دانشمندان ناسا در سال ۱۹۹۶ ادعا کردند که یک شهاب سنگ شواهدی از حیات در مریخ را نشان داده است. بیل کلینتون که در آن زمان رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا بود نیز یک کنفرانس مطبوعاتی تلویزیونی ترتیب داد تا در این باره صحبت شود. برخی دانشمندان اما درباره صحت این موضوع شک داشتند و بنابراین مجددا به بررسی آن موضوع پرداختند.
حال ثابت شده شهاب سنگی که در دهه ۱۹۹۰ پس از اینکه به طور مشکوکی توسط بسیاری از جمله بیل کلینتون ادعا شد که میتواند شواهدی از وجود حیات در مریخ داشته باشد، چیزی جز یک توده سنگ و آب نیست.
این قطعه سنگ چهار میلیارد ساله که در سال ۱۹۸۴ در جنوبگان کشف شد، پس از اینکه گروهی از دانشمندان به رهبری ناسا در سال ۱۹۹۶ گفتند آن حاوی فسیلهای میکروسکوپی از باکتریها است، خبرساز شد.
ادعاهای آنها کلینتون را بر آن داشت تا یک کنفرانس مطبوعاتی فوری تلویزیونی درباره این کشف ترتیب دهد چرا که به گفته او این کشف میتوانست بینش مهمی در مورد جهان ما ارائه دهد. او گفت: پیامدهای آن به اندازهای که تصور میشود گسترده و الهامبخش است. این کشف همانطور که به برخی از قدیمیترین سوالات ما پاسخ میدهد، میتواند پاسخ سوالات دیگری که شاید مهمتر باشند را نیز ارائه دهد.
بیل کلینتون از این ادعاها برای دریافت بودجه بیشتر برای برنامه فضایی آمریکا استفاده کرد. اما حتی در آن زمان، برخی دانشمندان نسبت به یافتههای ناسا شک داشتند و قصد داشتند به بررسی بیشتر این موضوع بپردازند. اکنون پس از دههها مطالعه دقیق این سنگ چهار پوندی، آنها به نتایج جالبی دست یافتهاند.
طی این مطالعه جدید محققان موسسه علوم کارنگی در واشنگتن دی سی، نمونههای کوچکی از این شهاب سنگ را بررسی کردند و دریافتند که ترکیبات غنی از کربن در واقع نتیجه جریان آب شور و نمکین بر روی این سنگ طی مدت زمان طولانی بوده است.
محققان متوجه شدند که این سنگ در دوران مرطوب و اولیه مریخ و در اثر دو برخورد که در نزدیکی این سنگ رخ داده و سبب گرم شدن سیاره و اطراف آن شده، تشکیل شده است. برخورد سوم سبب پرتاب آن به فضا شده است که در نهایت نیز این سنگ بر روی زمین فرود آمد و در سال ۱۹۸۴ در جنوبگان کشف شد.
جامعه علمی مدتهاست که یافتههای اولیه ناسا را زیر سوال برده است و نشان داده که چیزی غیر از نشانههای حیات، این ترکیبات آلی را ایجاد کرده است.
در این مطالعه جدید، محققان با استفاده از تکنیکهای جدید، مواد معدنی موجود در شهابسنگ را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند و دریافتند که آنها با کانیهای سرپانتین(serpentine) مانندی مرتبط هستند. این یک ماده معدنی به رنگ سبز تیره است که گاهی اوقات میتواند مانند پوست مار دیده شود و با محیطهایی که زمانی مرطوب بودهاند مرتبط است. همانطور که در بالا گفتیم مریخ اولیه در زمان شکلگیری دارای چنین شرایطی بوده است.
محققان میگویند که میلیاردها سال پیش، آبهای زیرزمینی مریخ با حرکت از میان شکافهای این سنگ، کرههای کوچک کربن را تشکیل دادهاند و آنها چیزی بودند که برخی از دانشمندان را در دهه ۱۹۹۰ به این فکر انداختند که شواهدی از حیات در مریخ باستانی وجود دارد.
به گفته آنها، همین فرآیند(حرکت آب از میان شکافها) میتواند در زمین اتفاق بیفتد و میتواند به توضیح حضور متان در جو مریخ نیز کمک کند.
یکی از فرآیندهایی که ممکن است در مریخ اولیه انجام شده باشد، سرپانتینی شدن است و این فرایند زمانی اتفاق میافتد که سنگهای آتشفشانی غنی از آهن یا منیزیم با آب در حال گردش برخورد داشته باشند. این امر ماهیت معدنی آنها را تغییر میدهد و سبب تولید هیدروژن در سنگ میشود.
