ساز ناکوک صنعت مس/چتر بی ثباتی در بازار صنایع دستی

به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، بدون شک صنایع دستی هر منطقه از کشور بیانگر صنعت و هنر نیاکان ونشان دهنده ذوق و علاقه‌ی مردم هر منطقه از این کره خاکی است.

 به جرات می‌توان گفت که رمز ماندگاری در روند جهانی شدن صنعت و هنر هر منطقه در گرو نگاه کیفی به صنایع دستی آن منطقه است، چرا که علاوه بر ارزش‌های هنری و فرهنگی، یک منبع اساسی برای رونق گردشگری، فرصت ایجاد اشتغال برای جوانان، تولید کالا برای استفاده روزمرگی مردم و نیز تولید کالاهای صادراتی است.

بنابراین این صنعت و هنر است که هر خطه از سرزمین کهن ایران اسلامی ما را در معرفی مناطق از یکدیگر متمایز می‌کند.

در این میان شورای جهانی صنایع دستی، زنجان را به عنوان شهر جهانی ملیله ثبت کرد، دیاری که از نظر تولیدات صنایع دستی در بین استان‌ها زبانزد است و به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی که صنعتگران در تولیدات صنایع دستی دارند نسبت به استان‌های هم رده خود در ایستگاه بالاتر ایستاده است.

چاقوسازی، گلیم‌بافى، جاجیم‌بافی، چارق‌دوزی، سفالگری، ملیله، فرش‌بافى، فلزکارى، مسگرى و نقره‌سازى در استان زنجان متداول است.

از بین این همه صنایع دستی، قدمت صنعت دستی مس در زنجان به بیش از هزار سال قبل باز می‌گردد که به گفته صاحب نظران مهمترین مقطع رشد صنعت مس زنجان در دوره سلجوقیان بوده است که صنعتگران زنجانی در آن زمان آفتابه لگن‌های مسی با نقش حیوانات اساطیری برای قوم و خویش سلجوقیان می‌ساختند.

به گفته خدایی معاون میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان زنجان در حال حاضر بیش از ۸۰۰ کارگاه در حوزه صنعت مس در استان فعال است که ۲ هزار و ۵۰۰ نفر به صورت مستقیم از این صنعت امرار معاش می‌کنند.

گفت‌و گوی کوتاهی که با معاون میراث فرهنگی‌،گردشگری و صنایع دستی استان داشتم من را مشتاق کرد تا به یکی از کارگاه‌های مسگری در شهرمان سری بزنیم.

قرارمان با حسین آقا ساعت ۵ عصر بود، در گذر از کوچه پس کوچه‌های شهرمان صدای هر از گاه خش خش برگ‌های درختان در زیر پاهایم برایم لذت بخش بود، آخر کارگاه حسین آقا در یکی از محله‌های قدیمی شهرمان است.

ناگفته نماند که علاوه بر راسته مسگران زنجان برخی از تولید کنندگان صنایع دستی مس نیز در حاشیه شهر و شهرک‌های صنعتی استان فعالیت می‌کنند تا بتوانند بازار مس زنجان را رونق بخشند و نیاز آن را تامین کنند.

خیابان ضیایی که یکی از محله‌های قدیمی و نام آشنا برای هر زنجانی است، کارگاه حسین آقا در آنجا واقع است، وقتی سمت و سوی کارگاه حسین آقا را می‌پرسیدم اهالی محله به خوبی می‌شناختند.

نزدیک کارگاه که شدم سمفونی چکش و مس حسین آقا و کارگرانش گوشم را نوازش می‌کرد، اعلامیه‌ای بر در کارگاه زده بودند گویا حسین آقا به تازگی پدرش را از دست داده است.

وارد کارگاه شدم اینجا صدا به صدا نمی‌رسید، کارگاهی نسبتا کوچک اما همتی بلند در وجود تک تک کارگران حسین آقا نهادینه است، در این کارگاه هنر و صنعت در هم آمیخته است که محصولاتش زینت بخش خانه‌های هر ایرانی و خارجی است.

