فارس من| سیر تا پیاز مطالبات رزیدنت‌ها از وزیر بهداشت/ از حقوق قانون کار تا اصلاح تعهدنامه محضری
خبرگزاری فارس از تهران، پدرام محسن‌نژاد: دانشجویان رشته پزشکی که دوره ۷ ساله عمومی و ۲ ساله طرح را پشت سر می‌گذارند برای گرفتن تخصص در رشته‌های مدنظر، باید در آزمون دستیاری پذیرفته شوند تا پس از دادن تعهد محضری به عنوان دستیار در مراکزی که وزارت بهداشت معرفی می‌کند به مدت ۳ تا ۵ سال خدمت کنند.
دوره دستیاری یا رزیدنتی به علت پول دریافتی کمتر از حقوق کارگری آنهم نه به عنوان حقوق که کمک هزینه، ۸۰ الی ۱۲۷ ساعت خدمت در هفته آنهم به صورت اجباری، تعهد محضری که اتفاقا آنهم اجباری است و نکاتی مبهم در خود جای داده است و خیلی موارد دیگر موجب آسیب‌های جسمی و روحی و حتی مهاجرت شماری از پزشکان از کشور شده است.
براساس مواردی که رزیدنت‌ها را به تکاپو و مطالبه‌گری انداخته است، آنها در سامانه فارس من ۳ کمپین ثبت کرده و از خبرگزاری فارس خواسته‌اند مطالبات آنها را پیگیری کرده و به نتیجه برساند.
در همین رابطه با رضا الماسی، دستیار سال دوم طب فیزیک و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو شورای صنفی دانشجویان علوم پزشکی گفتوگو کرده‌ایم.
مشروح این گفتوگو در ادامه آمده است.
فارس: وضعیت دستیاران دانشگاه‌های علوم پزشکی در ایام کرونا به چه صورت است؟
در ایام کرونا کادر درمان تحت فشار شدید قرار گرفته‌اند اما در این میان کسی به فکر دستیاران نیست، درحالی که اکثر فعالیت‌های بیمارستان‌ها مانند مراقبت از بیماران کرونایی، اقدامات آزمایشگاهی، ویزیت بیماران آی‌سی‌یو، نوشتن و تایید شرح حال بستری‌ها و ارائه گزارش به پزشکان، حتی عوض کردن لباس و ملافه بیماران و غیره بر عهده رزیدنت‌ها است.
علاوه بر این، چون در حال تحصیل هستیم، مطالعه و اقدامات نظری دوره هم باید انجام شود حال آنکه با وجود ۱۵ کشیک در ماه و شیفت‌های ۳۰ ساعته، فرصت زندگی عادی نیز از انسان سلب می‌شود.
علاوه بر آن اگر در همان بیمارستانی که کار می‌کنیم مبتلا به کرونا شویم، هزینه‌ها را باید به صورت آزاد پرداخت کنیم که با کمک هزینه حداقلی که دریافت می‌کنیم، قابل جبران نیست و فشار اقتصادی را هم باید تحمل کنیم.
متاسفانه وضعیت به اندازه‌ای نامطلوب است که شاهد مهاجرت بعضی از پزشکان هستیم، همچنین آسیب‌های روحی و روانی موجب خودکشی تعدادی از همکاران دستیار شده است.
متاسفانه وضعیت به اندازه‌ای نامطلوب است که شاهد مهاجرت بعضی از پزشکان هستیم
فارس: مشکلات اصلی دوره دستیاری یا به اصطلاح رزیدنتی چیست؟
پزشکانی که پس از گذراندن طرح عمومی دو ساله در آزمون رزیدنتی پذیرفته می‌شوند مجبور به امضاء تعهدی غیرمنصفانه هستند، به نحوی که آیین نامه دستیاری طبق ماده ۱۰ قانون مدنی تدوین شده است، یعنی اگر متن قرارداد خلاف قانون نباشد هر موردی که وزارت بهداشت وارد کند مجبور به پذیرش بدون شرط و اعتراض آن هستیم؛ در این تعهدنامه محضری قید شده است که همه دستیاران بعد از اتمام دوره باید، حداقل نیم وحداکثر تا دو برابر مدت تحصـیل بـا احتساب ضرایب مربوطه در هر محلی که وزارت بهداشت تعیین کند در قالب طرح تخصص خدمت کنند، درصورتی که طبق تبصره ۳ ماده ۱ قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان، کسانی که طرح خدمت را در یک مقطع گذرانده و واجد شرایط دریافت پروانه باشند از طرح اجباری مجدد معاف هستند.
