غزال زیاری: تقریباً همه ما بارها در آسمان خطوط سفید و باریکی دیدهایم که مثل مسیرهای مرموز روی آسمان حک شدهاند؛ ردهایی که گاهی باعث شکلگیری شایعات عجیب و بیپایه میشوند. اما پشت این پدیده آشنا، یک سازوکار علمی ساده و درعینحال جذاب وجود دارد؛ پدیدهای که از نخستین روزهای پروازهای هوایی همراه ما بوده، اما همچنان برای بسیاری افراد ناشناخته باقی مانده است.
این خطوط سفید درواقع همان ردپای هواپیما یا کنتریلها هستند؛ ابرهای خطی نازکی که درست در لحظه برخورد هوای بسیار سردِ ارتفاعات بالا با گازهای داغ خروجی موتور هواپیما تشکیل میشوند. بخارآب موجود در دود موتور، روی ذرات ریز حاصل از احتراق مینشیند، متراکم میشود و به سرعت به بلورهای یخ تبدیل میگردد. درست همان اتفاقی که در یک روز سرد زمستانی هنگام دیدن بخارِ نفس خودمان تجربه میکنیم.
اما نکته مهم اینجاست: این خطوط همیشه تشکیل نمیشوند و همیشه هم دوام ندارند. دما، رطوبت و لایههای جوی هرکدام نقشی کلیدی در تشکیل و ماندگاری این خطوط ایفا می کنند. اگر رطوبت کم باشد، ردپا در چند ثانیه محو میشود؛ ولی اگر هوا در ارتفاعات اشباع باشد، این خطها میتوانند از چند دقیقه تا حتی بیش از یک روز باقی بمانند و گاهی ساختارشان آنقدر تغییر میکند که میتوانند به تشکیل ابرهای سیروس کمک کنند.
در ساعات اوج پرواز و هنگام عبور چندین هواپیما از یک محدوده، الگوهای دیدنیتری شکل میگیرد: خطوط مستقیم، شبکهای، متقاطع، مارپیچ یا حتی ردپاهای تکهتکه شده؛ تصاویری که برای برخی افراد زمینهساز تئوریهای عجیب شده، اما دلیل واقعی آنها تنها در یک عامل خلاصه میشود: علم ساده فیزیک و شرایط جویِ لایههای بالایی جو.
اما ماجرا یک بخش مهمتر هم دارد که توضیح میدهد چرا برخی ردپاها تبدیل به الگوهایی میشوند که گویی نقاشی هواپیماها روی آسمان هستند و دانشمندان دقیقاً چگونه این پدیده را طبقهبندی میکنند. برای مطالعه بخش تکمیلی این مقاله اینجا کلیک کنید.
۵۸۳۲۱