 امید در چشمان کارگران حسین آقا برق می‌زد انگار راضی هستند و شاید هم  مطمئن بودند که دیگر کرونا قفل تعطیلی بر در کارگاه حسین آقا نمی‌زند.

چند لحظه‌ای سراپا ایستادم یک نگاهی به اطرافم انداختم، گوشه کارگاه یک چهار پایه بود حسین آقا چهار پایه را برایم آورد و با روی گشاده گفت بفرمایید بنشینید.

این صنعتگر زنجانی هنرش هنر مسگری است، «حسین ناصحی»  از ده سالگی با هنر صنعت مس عجین است این را می‌شد از دستان زمختش که سال‌ها تلاش و پشتکار وی است فهمید، می‌گوید ۱۸ سال است مسگری در زنجان به خواب زمستانی رفت.

مس زنجان فراز و فرودهای داشته است که ناصحی را نا امید نکرده است، وی که از سال  ۱۳۶۲ کنار پدر در حوزه صنعت مس درس پس داده است، سرمایه در گردش را دلیل توسعه ندادن کارگاهش می‌داند، می‌گوید دستگاه‌هایی را اختراع کردم که کسی نه آنها را دید و نه حمایتی شدم.

ناصحی همچنان پای این صنعت مانده است و صدای ضرب آهنگ چکش روی مس‌ این روزها ناکوک است.

گفت‌وگویی با حسین ناصحی یکی از صنعتگران مس در زنجان ترتیب داده‌ایم که مشروح این گفت وگو را در ادامه می خوانید:

فارس: آقای ناصحی ضمن عرض تسلیت خدمتتان لطفا خودتان را کامل معرفی کنید؟

 حسین ناصحی ۴۹ ساله هستم و شغلم  مسگری است و در حال حاضر ساکن زنجان هستم.

فارس: چند سال است که در حوزه صنعت مس به صورت دستی فعالیت می‌کنید؟

ناصحی: من از سال ۱۳۶۲ کنار پدرم شروع به کار کردم یعنی از زمان ده سالگی هنر صنعت مس با من عجین شده است.

در آن زمان مسگری به این شکل نبود، از صفر تا صد دستی بود یادم است، ظروفی مثل مجمع(سینی گرد و بزرگ) و دیگ تولید می‌کردیم.

کسانی که در آن زمان در این صنعت مشغول بودند از بازار رفتند و برخی‌ از آنها بی‌پولی کشیدن و برخی هم به شغل‌های دیگر روی آوردند، اما شکر خدا بعد از ۱۸ سال مسگری به شکل دیگری جان گرفت.

فارس: ۱۸ سال! چرا این مدت مسگری در زنجان رونق نداشت؟

ناصحی: (با افسوس) ببینید ۱۸ سال پیش مس خام را به صورت حواله‌ای می‌دادند و مسگرها آن را به قیمت دولتی می‌گرفتند، در آن زمان به دلیل ناهماهنگی‌های که بین خود مسگران اتفاق افتاد دولت دیگر حواله‌ای برای خرید مس خام نداد، همین باعث شد که دیگر مسگری به مدت ۱۸ سال در زنجان از رونق بیفتد.

فارس: زمانی که ۱۸ سال مسگری از رونق افتاد شما به چه کاری مشغول شدید؟

ناصحی: بعد از اینکه مسگری به دلایلی افول کرد، من  تا زمان خدمت سربازی سیم‌ پیچی می‌کردم و وقتی هم که خدمت مقدس سربازی‌ام تمام شد یک مدتی هم به کار تعمیرات موتورسیکلت پرداختم و… با اینکه شغل‌های مختلفی را تجربه می‌کردم، ولی چشمم دنبال مسگری بود.

