به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیتهای دینی خبرگزاری فارس امروز دهم ربیعالاول سالروز وفات حضرت عبدالمطلب، جد بزرگوار پیامبر اسلام (ص) است. بزرگمردی که نام محمد را بر پیامبر گرامی اسلام انتخاب کرد و او را گرامی داشت و پس از خود نیز سفارشهای فراوانی درباره زندگی، تربیت و آینده محمد (ص) به حضرت ابوطالب کرد.
برای آشنایی بیشتر با سیره و شخصیت حضرت عبدالمطلب دقایقی را با حجتالاسلام محمد زاهدی مقدم پژوهشگر و کارشناس مذهبی به گفتوگو نشستیم که در ادامه تقدیم میشود.
خدمات فرهنگی جناب عبدالمطلب
زاهدیمقدم با اشاره به خدمات جناب عبدالمطلب گفت: عبدالمطلب شخصیت بی بدیلی است که شناخت بعد فردی و اجتماعی وی از زوایای مختلف قابل بحث و گفتوگو است. یکی از این زوایا خدمات فرهنگی ایشان، رواج سنتهای شرعی و عقلی به جای سنتهای غلط و رایج جاهلیت و نیز مقابله با جریانهای الحادی است. این زوایا کمتر مورد اهمیت قرار گرفته و لازم است مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.
القاب عبدالمطلب
وی با اشاره به القاب حضرت عبدالمطلب (ع) گفت: عبدالمطلب بن هاشم از شخصیتهای بزرگ جهان عرب شمرده میشود. وی جد بزرگ پیامبر، از رهبران قبیله قریش و یکی از تأثیرگذارترین چهرهها در محافظت از رسول خدا (ص) و زمینهسازی برای ظهور اسلام بوده است. از آن جایی که حفر کننده چاه زمزم و نیز عهدهدار سقایت حاجیان در مراسم سالیانه حج بوده به حافر زمزم و ساقی الحجیج مشهور شد.
چگونه عبدالمطلب بزرگ قریش شد
این کارشناس مذهبی ادامه داد: شهرت وی به عبدالمطلب از آن جهت بود که وقتی «مُطلب» عموی عبدالمطلب او را به همراه خود به یثرب آورد مردم گمان کردند او برده خریداری شده مُطلب است از این رو او را عبدالمطلب خواندند. عبدالمطلب پس از مرگ عمویش (مُطلب) تمام مناصبی که به صورت موروثی در خاندان آنان وجود داشت، به ارث برد. وی به دلیل حسن مدیریت و کرامتهایی که از خود نشان داد، در مکّه به مقبولیت عمومی دست یافت و قریش وی را به سروری پذیرفتند.
مردی که در سیمای پیامبران و هیبت پادشاهان محشور میشود
زاهدی مقدم با بیان اینکه پیامبر (ص) احترام ویژه و خاصی برای عبدالمطلب قائل بودند، گفت: او از پرستش بتها در تمام دوران عمرش بر کنار بود و خدا را به یگانگی میشناخت و سنتهایی نهاد که بعضی از آنها در قرآن نازل و مورد تأیید قرار گرفت.جایگاه اعتقادی وی به قدری والا بود که پیامبر (ص) درباره او فرمود: «خداوند جدّ من عبدالمطّلب را به تنهایی در سیمای پیامبران و هیبت پادشاهان محشور مینماید.» دادههای تاریخی نشان میدهد عبدالمطلب بر دین حنیف بوده است.
فرزندان عبدالمطلب
وی درباره فرزندان عبدالمطلب گفت: جد بزرگوار پیامبر (ص) دارای ۱۰ پسر و ۶ دختر بود که ابوطالب، عبدالله، حمزه و عباس از مشهورترین آنها بوده است. او پس از سالها تلاش و کوشش برای امنیت مکه و رفع مشکلات مردم و نیز انجام خدمات فرهنگی و اقتصادی فراوان در سن ۸۲ یا ۱۰۸ یا ۱۴۰ سالگی در حالی که رسول خدا (ص) هشت سال از عمر مبارکش سپری میشد از دنیا رفتند.
راهبرد عبدالمطلب در برابر فرهنگ جاهلیت
این کارشناس مذهبی از تلاشهای عبدالمطلب برای حذف سنتهای غلط جاهلی خبر داد و گفت: دوران عبدالمطلب دوران رواج سنتهای غلط و فرهنگهای ضد دینی بوده است. شواهد تاریخی نشان میدهد، پرستش بت، قتل و غارت، کشتن دختران، زنا با محارم، ربا و … از مسائل رایج و ضد دینی بوده است. یکی از فرهنگهای غلط عصر جاهلیت ازدواج با زن پدر بعد از وفات پدر بود که عبدالمطلب با این سنت ضد الهی مبارزه کرد و آن را بر فرزند حرام کرد. پس از ظهور اسلام نیز پیامبر (ص) با این فرهنگ که هنوز در برخی جاهای شبه جزیره عربستان وجود داشته مبارزه کرده و آیهای بر نهی آن نازل شد. مبتنی کردن طواف خانه خدا بر هفت دور، از دیگر سنتهای حسنهای است که عبدالمطلب نهادینه و اسلام نیز آن را امضاء و جاری کرد.