همچنین اگر دستیار به هر دلیلی نتواند دوره را به اتمام رساند، حداقل دو برابر هزینه را باید پرداخت کند یعنی اگر رزیدنت فوت کند از خانواده‌اش غرامت می‌گیرند، علاوه بر آن دو ضامن با شرایط خاص برای تائیدیه نهایی لازم است، در حالی که در متن تعهدنامه میزان دستمزد یا سقف تعداد کشیک و حداکثر ساعات خدمت وجود ندارد؛ با این وضعیت هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی اختیار تام دارند، تا دستیاران را موظف به ۸۰ الی ۱۲۷ ساعت فعالیت در هفته با حقوق ۲ میلیون و پانصد هزار تومان کنند.
فارس: آیا قانون کار شامل حال دستیاران نمی‌شود؟
طبق ماده ۳۶ آیین نامه دستیاران، تحصیل در دوره دستیاری به صورت تمام وقت و براساس برنامه‌ای است که مدیر گروه مشخص می‌کند ولی تفسیری از کار تمام وقت و سقف فعالیت وجود ندارد، البته طبق قانون کار حداکثر ساعت کار ۴۴ ساعت در هفته و ۱۷۶ ساعت در ماه مشخص شده است ولی این مساله از جانب مدیران گروه رعایت نمی‌شود؛ به نحوی که دستیاران رشته جراحی با میانگین ۱۵ کشیک در ماه ۴۴۸ ساعت و دستیاران رشته‌های غیرجراحی در سال‌های بالا با احتساب ماهانه ۱۰ کشیک، ۳۴۰ ساعت در ماه کار میکنند.
همچنین حداقل حقوق توسط وزارت کار ۴ میلیون تومان تعیین شده است اما یک رزیدنت از یک طرف حق کار کردن در خارج از محلی که برای او تعیین شده است را ندارد و از طرف دیگر تنها، ۲.۵ میلیون تومان حقوق می‌گیرد که به هیچ وجه هزینه‌های جاری زندگی او را تامین نمی‌کند، یعنی پزشک در دوره رزیدنتی به اندازه کارگر ساده دریافتی ندارد!
با مطالبات صورت گرفته، در نود و یکمین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی مورخ ۱۹ آبان سال ۱۳۹۸، با امضای دکتر باقر لاریجانی معاون و دبیر وقت شورای آموزش و دکتر نمکی وزیر وقت بهداشت و درمان، مقرر شد حداکثر کشیک دستیاران در رشته‌های تخصصی ۱۲ شب در ماه باشد، اما این مصوبه به دلیل این که نظارتی روی گروه‌های آموزشی در بیمارستان ها نیست، هیچگاه اجرا نشده است.
فارس: تاکنون اقداماتی برای تجدید نظر در آیین نامه دوره دستیاری شده است؟
اردیبهشت ماه سال جاری از طرف معاونت آموزش و معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت، نامه ای به وزیر بهداشت وقت ارائه شد که در طی آن مشکلات معیشتی، تحصیلی و قانونی دستیاران مطرح شده بود، اما از طرف ایشان و معاونت پارلمانی وزارت بهداشت و درمان اقدامی برای تغییر یا تصویب مفاد آیین نامه رزیدنتی در مجلس شورای اسلامی صورت نگرفت.
همچنین فرهاد تیمورزاده مالک انتشارات علوم پزشکی تیمورزاده که الگوی بسیاری از پزشکان است، از وزارت بهداشت در دیوان عدالت اداری با موضوع احراز تخلف در مفاد تعهد نامه محضری شکایت کرد، که دیوان به علت این که قبلا موارد مشابه را رد کرده بود، این شکایت را بدون بررسی رد می‌کند.
بخشی از متن شکایت او به این شرح است: طبق تعهد محضری نخبگان پذیرفته شده در آزمون دستیاری برای ادامه تحصیل و آموزش عالی که حق قانونی آنان است، برخلاف بند۴ اصل۴۳ مجبور به انجام کارهای سخت درمانی بدون دریافت مزد و مزایای قانون کار خواهند شد، چراکه دست آنان زیر ساطور وزارت بهداشت قرار دارد و بدون امضای این تعهد اجازه ادامه تحصیل به آنان داده نمی‌شود؛ با امضای این تعهد وزارت بهداشت عملکرد دستیاران را در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی و بیمارستان‌ها قرار می‌دهد که برخلاف بند۵ اصل۴۳ مایه اضرار به‌غیر می‌شود؛علاوه بر آن بر اساس این تعهد برخلاف اصل ۴۶، مالکیت‌کار مشروع رزیدنت‌ها را از آنان سلب می‌کند؛ همچنین برخلاف اصل۵۶ حق خداداد حاکمیت انسان بر سرنوشت اجتماعی خویش از او سلب شده و با استثمار در خدمت منافع دیگران قرار می‌گیرد.
