با کم شدن پوشش سفید برف و یخ، زمین گرمای بیشتری دریافت میکند واثر تجمعی گرما مقدار باز هم بیشتری از پوششهای یخی زمین را نابودمیکند. کوهستانهای ایران، نهتنها در مقایسه با چهل یا پنجاه سال پیش، بلکه حتی در مقایسه با حدود ده سال پیش هم در دورههای کوتاهتری برف ویخ بر خود میبینند. کشور ما، با قرار داشتن بر روی کمربند بیابانیِ زمین، بیشترین آسیب را از تغییر اقلیم میبیند و از اینرو مجموعهای از «اقدامهایپیشگیرانه» مانند کاهش تولید و مصرف نفت و گاز، جلوگیری از تخریبجنگلها و مراتع، کاهش استفاده از خودروهای شخصی، کاستن ازدامپروری؛ و همچنین «اقدامهای سازگاری» مانند جایگزین کردن شیوههایمعیشتی کمآببر بهجای کشاورزی پرمصرف، و توانمندسازی جامعه برایرویارویی با گرما و خشکی لازم است تا بتوان روند نابودی یخچالها وبرفچالها را کند کرد و با پیامدهای کوچک شدن آنها سازگار شد.
از سال ۲۰۰۲ سازمان ملل یازدهم دسامبر (۲۰ آذر) را روز جهانی کوهستاننامیده تا به این وسیله توجه دولتها و مردم به اهمیت محیطهای کوهستانیدر تأمین آب و معیشت و حفظ تنوع زیستی جلب گردد. هر سال نیز سازمانکشاورزی و خواربار ملل متحد (FAO) یک موضوع یا شعار برای این روزطرح میکند تا در طول سال در آن زمینه بحث و پژوهش صورت گیرد. سازمانملل شعار روز جهانی کوهستان ۲۰۲۵ را «یخچالهای کوهستانی اهمیتدارند» قرار داده است.
موضوع کاهش عمق و سطح یخچالها و برفچالهای ایران، و کوتاه شدنطولِ زمانی که برف بر کوهها دیده میشود، از سوی مدیران بخش آب کشورنادیده گرفته شده و تقریباً هیچ کاری برای مقابله با این روند و سازگاری باشرایطِ پیشآمده انجام نشده است. برعکس، طرحهایی مانند سدسازی وانتقال آب برپایهی آورد (دبی) چندین دهه پیشِ رودخانهها که متناسب بابارش و ماندگاری برفهای آن زمانها بوده اجرا شده یا در دست اجرا است. حال آن که رودخانهها دیگر آن آورد سالانه و پیوستگیِ جریان را ندارند ودستکاری در وضع طبیعی آنها خطر آسیب دیدن زیستبومهای انسانی وطبیعیِ وابسته را بسی بیشتر کرده است. همچنین گرمتر شدن زمین که درایران بسیار بیشتر از میانگین جهانی هم هست، تبخیر را بهشدت افزایشداده که این امر، جمع کردن آب در مخزن سدها و سپردن آن سطح گسترده بهتیغ آفتاب را بهکلی غیرمنطقی ساخته است. اما محافل ساختوسازگرا کهثروت زیادی از کشور را با اجرای طرحهای سدسازی و انتقال آب به یغمامیبرند و بسیاریشان برای اقامت نهایی خود یا فرزندانشان، خارج ازکشور را ترجیح میدهند، همچنان در پیش بردن این طرحها فعالاند.
با گذشت بیش از پنج دهه که مدیریت منابع آب، از جمله یخچالها، به وزارت نیرو سپرده شده و با توجه به وضع بسیار وخیم اینمنابع، تردیدی نیست که این وزارتخانه شایستگی ادارهی آب راندارد و باید طرحی نو اندیشیده و اجرا شود.
*کنشگر محیط زیست
4747
