قرار شده در صورت تصویب نهایی، دیگر ساعت رسمی کشور تغییر نکند. این یعنی دیگر اول فروردینماه لازم نیست یکساعت، ساعتهایمان را به جلو بکشیم و پایان نیمه نخست سال به عقب برگردانیم. طرح تغییر ساعت رسمی کشور با یک فوریت ثبت و با امضای ۲۴نماینده به هیأترئیسه مجلس تقدیم شد. گزارش آن نیز برعهده کمیسیون اجتماعی مجلس خواهد بود. اما واقعا چرا ما آنقدر ساعتهایمان را دستکاری میکنیم؟ چه لزومی در این تغییرات بوده و آیا لغو آن اثرات مثبتی در زندگی ما خواهد داشت؟
از چه زمانی ساعت زمستانی و تابستانی شد؟
در ایران برای نخستینبار سال۱۳۵۷، ساعت رسمی به تابستانی و زمستانی تقسیم شد. اما بعد از انقلاب این رویه تعلیق شد. سال۱۳۷۰ براساس محاسبات هیأتوزیران ایران مصوبهای به تصویب رسید که طی آن ساعت رسمی، در همه سالها تغییر کند. مطالعات در آن سالها نشان میداد که ۱۰۰مگاوات کاهش مصرف در زمان پیک(اوج مصرف) اتفاق میافتد. اما دولت وقت در اسفند۱۳۸۴ این مصوبه را ابطال کرد. سخنگوی دولت احمدینژاد هم اعلام کرد تغییر ساعت منجر به صرفهجویی نمیشود. اما دلیل این لغو از زبان دولت، سردرگمی بخشهایی از جامعه و همین صرفهجویینشدن انرژی بود. درست در زمانی که مدیر دفتر مدیریت مصرف برق شرکت توانیر از کاهش ۱.۵درصدی مصرف برق با تغییر ساعت رسمی کشور خبر داده بود و میزان این صرفهجویی را بیش از ۷۵گیگاواتساعت تخمین میزد. نمایندگان مجلس اما در موافقت با توقف تغییر ساعت، ثبات آن را کمک در بهجا آوردن فریضههای دینی و کم کردن اتلاف زمان بین نماز و ساعت کار میدانستند. حدود سال۱۳۸۵ بود که نمایندگان مجلس شورای اسلامی، طرحهایی را در دستورکار خود قرار دادند تا دولت را مکلف به تغییر ساعت رسمی کشور در ۶ماهه نخست سال کنند، اما طرحشان قانونی نشد ولی در سال۱۳۸۶ قانونی مشتمل بر یک مادهواحده با تغییر ساعت رسمی کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. محمود احمدینژاد، این قانون را در سال۱۳۸۷ اجرا نکرد و در ۲۵آذر۱۳۹۹ و سپس در ۲۸شهریور۱۴۰۰ طرح لغو قانون تغییر ساعت رسمی کشور مطرح شد. نمایندگان از بیتأثیری تغییر ساعتها در صرفهجویی اقتصادی و اختلال در ساعت بیولوژیک میگویند.
در مدارِ تغییرِ جهان
استفاده بیشتر از نور خورشید در طول روز، برای نخستینبار در سال۱۷۸۴ در فرانسه مطرح شد. در این سال، بنیامین فرانکلین، وزیر مختار آمریکا در فرانسه در مقالهای از مردم خواست صبحها یک ساعت زودتر از خواب بیدار شوند. چون معتقد بود مردم میتوانند روزها از روشنایی خورشید استفاده بیشتری کنند و شبها شمع کمتری مصرف کنند. تغییر ساعت رسمی برای صرفهجویی در مصرف انرژی، نخستینبار در سال۱۹۱۶ عملی شد. استفاده از این تکنیک راهی برای مبارزه با کمبود شدید انرژی در اثر جنگ جهانی اول بود. حالا ۷۷کشور با استفاده از این تکنیک، ساعات رسمیشان را تنظیم میکنند. هرچند زمان جلو و عقب کشیدن ساعت در کشورها یکسان نیست.
بهانه تغییر در مصرف انرژی یا درک واقعیت
مسعود سرپاک، کارشناس حوزه انرژی اما لزوم رسیدگی به این مسئله را در کشور اولویت نمیداند و معتقد است تأثیر تغییر ساعت در کشور بر مصرف انرژی زیاد نیست، اما غنیمت است: «تغییر رفتار مصرفکننده تقریبا اثربخشی زیادی ندارد؛ چه در بخش خانگی، چه تجاری، صنعتی، کشاورزی و چه عامالمنفعه. اگر زیرساخت رفتار مصرفکننده متحول نشود، عملا تغییر ساعتها یا جابهجایی آن خیلی تأثیرگذار نیست. اما باید پرسید آیا این تأثیر جزئی هم مسئولان را قانع به تغییر میکند؟ میدانیم که هرگونه نفع صرفهجویی در زمینه انرژی به مردم خواهد رسید. اما این ساعت تابستانی و زمستانی خیلی تأثیر شدیدی بر رفتار مردم نخواهد گذاشت و اثرگذاری تعرفهها در اینباره بیشتر است. درحالیکه افزایش مبلغ تعرفهها نیز کار چندان درستی بهنظر نمیرسد و با نفع عمومی منافات دارد. از اینرو اگر فکر کنیم تغییر ساعتها قرار است ۱۰درصد باعث کاهش انرژی شود، این اصلا درست نیست، یعنی چنین اتفاقی رخ نمیدهد. اما اگر قرار باشد انتظار از آن، تغییر کوچکی در مصرف انرژی باشد، قطعا اثربخش خواهد بود.»
سرپاک به شنیدههایش درباره کشور چین اشاره میکند و میگوید که چین با وجود پهناور بودن، فقط یک ساعت رسمی دارد: «با توجه به هر قاچ جغرافیایی ۱۵درجهای، یک ساعت تغییر ایجاد خواهد شد. این قاچ در ایران ۲۰درجه است. درحالیکه روسیه از شرق تا غرب، میتواند بنا به وسعت، ۷ساعت داشته باشد. اما چرا چین این تغییر را در ساعت خود ایجاد نمیکند؟ زیرا در این کشور ساعت حضور در ادارات تغییر میکند. یعنی هم در شرق و هم غرب متناسب با طلوع آفتاب ادارات شروع بهکار میکنند. هرچند تغییر ساعت با توجه به اینکه مردم به چنین رویهای عادت کردهاند، چندان درست بهنظر نمیرسد، اما تأثیرگذاری تغییر ساعتها در مصرف انرژی در قالب کوچکتری مؤثر خواهد بود؛ مقدار آن کم، اما غنیمت است. نکته مهم اما تغییر عادات مردم است که لزومی به آن وجود ندارد چون بهنظر موضوعات مهمتری در کشور نیازمند توجه است.» آنچه حتمی است اینکه در طرح فعلی در مناطق گرمسیری که کولرها در تابستان دیرتر روشن و زودتر خاموش میشوند، اما صرفهجویی مالی و هم صرفهجویی در مصرف برق اتفاق میافتد. ممکن است با زیرساختهای فعلی مشکل کمبود برق هویدا شود.
۴۷۲۳۳
