تینا مزدکی_صخرههای چینخورده ایران شامل ساختار کوهستانی ناهموار و درههایی در جنوبغربی دریای خزر هستند. این ساختارها امتدادی از کمربند کوهستانی قفقاز بزرگاند، رشتهکوهی که تا مرزهای روسیه با گرجستان و جمهوری آذربایجان ادامه دارد. این صخرههای چینخورده در تقاطع قارههای آسیا و اروپا قرار گرفتهاند؛ جایی که نیروهای تکتونیکی بزرگ با هم تلاقی میکنند.
این صخرهها از لایههای رسوبی بیشماری تشکیل شدهاند که در جریان برخورد اولیه بین صفحات تکتونیکی عربی و اوراسیایی، بهسمت بالا آمده و در هم پیچیدهاند و چشمانداز امروزی را شکل دادهاند. زمان دقیق این برخورد همچنان مورد بحث است و برآوردها از ۱۰ میلیون تا ۵۰ میلیون سال پیش متغیرند.
کارشناسان ناسا در ژانویه ۲۰۲۴ در توییتر نوشتند: «برخورد تکتونیکی اوراسیا و عربستان در طول میلیونها سال، این لایههای سنگی رنگارنگ را فشرده کرده و آنها را به خمهای بزرگی تبدیل کرده است.»
صفحات عربی و اوراسیایی همچنان در حال همگرایی هستند و تحقیقات اخیر نشان میدهد بخشی از پوستهی اقیانوسی که پیش از برخورد این دو صفحه، آنها را از هم جدا میکرد، اکنون در زیر عراق و ایران در حال فروپاشی است. بهنظر میرسد صفحهی اقیانوسی نئوتتیس این منطقه را از زیر به پایین میکشد و باعث انباشت غیرمعمول رسوبات در سطح زمین شده است.
صخرههای چینخورده ایران رنگارنگاند و نوارهایی به رنگهای زرشکی، سبز و آبی دارند که ناشی از لایههای رسوبی متفاوتی هستند که در طول زمان تهنشین شدهاند. این لایهها پس از برخورد اولیه تکتونیکی، طی میلیونها سال فرسایش یافتهاند و رنگها و بافتهای متناوب سنگهای زیرین را نمایان کردهاند.
تصاویر ماهوارهای از این صخرههای چینخورده نشان میدهند که چگونه چشمانداز در طول هزاران سال در هم فشرده شده است. دانشمندان آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا یکی از این تصاویر را با مادونقرمز رنگی کردهاند تا لایههای مختلف سنگ، پوشش گیاهی و همچنین آزادراه ساختهشده توسط انسان میان زنجان و تبریز را که از دل این صخرههای چینخورده میگذرد و شهرهای تهران و تبریز را به هم متصل میکند، به نمایش بگذارند.
یک تصویر ماهوارهای دیگر از رصدخانه زمین ناسا نیز پیچیدگی سطح زمین در این منطقه را برجسته میکند و رودخانه قزلاوزن را نشان میدهد که از گوشهی جنوبشرقی این صخرههای چینخورده میگذرد و منابع آبی لازم برای کشاورزی منطقه را تأمین میکند.
منبع: livescience
۵۸۳۲۳