براساس دادخواهی فوق، تحلیل حقوقی کامل آیین نامه دستیاری (اینجا) قابل مشاهده است.
همچنین معاون آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران طی نامه‌ای به معاون آموزشی و دبیر شورای پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت در تاریخ ۱۹ مهر سال جاری، از ایشان خواست تا روند ارائه ضامن‌های رسمی و وثیقه‌های ملکی در تعهد محضری را تسهیل نماید، که تاکنون نتیجه‌ای نداشته است.
فارس: روند آموزشی شما چگونه پیش می رود؟
کاریکولوم یا برنامه آموزشی رشته‌های تخصصی با آنچه در بیمارستان دیده می شود کاملا متفاوت است، به نحوی که آموزش ها با موضوعات مربوطه ساعت بندی شده است اما هیچ کدام رعایت نمی شود، بلکه تمام زمان آموزشی ما به کارهای خدماتی و پرستاری اختصاص دارد.
به عنوان مثال بخشی از برنامه آموزشی رشته ارتوپدی به شرح زیر است:
به قول یکی از همکاران، وزارت بهداشت رزیدنت‌ها را به عنوان نیروی آموزشی تعریف می‌کند، ولی در واقع رزیدنت‌ها صرفا نیروی کار بیمارستان هستند اما با این حساب وزارت بهداشت دستیاران را نیروی کار به حساب نمی‌آورد، چون اگر نیروی کار حساب شوند باید حقوق، مزایا، بیمه و قانون کار را برای ما درنظر بگیرد، که وزارت از زیر بار این قضیه شانه خالی کرده تا بتواند با پرداخت ماهانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار از رزیدنت‌ها تا حد مرگ کار بکشد!!!
دستیار در روزهای عادی هم تا ساعت ۷ و ۸ شب باید اتاق عمل و اورژانس را پوشش دهد، آیا با این وضعیت رزیدنت‌ها نیروی آموزشی هستند؟
فارس: درکشورهای دیگر شرایط رزیدنت‌ها چگونه است؟
در کانادا حقوق میانگین دستیاری از سال اول در حدود ۴۲ هزار دلار، کانادا تا سال چهارم حدود ۵۵ هزار، در انگلستان دریافتی حقوق یک رزیدنت به سن اون بستگی دارد، به نحوی که رزیدنت های زیر ۳۰ سال، حدود ۱۸ هزار پوند در سال، رزیدنت های ۳۰ تا ۴۰ ساله ۲۳ هزار ۵۰۰ پوند و رزیدنت های ۴۰ ساله و بالاتر ۲۷۸۰۰پوند دریافت می کنند، به گونه‌ای که میانه و میانگین این دریافتی ها حدود ۲۴ هزار پوند می شود، همچنین با احتساب پاداش در استرالیا دستیاران تخصصی بین ۵۵ هزار تا ۱۰۴ هزار دلار استرالیا دریافت میکنند، علاوه برآن میزان دریافتی یک رزیدنت اهل ترکیه ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ لیر در ماه می باشد، البته در مورد دستیاران دارای تابعیت غیر از ترکیه ای این عدد ۸۰۰ تا ۹۰۰ لیر است.
قدرت خرید سرانه یا PPP شاخصی است که از تقسیم ارزش تمام تولیدات و خدمات کشور بر تعداد افراد در میانه سال به دست می آید و شاخص مناسبی برای مقایسه قدرت خرید افراد در کشور های مختلف است؛ با استفاده از تقسیم کردن حقوق رزیدنت‌های هر کشور در سال به سرانه قدرت خرید آن کشور، نسبت حقوق یک دستیار به قدرت خرید سرانه افراد آن کشور به دست آمد، این نسبت در ایران ۰.۲۱ سرانه قدرت خرید سالانه بود اما در کشور های مورد بررسی و ترکیه به عنوان کشوری با قدرت خرید سرانه شبیه به ایران نسبت به ۱ نزدیک بود.
اگر در ایران حقوق دستیاران مانند سایر کشور ها به اندازه قدرت خرید سرانه کشور می بود، حقوق سالیانه بالغ بر ۵۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان تعیین می‌شد که در یک ماه بالغ بر ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌شد که ۲ میلیون تومان بیشتر از حقوق فعلی دستیاران است.