فارس: بعد از آن که صنعت مس روی غلطک افتاد شما چکار کردید؟

ناصحی: پدربزرگم آهنگر بود و پدرم مسگر و انگار نفسمان به نفس صنعت  بند بود، مسگری شغل آبا اجدادی من است و با عشق هنر مسگری را ادامه دادم، من تقریبا پیش پدرم نیمه استاد شده بودم و زمانی که دوباره مسگری جان گرفت کار مسگری را شروع کردم.

منتهی من از روز نخست  با دست کار کردم و می‌کنم، اما در حال حاضر شاید دو یا سه درصد صنعتگران هنر صنعت مس را به صورت دستی انجام می‌دهند.

تولیدات مسی الان دیگر به صورت دستی نیست، قالب درست می‌کنند یا پرس می‌کنند و یا با دستگاه خم می‌کنند، ولی من فرم‌دهی و شکل‌دهی را با دست انجام می‌دهم که به این کار مسگری سنتی می‌گویند ولی این روزها دیگر مسگری سنتی رونق ندارد، ولی من تلاشم را می‌کنم تا مسگری سنتی را سرپا نگه دارم.

فارس: زمانی که خواستید مستقل شوید با چقدر سرمایه اولیه کارتان را شروع کردید؟

ناصحی: ببینید آن زمان که سنتی بود دستگاه آلات خاصی نبود؛ چکش، کوره، قیچی و چند پرس دستی بود که تهیه این وسایل‌ها سرمایه زیادی نمی‌خواست، برخی‌ها از آنها را پدرم خریداری می‌کرد و برخی دیگر را خودم کار کردم و می‌توانم بگویم که شاید با پنج میلیون تومان من به صورت مستقل کارم را شروع کردم.

ناصحی  وقتی  اسم پدرش را به زبان می‌آورد سکوت می‌کرد و یاد گذشته می‌افتاد زیرا استادش که پدرش بود دیگر در کنار فراز و فرودهای این صنعت حضور ندارد و خاطرات از جلوی چشمانش یکی پس از دیگری می‌گذشت، اما سکوت را می‌شکستم و دوباره صحبت را با وی از سر می‌گرفتم.

فارس: در حال حاضر بازار صنایع دستی مس چطور است؟ و آیا درآمد خوبی دارد؟

ناصحی: متاسفانه از وقتی که کرونا آمد نه تنها بازار مس کساد شد، بلکه در مجموع به صنایع دستی خسارت جبران‌ناپذیری زد چون نه مسافری می‌آید و نه توریستی! درآمد خوبی دارد ولی کرونا همه‌ صنعتگران را به چالش کشاند، ولی شکر خدا با انجام واکسیناسیون کم کم صنعتگران این هنر فعالیتشان را از سر گرفته‌اند.

فارس: در حال حاضر برای چند نفر ایجاد اشتغالزایی کرده‌اید؟

ناصحی: در حال حاضر سه نفر در کارگاهم  مشغول فعالیت هستند، البته قبلا به ۶ نفر هم رسانده بودم ولی چون سرمایه در گردش می‌خواهد و ممکن است در یک زمانی بازار رکود پیدا کند و از آنجایی که باید سرمایه اولیه داشته باشی تا مس خریداری کنی تا نیرو فعالیت بکند که من سرمایه در گردش ندارم.

فارس: هیچ حمایتی در این رابطه از شما نشد؟

ناصحی: صنایع دستی از من حمایت کرد، سه سال پیش یک وام ۵۰۰ میلیون تومانی با بازپرداخت ۶ درصد دادند که همه نهادها تائید کردند، ولی وقتی به بانک مراجعه کردم این وام به من تعلق نگرفت.

فارس: چرا؟

ناصحی: این را باید از بانک توسعه کارآفرین پرسید که به خودم جواب قانع کننده‌ای ندادند، من با دریافت این وام  می‌خواستم که در کارخانه برادرم به صورت شریکی مس تولید کنم و در کارگاه خودم ظروف آن را تولید کنم که متاسفانه وام را ندادند و من هم به برادرم گفتم منتظر من نباشد و برادرم هم شریک دیگری را برای ادامه کار پیدا کرد.