شعائری که عبدالمطلب اجرا میکرد و بعدها قوانین اسلام شد
وی ادامه داد: یعقوبی در گفتاری جامع به مهمترین خدمات و راهبردهای فرهنگی عبدالمطلب در مقابل سنتهای غلط و رایج عصر جاهلیت اشاره میکند و او را پایهگذار بیشتر سنتهای حسنه قبل از اسلام میداند. وفای به نذر، تعیین صد شتر برای دیه، وارد نشدن به خانه از راه پشت بام، قطع دست سارق، نهی از قتل دختران، مباهله، تحریم خمر، تحریم زنا و اجرای حدّ بر آن، قرعه، منع طواف به صورت عریان، اکرام میهمان، پرداخت مخارج حجّ از اموال پاک و مشروع، تعظیم ماههای حرام و نفی ریا کاری و نفاق از دیگر خدمات فرهنگی آن جناب بوده است.
برهان و منطق، مهمترین ابزار عبدالمطلب در برابر جریانهای الحادی
زاهدی مقدم عقلانیت و استفاده از دلیل و برهان را مهمترین دلیل موفقیت عبدالمطلب در برابر سنتهای غلط و جاهلی دانست و گفت: دادههای تاریخی نشان میدهد عبدالمطلب در بیشتر مناظرات خود در مقابل جریانهای غیر توحیدی از ابزار فکر و اقامه برهان و منطق استفاده میکرد و هرگز احساسات را پایه کار خود قرار نمیداد، چنان که در حمله ابرهه به مکه وقتی لشکریان ابرهه شتران قریش را به غارت بردند، میان عبدالمطّلب و ابرهه ملاقاتی صورت گرفت و عبدالمطلب تنها آزادی شتران خود را از ابرهه درخواست نمود که این درخواست حیرت و تعجب ابرهه را به دنبال داشت و در پاسخ به سؤال ابرهه که چرا برای نجات کعبه تقاضایی نکردی گفت: «من خداوندگار شترانم و این خانه نیز خداوندگاری دارد که از آن محافظت خواهد کرد.» این گفتار به قدری از استحکام علمی و منطقی برخوردار است که به خوبی نشان میدهد بزرگ قریش شخصیتی اهل فکر و اندیشه بود که در حوادث مهم بهترین تصمیمها را اخذ میکرد. این منطق به قدری برای ابرهه سخت آمد که فرمان حمله داد اما طولی نکشید که تودۀ عظیمی از پرندگان به لشکر ابرهه حمله کرده و بیشتر آنها نابود شدند.
احیای چاه زمزم
این پژوهشگر مذهبی ادامه داد: در ماجرای حفر زمزم به وسیله عبدالمطلب برخی کفار و بت پرستان به سبب حسادتهای قبیلهای به مخالفت با او برخاستند و زبان به اعتراض گشودند و عبدالمطلب را چنین خطاب قرار دادند: «بزرگ قریش! چون این چاه یادگار جد ما اسماعیل است و همه ما اولاد وى به شمار مىرویم، باید همه را در این کار سهیم سازى.» عبدالمطلب نیز به دلایلى پیشنهاد آنان را نپذیرفت، زیرا نظر وى این بود که تنها این چاه را حفر کند و آب آن را به طور رایگان در اختیار همه بگذارد و آب مورد نیاز زائران خانه خدا را فراهم سازد، تا وضع سقایت حجاج با نظارت شخصى او از هر گونه بى نظمى بیرون آید و این نظر در صورتى تأمین مىشد که وى مستقلاً این کار را بر عهده داشته باشد.
وی افزود: این کشمکشها سبب شد تا به داوری کاهنی اکتفا کنند که البته قبل از رسیدن به نزد کاهن عبدالمطلب توانست با اقامه براهین منطقی و تکیه بر برخی مصداقهای عینی آنها را متقاعد کند که خود چاه زمزم را حفر و آب آن را در اختیار همگان قرار دهد. آنها نیز با کمال رضایت و رغبت پذیرفتند.
مردی که یکتا پرست بود و هیچگاه بتپرستی نکرد
زاهدی مقدم با اشاره به یکتاپرستی عبدالمطلب گفت: منطقی بودن و استدلالی فکر کردن جناب عبدالمطلب را می توان در سخن پیامبر (ص) جستجو کرد که فرمودند: «همانا عبدالمطلب به بتها قرعه نمیزد و آنها را نمیپرستید و از آنچه برای بتها قربانی میکردند نمیخورد و میگفت: من بر دین ابراهیم باقی هستم.» این سخن به خوبی نشان میدهد که ایشان بت پرستی را نوعی شرک و گونهای از پرستش موجودات بی روح و بدون اثر میدانست که انجام امور شرعی مانند قربانی برای آنها جایز نیست و نوعی کار لغو تلقی میشود.
زمینهسازی برای ظهور اسلام
وی در پایان گفت: از جمعبندی سخنان نتیجه میشود خدمات فرهنگی جناب عبدالمطلب به جامعه عربی قبل از اسلام، تحول عظیمی را در آن منطقه ایجاد کرده و به گونهای زمینه ساز ظهور و نشر اسلام شد که خدمات فرهنگی او پس از اسلام مورد تأیید قرار گرفته و قابلیت اجرا پیدا کرد.
انتهای پیام/
