کنند.
آنچه در این گزارش مرور شد، شرح بحرانی زیستمحیطی است که سلامت، آموزش، اقتصاد و زیست روزمره مردم خوزستان را تحت تأثیر قرار داده است. آتشسوزی در بخش عراقی تالاب هورالعظیم با وجود هشدارهای مکرر ادامه دارد. پاسخ نهادهای مسئول محدود به بازدیدهای میدانی، وعدههای دیپلماتیک و انتظار برای بارندگی بوده است.
مردم در معرض دود زندگی میکنند. دانشآموزان در هوای آلوده درس میخوانند. بیماران با مشکلات تنفسی به مراکز درمانی مراجعه میکنند. مسئولان همچنان در حال بررسی هستند. این وضعیت حاصل یک حادثه طبیعی نیست. نتیجه فقدان اراده سیاسی برای پیگیری مؤثر حقآبه تالاب و اعمال فشار دیپلماتیک بر طرف عراقی است.
با گسترش ابعاد بحران، سکوت و تعلل قابل توجیه نیست. اگر سلامت مردم اولویت دارد، باید اقدام صورت گیرد. نه در قالب بیانیه، در قالب عمل. خوزستان منتظر باران نیست. منتظر مسئولیتپذیری است.