روش دیگری که ممکن است سبب ایجاد چنین فرایندی شده باشد، کربنی شدن است که در نتیجه واکنش سنگها با آب اسیدی حاوی دی اکسید کربن محلول رخ میدهد.
ترکیبات آلی یافت شده توسط تیم ناسا در سال ۱۹۹۶ احتمالا زمانی تولید شدهاند که سنگهای آتشفشانی مریخ با آب شور که بر روی این سنگ جاری بودند، واکنش نشان داده بودند.
“اندرو استیل”(Andrew Steele) نویسنده اصلی این مطالعه گفت: پیشرفت در فناوری، به ما در رسیدن به نتایج جدید کمک کرد.
او گفت که او و تیمش که شامل دانشمندان آمریکایی، آلمانی و بریتانیایی است قصد داشتند آنچه در واقع رخ داده را کشف کنند و این یک کشف بسیار هیجانانگیز در مورد مریخ است و قصد رد کردن یافتههای مطالعه اصلی را نداشتهاند.
به گفته استیل، تنها راه برای اثبات اینکه آیا مریخ تاکنون حیات میکروبی داشته یا هنوز دارد، آوردن نمونههایی از مریخ به زمین و تجزیه و تحلیل آنها است.
مریخ نورد استقامت ناسا نیز برای انجام چنین ماموریتی به مریخ فرستاده شده است. این ماموریت، دو هدف دارد. اولین هدف، بررسیهای علمی برای درک محیط مریخ در گذشته و حال و همچنین قابل سکونت بودن آن است. دلیل دوم نیز جمعآوری نمونههایی از خاک مریخ برای آوردن به زمین است. ماموریت دیگری که برای سال ۲۰۲۶ برنامهریزی شده است، قرار است لولههای آزمایشی جمعآوری شده توسط مریخنورد “استقامت” را به زمین بازگرداند تا مورد بررسی جامعتر قرار بگیرند.
دهانهی “جزرو” که مریخنورد “استقامت” در آن فرود آمد، ۲۸ مایل(۴۵ کیلومتر) است و حاوی رسوبات یک رودخانهی خشک شدهی قدیمی است. دانشمندان بر این باورند که ۳.۵ میلیارد سال پیش دهانهی جزرو مکان دریاچهای بزرگ با دلتا بوده است. آنها معتقدند گرچه آب دریاچه مدتهاست خشک شده، اما شاید جایی در دهانه یا در دیواره آن نشانههایی از حیات گذشته وجود داشته باشد.
مریخنورد “استقامت” که پیشرفتهترین مریخنورد ناسا توسط دانشمندان و مهندسان این سازمان فضایی محسوب میشود، به منظور انجام ماموریتهای علمی خود ابزارهای علمی زیادی را همراه خود دارد که همگی از پیشرفتهترین ابزارهای ناسا برای کاوش سیارهای هستند. مجموعهای از تجهیزات علمی مانند رادار زمیننفوذ، طیفسنج برای بررسی ترکیبات خاک، چندین دوربین برای ثبت تصاویر پانوراما و کلوزآپ از سطح مریخ همراه “استقامت” است.
چین و ژاپن نیز همچنین قصد دارند طی دهههای آینده از سیاره سرخ بازدید کنند و نمونههایی از سنگ مریخ را برای مطالعه به زمین بازگردانند.
این تکه سنگ کوچکی که در ۲۷ دسامبر ۱۹۸۴ در جنوبگان توسط تیمی از شهاب سنگ یابان آمریکایی پیدا شد، یکی از بیشترین سنگهای مورد مطالعه قرار گرفته در جهان است. این قطعه سنگ کوچک خاکستری مایل به سبز Allan Hills ۸۴۰۰۱ نام دارد چرا که این شهابسنگ را یک گروه شهابسنگ یاب در ۲۷ ماه دسامبر سال ۱۹۸۴ میلادی در ناحیهای به همین نام در مناطق قطبی جنوبگان پیدا کردند.
دو دانشمند که در مطالعه اصلی ناسا شرکت کردند، با این یافتههای اخیر مخالفت کردند و آن را “ناامید کننده” توصیف کردند.”کتی توماس-کپرتا”(Kathie Thomas-Keprta) و “سایمون کلمت”(Simon Clemett)، محققین حوزه نجوم مرکز فضایی جانسون ناسا در هیوستون در یک ایمیل مشترک گفتند که همچنان بر مشاهدات سال ۱۹۹۶ خود پایبند هستند.
46
