«سرخواجه» که بود؟ / دارایی هایی که از خواجه‌ها به ناصرالدین شاه می رسید
«سرخواجه» که بود؟ / دارایی هایی که از خواجه‌ها به ناصرالدین شاه می رسید
در ابتدا خواجه به معنای بزرگ، سرور، آقا و کدخدا استفاده می‌شد. از آنجایی که کسی که به مراقبت حرمسرای شاهان گماشته می‌شد، در واقع بزرگ و نیز سرپرست حرمسرا بود، به آن خواجه حرم می‌گفتند. اما به مرور زمان نیز شاهان که نگران دفاع از ناموس و حفظ امنیت حرمسرای خویش بودند، برای سرپرستی حرمسرای خود از مردان اخته استفاده می‌کردند و از همین روی اخته بودن هم به معانی خواجه اضافه شد.
در میان خدمتکاران، خواجه ها نسبت به بقیه افراد نفوذپذیری بیشتری داشتند. با آنکه زنان حرمسرا در فضایی بسته زندگی می‌کردند، اما گاه با اعمال نفوذ یا توطئه‌هایشان و همکاری خواجه ها توانستند موفق به برکناری پادشاهی شوند.
مردم در شهرهای بزرگ، در زمان قاجار، مخصوصا در تهران، برای ورود به دربار، حرمسرای شاه و شاهزادگان و سایر بزرگان در قالب غلام و خواجه و کنیز درمی‌آمدند. برای هر دختر شاه به محض تولد یک دده (پرستار) و یک خواجه در نظر گرفته می شد تا او را بزرگ کرده و کمکش کنند. خیلی ها، مخصوصا آنهایی که به دنبال جلب توجه شاه و سایر مردان قدرتمند بودند، برای به دست آوردن موقعیت بهتر و قدرتمندتر شدن، هرجا زنی زیبا می دیدند مهم نبود که چه شرایطی دارد، او را به خواجه حرمسرا معرفی می کردند تا وارد دربار شود.
خواجه ها چه کسانی بودند و چه جایگاهی در دربار داشتند؟
در اوایل نوجوانی، خواجه ها را بین هفت تا ۱۰ سالگی اخته می کردند و بدین ترتیب بعد از اخته کردن به آن ها خواجه، اخته یا آغا می‌گفتند. ظاهر آنها بیشتر زنانه بود و سنشان از ظاهرشان قابل تشخیص نبود. این خواجگان هم از سفید پوستان قفقازی و هم اسیران سیاه پوستان آفریقایی بودند. گاهی اوقات خلافکاران و مجرمینی که تجاوز انجام داده بودند، نیز اخته می شدند. پس از اخته شدن، اگر زنده می ماندند زندگی به کامشان می شد. چرا که داشتن خواجه سفید پوست عنصری تجملی در دربار به حساب می آمد.
قیمت یک خواجه حداقل سه برابر سایر غلامان بود. خواجه باشی و سر خواجه ها اغلب درآمد خوبی داشتند و حقوق خوبی نیز دریافت می کردند. آن ها نه تنها اتاقی در اندرونی که خانه ای هم در شهر داشتند. ناصرالدین شاه در نهایت پس از مرگ خواجه ها صاحب دارایی های آنها می شد، در نتیجه در رسیدگی به آنها کم نمی گذاشت.
خواجه ها در خدمت زنان حرمسرا
در دوران ناصرالدین شاه، تعداد خواجه های حرمسرا نیز به بیش از ۹۰ نفر می‌رسید و شاه خودش هفت خواجه ویژه داشت که از میان آنها می‌توان به آغا بشیر، آغا محمدخان و آغا غلامعلی نیز اشاره کرد. آغا بشیر که از وی به عنوان خواجه نخست ناصرالدین شاه یاد می‌شود از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود و علی‌رغم قانونی که برای منع زن گرفتن خواجه ها وجود داشت، پس از مرگ محمدشاه، یکی از زیباترین زنان او را به همسری انتخاب کرد.
وظیفه خواجه سرایان محافظت از حیاطی بود که مخصوص زنان بود و اغلب همانجا نیز زندگی می کردند. ریاست خواجه ها با یک نفر سر خواجه بود و خود این سرخواجه ها زیر دست آغاباشی، رئیس حرمسرا و خواجه ها بودند. تعداد خواجگانی که در خدمت زنان حرمسرا بودند بستگی به این داشت که آن زن تا چه حد مورد علاقه و محبت شاه قرار داشت. بیشتر خانم های دربار یک تا دو خواجه داشتند؛ البته زنان درجه سه حرمسرا، خواجه نداشتند.
خواجگان دربار ناصرالدین شاه کلیددار خزانه سلطنتی بودند و همچنین وظیفه مراقبت از غذای شاه را بر عهده داشتند.
بیشتر بخوانید :
آرامگاه پزشک فرانسوی دربار قاجار در محله دولاب تهران / کلوکه ؛ پزشکی که گلوله را از بدن ناصرالدین شاه بیرون کشید + عکس ها
روزنامه اطلاعات چگونه متولد شد/ اسناد ساواک درباره عباس مسعودی چه می گویند؟
آغا بهرام، خواجه محبوب جیران
آغا بهرام خواجه مخصوص جیران، سوگلی محبوب ناصرالدین شاه بود که ارج و قربی بیش از سایر خواجگان نزد شاه داشت. وی که ظاهری به مراتب زشت‌تر از بقیه خواجه ها داشت از نزدیکی به شاه استفاده می‌کرد و گاه برای آنکه حرف زنانی از حرمسرا که برای مدت طولانی موفق به دیدار با شاه نمی‌شدند، به او برساند، انعام ویژه‌ای از این زن‌ها می‌گرفت.
۲۱۲۲۰
