غزال زیاری: اگر تا پیش از این نام مثلث برمودا بهعنوان یکی از ناشناختهترین و مرموزترین پدیدههای کره زمین مطرح بود، حالا محققان از جدیدترین رمز و راز اقیانوس اطلس شمالی در زیر این مجمعالجزایر اسرارآمیز خبر دادهاند.
دانشمندان اخیراً یک لایه سنگی عجیب به ضخامت ۲۰ کیلومتر را در زیر پوسته اقیانوسی برمودا کشف کردهاند که چنین لایهای با این ضخامت هرگز در هیچ جای دیگری در سراسر جهان دیده نشده بود.
برمودا متفاوت از تمام نقاط دنیا
ویلیام فریزر، لرزهشناس ارشد نویسنده دراینباره گفت: «معمولاً کف پوسته اقیانوسی، از جنس گوشته زمین است؛ اما در برمودا، لایه دیگری هم دیده شده که زیر پوسته، درون صفحه تکتونیکی برمودا جای گرفته است.»
فریزر ادامه داد: «گرچه منشأ این لایه کاملاً مشخص نیست، اما شاید بتواند توضیحی برای معمای برمودا باشد. این جزیره بر روی یک برآمدگی اقیانوسی، یعنی جایی که پوسته اقیانوس بالاتر از محیط اطرافش است قرار دارد؛ اما هیچ مدرکی از فعالیت آتشفشانی که این برآمدگی را ایجاد کرده باشد، وجود ندارد. آخرین فوران آتشفشانی شناخته شده در این جزیره مربوط به ۳۱ میلیون سال پیش بود.»
کشف این ساختار غولپیکر جدید نشان میدهد که شاید فوران آخرین آتشفشان در این منطقه، سنگ گوشته را به داخل پوسته تزریق کرده باشد؛ همان فوران در آنجا منجمد شده و چیزی شبیه به یک تخته چوب ایجاد کرده که کف اقیانوس را حدود ۵۰۰ متر بالاتر آورده است.
رمزگشایی از معمای برمودا
سالها و قرنهاست که مثلث برمودا، منطقهای که بین مجمعالجزایر،فلوریدا و پورتوریکو واقعشده، شهرت اسرارآمیزی دارد و شنیده میشود که تعداد زیادی از کشتیها و هواپیماها در آنجا مفقود شدهاند. هرچند که درباره این شهرت اغراق زیادی شده ولی حالا معمای واقعی اینجاست که چرا در برمودا، چنین برآمدگی اقیانوسیای وجود دارد.
طبق تصور محققان، به وجود آمدن زنجیرههای جزیرهای مثل هاوایی، به دلیل نقاط داغ گوشته که مکانهایی در گوشته هستند که مواد داغ در آنها بالا آمده و فعالیت آتشفشانی ایجاد میکنند، بوده است؛ یعنی درجایی که نقطه داغ با پوسته برخورد میکند، کف اقیانوس بالا میآید؛ اما وقتیکه حرکت تکتونیکی پوسته را از آن نقطه داغ دور میکند، برآمدگی اقیانوسی معمولاً فرو مینشیند.
فریزر دراینباره توضیح داد که باوجودی که در ۳۱ میلیون سال اخیر در برمودا شاهد فعالیت آتشفشانی نبودهایم، اما این برآمدگی فرو ننشسته است. به همین خاطر بحثهای زیادی درباره آنچه در گوشته زیر جزیره برمودا در حال وقوع است، وجود دارد، اما در حال حاضر هیچ فورانی را در سطح برمودا شاهد نیستیم.
در این پروژه، فریزر با جفری پارک، استاد علوم زمین و سیارهای دانشگاه ییل همکاری داشت؛ آنها زمینلرزههای بزرگ دوردست در سراسر جهان را در یک ایستگاه لرزهنگاری در برمودا ضبط کرده و بدین ترتیب تصویری از زمین تا عمق حدود ۵۰ کیلومتری زیر برمودا را به دست آوردند.
سپس آنها به بررسی مکانهایی پرداختند که امواج لرزهای ناشی از این زمینلرزهها بهطور ناگهانی تغییر میکردند. این کار از وجود لایه سنگی با ضخامت غیرمعمول خبر داد که چگالی کمتری نسبت به سنگهای اطراف خود دارد.
نحوه تشکیل برمودا
سارا مازا، زمینشناس کالج اسمیت که در این پروژه شرکت نداشت، در این رابطه گفت: «این مواد هنوز و از دوران فعالیت آتشفشانی در زیر برمودا باقی مانده و همین بهطور بالقوه، به بالا ماندن سطح برمودا، بهعنوان یک منطقه مرتفع در اقیانوس اطلس کمک زیادی کرده است.»
تحقیقات مازا در مورد تاریخچه آتشفشانی برمودا نشان داد که انواع گدازههای آنجا دارای سیلیس کمی هستند؛ این یعنی این گدازهها از سنگهایی با کربن بالا نشئتگرفته بودند. بررسی مازا بر روی تغییرات مولکولهای روی (زینک) در نمونههایی از برمودا، نشان داد که این کربن از اعماق گوشته زمین میآید. طبق گفته مازا این مواد احتمالاً اولین بار زمانی که ابرقاره پانگهآ بین ۹۰۰ میلیون تا ۳۰۰ میلیون سال پیش تشکیل شد، به آنجا رانده شدند.
مازا در بررسیهایش به این جمعبندی رسید که آنچه در برمودا دیده، با آنچه در جزایر تشکیلشده توسط نقاط داغ در اقیانوسهای آرام یا هند مشاهده میشود، متفاوت است. این تفاوت شاید به این دلیل باشد که اقیانوس اطلس که هنگام جدا شدن پانگهآ ایجاد شد، در مقایسه با اقیانوس آرام یا هند که در لبههای پانگهآ قرار داشتند، بهمراتب جوانتر است. مازا توضیح داد: «بدین ترتیب میتوان گفت که برمودا منطقهای است که قبلاً قلب آخرین ابرقاره بوده و همین بخشی از داستان منحصر به فرد بودن این مکان است.»
حالا فریزر مشغول بررسی سایر جزایر در سراسر دنیاست تا ببیند که آیا لایههای مشابهی با آنچه در زیر برمودا یافت شده است وجود دارد یا اینکه مجمعالجزایر برمودا واقعاً منحصر به فرد هستند. او دراینباره توضیح داد: «درک کردن بیشتر مکانی مثل برمودا، برای شناسایی مکانهایی که کمتر مهم هستند، اهمیت بالایی دارد و به ما در شناسایی فرآیندهای عادی و افراطیتری که روی زمین رخ میدهند، کمک میکند.»
منبع: livescience
۲۲۷۲۲۷