حتی چند سال پیش من طرحی را به وزیر میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری ارائه دادم که از طرح من حمایتی نشد!

فارس: می‌توانم بپرسم که طرحتان چه بود و چه کارآیی داشت؟

ناصحی: طرحی که ارائه دادم این بود که بدون کوره، قلع‌کاری را می‌توان انجام داد که این کار باعث می‌شد هم تولید افزایش پیدا کند و هم هزینه نگهداری مس برای مصرف‌کننده پایین بیاید، بالاخره کسی که از ظروف مسی استفاده می‌کند یک زمانی سیاه می‌شود و مجددا باید روی مس کهنه قلع زده شود که هزینه آن دو سه برابر مس نو است.

من راهی را پیدا کرده بودم که قلع کاری را از طریق برق الکترونیکی بزنیم که هم تولید افزایش پیدا کند و هم کسی که تولید می‌کند آسیب جسمی نبیند.

 نزدیک به ۶۰۰ متر سالن و همچنین به برق فشار قوی احتیاج داشتم، که متاسفانه کسی حمایت نکرد و تا به الان هم نتوانستم کاری انجام بدهم.

فارس: اشاره کردید به اینکه طراح این دستگاها خودتان بودید ایده، طرحش از کجا آمد؟

ناصحی: این طرح‌ها در من به صورت ژنتیکی است، ما آبا و اجدادی صنعتگر هستیم، من سه دستگاه طراحی کردم یکی از آنها دستگاه پرس است، دیگری دستگاه تراش است که آن را تبدیل به دستگاه خم کردم که تقریبا می‌توان گفت نیمه اتومات است و آخری هم دستگاهی داشتم که گیر بوکس نداشت و خودم برای آن گیر بوکس طراحی کردم.

من شب‌ها بی‌خوابی کشیدم، طعم بی پولی چشیدم، همه دستگاه‌ها را خودم طراحی کردم، آن زمان که ۵۰۰ میلیون تومان وامم را بانک نداد مس کیلویی ۷۰ تومان بود البته اگر بدهند هم دیگر دردم نمی‌خورد! چرا که در حال حاضر در این وضعیت اقتصادی یک قطعه از این دستگاه‌ها را نمی‌شود با این پول خریداری کرد، چه برسد به راه‌اندازی یک کارخانه.

زمانی که با برادرم کارخانه را راه‌اندازی می‌کردیم یک دستگاهی بود که استاندار‌های ۸۰ سال پیش را داشت و اگر دستکش فردی گیرمی‌کرد، دستش قطع می‌شد!

 پشت دستگاه یک لنگر یک تنی می‌چرخد و حتی بعد از کشیدن دستگاه از برق با تمام قدرت کار می‌کند و من اعلام کردم که می‌توانم طرحی را ارائه دهم که زمانی که دست فرد نزدیک دستگاه است دستگاه از حرکت بایستد اما کسی خواهان این طرح نبود.

 من دستگاه پرسی درست کردم که تا زمانی که دست فرد نزدیک دستگاه است لیزر می‌بیند و دستگاه را از حرکت باز می‌دارد.

فارس: یعنی کسی طرح‌های شما را ندید؟

ناصحی: دیدند، ولی فقط گفتند ماشاالله و رفتند.

فارس: از مسؤولان چه انتظاری دارید؟

ناصحی: من هیچ انتظاری از مسؤولان ندارم، چون هر چه انتظار داشتم برآورده نشده است.

فارس: کار شما با دست است آیا مشتریان خاصی دارید؟

ناصحی: کار‌های من خاص هستند و مشتریان خاص خودش را دارد. من قهوه جوش عربی که به آن دله هم می‌گویند و نیز قهوه‌جوش سلطنتی درست می‌کنم. در همه جای بازار نیست، کار‌های من قیمت‌هایشان با بقیه ظروف مسی متفاوت است یعنی کیلویی نیست به صورت عددی به فروش می‌رسد و بیشتر در زنجان مردم به صورت دکوری در منازل خود استفاده می‌کنند.

