تینا مزدکی_ نخستین پژوهش جامع درباره شهر باستانی «سمیارکا»انجام شده است. این سکونتگاه به مساحت حدود ۱۴۰ هکتار است که آن را به بزرگترین سایت باستانی شناختهشده از این نوع در منطقه تبدیل میکند.
این محوطه نخستین بار در اوایل دهه ۲۰۰۰ توسط پژوهشگران دانشگاه تورایغیروف شناسایی شده بود، اما بررسی جامع آن تنها در سالهای اخیر آغاز شد. سمیارکا که قدمتش به حدود ۱۶۰۰ پیش از میلاد میرسد، پنجرهای تازه به دورهای سرنوشتساز گشوده است؛ زمانیکه گروههای کوچرو به سمت ایجاد اجتماعات پایدار و شهرنشینی اولیه حرکت کردند.
دکتر میلیانا رادیووویچ، نویسنده اصلی مقاله از گروه باستانشناسی UCL میگوید:«این یکی از شگفتانگیزترین کشفیات چند دهه اخیر در این منطقه است. سمیارکا نگاه ما به جوامع استپی را تغییر میدهد. این یافتهها نشان میدهد که جوامع کوچنشین، توانایی ساخت و حفظ سکونتگاههای دائمی و سازمانیافته را داشتهاند؛ آن هم حول یک صنعت بزرگ و احتمالی و یک هاب شهری واقعی در قلب استپ.»
بازماندههای شهر شامل دو ردیف از تپهماهورهای مستطیلی شکل است که هرکدام حدود یک متر ارتفاع دارند. این سازههای خاکی زمانی پایه خانههای محصور چندبخشی بودهاند. باستانشناسان همچنین نشانههایی از یک ساختمان مرکزی بزرگتر یافتهاند که اندازهاش دو برابر سایر سازههای مسکونی است. کارکرد این بنا هنوز مشخص نیست، اما احتمال میرود محلی آیینی، فضای تجمع مشترک یا محل سکونت یک خاندان بانفوذ بوده باشد.
تداوم طولانیمدت استقرار در این شهر، بسیاری از فرضیات قدیمی را زیر سؤال میبرد. تاکنون تصور غالب این بود که مردم این منطقه در آن دوره عمدتاً کوچرو یا نیمهکوچرو بوده و در اردوگاههای موقت یا روستاهای کوچک زندگی میکردند.
شهری که قلب تپنده صنعت برنز بود
سمیارکا به احتمال زیاد یکی از بزرگترین مراکز تولید برنز قلعدار در منطقه بوده است که کشفی نادر در استپ اوراسیا است. در انتهای جنوبشرقی شهر، شواهدی از یک منطقه صنعتی شناسایی شده که به شکل اختصاصی به تولید آلیاژ برنز قلعدارکه مادهای کلیدی در تعریف عصر برنز است اختصاص داشته است.
حفاریها و بررسیهای ژئوفیزیکی، بوتههای ذوب، سرباره و اشیای برنزی را آشکار کردهاند. نخستین مدارک قطعی حاکی از آن است که صنعتگران سمیارکا سیستمهای تولیدی پیچیدهای داشتهاند، نه کارگاههای کوچک پراکنده و پروفسور دن لارنس از دانشگاه دورهام میگوید:«مقیاس و ساختار سمیارکا در استپ بیسابقه است. سازههای منظم هندسی و بنای مرکزی احتمالاً یادمانی نشان میدهد که جوامع عصر برنز این منطقه، سکونتگاههایی پیچیده و برنامهریزیشده ایجاد کرده بودند؛ درست مشابه همدورههای خود در مناطق باستانی بهطور سنتی شهری.»
سمیارکا روی یک برآمدگی مشرف به رود ایرتیش در شمالشرقی قزاقستان قرار دارد. نام آن به معنای «هفت دره» است؛ اشاره به شبکه درههایی که شهر بر آنها مسلط بوده است. موقعیت استراتژیک این شهر نشان میدهد که سمیارکا زمانی مرکز مبادلات تجاری و احتمالاً یک قدرت منطقهای بوده است. نزدیکی این شهر به معادن قلع و مس در رشتهکوه آلتای نیز نشان میدهد که مواد خام مورد نیاز صنایع فلزی آن از منابع نزدیک تأمین میشده است.
دکتر ویکتور مرز از دانشگاه تورایغیروف که نخستین بار این محوطه را کشف کرد، میگوید این همکاری بینالمللی درک علمی از سایت را «متحول» کرده است. اشیای فلزی و سفالهای بهدستآمده نشان میدهد که این شهر عمدتاً توسط مردم آلکسیِوکا–سارگاری سکونت داشته است؛ گروهی که از نخستین سازندگان سکونتگاههای دائمی در منطقه بودند. برخی یافتهها نیز با فرهنگ چرکاسکول مرتبط است، قومی که بیشتر کوچنشین تلقی میشدند و این نشاندهنده وجود شبکههای مبادله و ارتباط فرهنگی گسترده است.
پژوهشگران قصد دارند در مرحله بعدی، ساختار اقتصادی، نحوه سازماندهی تولید و راههای دادوستد میان سمیارکا و همسایگانش را بررسی کنند. همچنین چند محوطه تدفینی و سکونتگاههای موقتِ همدورهای در اطراف شناسایی شده که میتواند تصویر واضحتری از زندگی در این منطقه در حدود ۳۵۰۰ سال پیش ارائه دهد.
منبع: scitechdaily
۵۸۳۲۳