فارس: به نظر شما این شرایط سخت موجب کمبود پزشک متخصص در آینده نخواهد شد؟
حدود ۱۴ هزار رزیدنت در سراسر کشور فعال هستند که اخیرا نیز تعدادی در چهل و هشتمین آزمون دوره دستیاری پذیرفته شده‌اند، در حالی که طبق آمار وزارت بهداشت در مرداد سال جاری، ظرفیت خالی مانده در رشته طب اورژانس ۹۱ درصد، ظرفیت خالی رشته بیهوشی ۶۹ درصد و ظرفیت خالی رشته عفونی ۶۸ درصد بوده است، که بعد از انتخاب رشته و ورود به بخش نیز شمار دستیاران در این رشته‌ها ریزش میکنند و یا تقاضا برای تغییر رشته می‌دهند.
در آزمون دستیاری مرداد سال اخیر نیز از ۴۰۰ ظرفیت پذیرش دستیار تخصصی در رشته طب اورژانس ۲۶۹ ظرفیت خالی ماند، همچنین پزشکان عمومی علاقه کمتری به ادامه تحصیل در رشته مهم بیهوشی نشان دادند و ۲۴۲ جایگاه برای این رشته نیز پر نشد.
طب اورژانس، بیهوشی، عفونی و داخلی بیشترین صندلی‌های خالی را میان رشته‌های تخصصی پزشکی دارند، رشته‌های مهمی که در شرایط حساس مانند شیوع بیماری کرونا اهمیت آنها بیش از پیش مشخص شد.
خالی‌ماندن صندلی‌های این رشته‌ها طی چند سال اخیر و به‌خصوص پس از آزمون دستیاری ۴۷ مسئولان را مجبور کرد که قوانین جدیدی وضع کنند و داوطلبان را به سمت این رشته‌ها سوق دهند، به نحوی که شورای آموزش پزشکی و تخصصی در نودوسومین نشست خود تصمیم گرفت تا به تمام دانشجویان پزشکی که درحال گذراندن ترم آخر هستند و تا پایان شهریور ۱۴۰۰ فارغ‌التحصیل می‌شوند، اجازه شرکت در آزمون دستیاری را بدهد؛ این مزیت که به «استریت شدن» معروف است شامل حال افراد با سابقه علمی یا متاهل می‌شود.
در حالی که سایر دانشجویان وقتی می‌توانند از این شرایط استفاده کنند که در فرم ثبت‌نام آزمون تنها پذیرش در رشته‌های طب اورژانس و بیهوشی را پیش از آزمون انتخاب کنند و حتی اگر نمره آزمون آنها در حد رشته‌های دیگر باشد، حق انتخاب آن رشته‌ها را ندارند؛ در واقع متولیان آموزش پزشکی برای جذب دستیار برای این رشته‌ها سعی دارند با بهره‌برداری از مشقت‌های سربازی و طرح اجباری که در انتظار پزشکان عمومی است آنها را به سمت رشته‌های بیهوشی و طب اورژانس سوق دهند تا با حضور چندساله رزیدنت‌ها با کمبود نیروهای متخصص در این رشته‌ها مواجه نشوند.
فارس: راه حل نهایی پیشنهادی شما چیست؟
با توجه به مطالبی که گفته شد اولویت مطالبات دستیاران، تخصیص حقوق معین به جای کمک هزینه است، به نحوی که به جای بیمه خویش فرما که خودمان از همین حداقل دریافتی پرداخت می‌کنیم بیمه کار شویم.
علاوه بر آن به جای تعهد محضری که در قالب ماده ۱۰ قانون مدنی برای تحمیل شرایط رزیدنتی تدوین شده است، آیین‌نامه دستیاری به صورت طرح در کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی یا به صورت لایحه وزارت بهداشت در صحن علنی مجلس به صورت منصفانه تصویب شود، تا مدیران گروه‌ها در بیمارستان‌ها اجازه هرگونه برخورد و اعمال کار برای دستیاران نداشته باشند.
همچنین تخصیص خوابگاه برای دانشجویان غیرمتمرکز، پرداخت هزینه‌های درمان در دوران بیماری، فعال شدن سالن‌های مطالعه و ورزشی بیمارستان‌ها، پرداخت شدن وام‌های ضروری مثل ازدواج و مسکن و افزایش میزان آنها، پرداخت شدن حق جراح در رشته‌های جراحی و حق اشعه در رشته‌های مرتبط، احتساب سال‌های رزیدنتی به عنوان امتیاز برای تاسیس مطب و تخصیص عیدی به اندازه کارمندان از جمله مطالبات دانشجویان در دوران رزیدنتی است.
انتهای پیام/پ