فارس: چقدر زمان می‌برد برای درست کردن یک قهوه جوش؟

ناصحی: یک روز زمان می‌برد، ولی اگر شاگرد داشته باشم می‌توانم روزی دو عدد به صورت دستی درست کنم.

صحبت از قهوه جوش شد حسین آقا من را میهمان چای لب سوز کرد و به قول گفتنی یک نفسی چاق کردیم و دوباره با وی هم کلام شدم.

فارس: آقای ناصحی شما صادرات هم دارید؟

ناصحی: نه متاسفانه

فارس: در حال حاضر مس خام در بازار با چه قیمتی خریداری می‌شود؟

ناصحی: مس خام که  امروز با شما صحبت می‌کنم، ۲۴۰ هزار تومان خریداری شده است و نسبت به سایر روزها گرانتر است و وقتی هم مس خام گران می‌شود قدرت خرید پایین می‌آید و وقتی قدرت خرید پایین باشد تولید کننده ضخامت تولید را پایین می‌آورد و وقتی وزن کم شود کیفیت محصول پایین می‌آید.

فارس: مهمترین دغدغه صنعتگران این حوزه چیست؟

ناصحی: بی‌ثباتی بازار است، تورم لحظه به لحظه در حال تغییر است  و من تولید کننده وقتی محصول را به بازار عرضه می‌کنم تا بخواهم پولش را دریافت کنم اجرتم از جیبم رفته است و حتی ضرر هم می‌کنم و دلیل رفتن تولیدکننده‌های بزرگ از این صنعت به خاطر بی‌ثباتی بازار است و این یکی از دغدغه‌های صنعتگران مس است.

همچنین کارگر‌های که در این حوزه مشغول فعالیت هستند باید بیمه داشته باشند که دولت در این زمینه هیچ اقدامی اتخاد نکرده است، البته امسال اسامی ۲۰۰ نفر را خواسته بودند که به نظرم ۱۰۰ یا ۵۰ نفر را قبول کردند که بیمه کنند این در حالی است که تا ۸ سال  پیش بیمه نمی‌شدند.

فارس: اگر مشکلی در تهیه مواد اولیه دارید بفرمایید؟

ناصحی: ایران سرشار از معادن مختلف است و زنجان از وجود معادن مس غنی است و ما برای تهیه مواد اولیه چندان مشکلی نداریم، ولی متاسفانه در استان به دلیل نبود  واحدهای فرآوری برای تبدیل سنگ به فلز صنعتگران هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شوند‌.

فارس: در حال حاضر استقبال جوانان برای روی آوردن به صنعت مسگری چطور است؟

ناصحی: قبلا استقبال خوب بود. قبل از کرونا فردی که کارگر ساختمان یا کاشی‌کار بود به کار مسگری روی آورده بود، ولی کرونا نان همه را آجر کرد و در حال حاضر کسانی هم که مانده‌اند دستشان به دهانشان می‌رسد.

فارس: شما چند نفر را در این حوزه استاد کار کردید؟

ناصحی: من باغ خودم را فروختم وبا ۳۵ میلیون تومان مس خریدم که حداقل ۵ نفر را مسگر قابلی کنم حتی بهتر از خودم.  و از این بابت خدا را شاکرم و خوشحالم که کار می‌کنند و مستقل هستند.

فارس: از نظر شما مس زنجان چه ویژگی منحصر به فردی دارد؟

ناصحی: مس زنجان در کل ایران مرغوب‌ و بی‌نظیر است، حتی می‌توانم بگویم که مس زنجان نسبت به اصفهان و شیراز دارای مرغوبیت بیشتری است، چون مس زنجان قدمت هزار ساله دارد، من در اصفهان نمایشگاه داشتم که خود اصفهانی‌ها مس زنجان را خریداری می‌کردند.

فارس: صحبت پایانی….

حسین ناصحی: صحبت خاصی نیست تشکر از شما

انتهای پیام/۷۳۰۲۱