recive – رسول سلیمی: افزایش تنشهای مرزی لبنان و اسرائیل، که با گزارش ساخت دیوار بتنی جدید در جنوب خط آبی به اوج رسید، احتمال ازسرگیری درگیریها را در جنوب لبنان بالا برده و آتشبس نوامبر ۲۰۲۴ را به چالش کشیده است. این دیوار، که از روستای آویویم اسرائیلی تا پایگاه جالالدیر امتداد دارد، بیش از ۴ هزار مترمربع خاک لبنانی را جدا کرده و یونیفیل (نیروی موقت سازمان ملل در لبنان) آن را نقض قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت خواند.
العربی الجدید گزارش داد که تصاویر ماهوارهای نشاندهنده عبور دیوار از خط آبی است، خطی که پس از عقبنشینی اسرائیل از جنوب لبنان در ۲۰۰۰ به عنوان مرز موقت ترسیم شد.
زمینه این تنشها به آتشبس نوامبر ۲۰۲۴ بازمیگردد، جایی که اسرائیل موظف به عقبنشینی کامل شد، اما پنج نقطه مرزی (مانند جبل البلاط) را اشغال نگه داشت و گفت تا خلع سلاح حزبالله، خارج نمیشود. بیبیسی جهانی به نقل از مقامات لبنانی گزارش داد که اسرائیل از ۲۰۲۴ بیش از ۷۰۰ نقض حریم هوایی و ۲۴۰۰ فعالیت نظامی انجام داد، که ۳۰۰ کشته (۱۰۰ غیرنظامی) به جا گذاشت.
دیوار مرزی جدید: نقض خط آبی و واکنش یونیفیل
دیوار مرزی جدید اسرائیل، که از روستای آویویم تا پایگاه جالالدیر امتداد دارد، ایده محوری تنشها را تشکیل میدهد و نشان میدهد چگونه ساختوساز فیزیکی، حاکمیت لبنان را نقض میکند و آتشبس را به خطر میاندازد، در حالی که یونیفیل به عنوان ناظر بینالمللی، نقش کلیدی در افشای این نقض ایفا میکند.
یونیفیلاعلام کرده “حضور و ساختوساز اسرائیل در خاک لبنان نقض حاکمیت و تمامیت ارضی لبنان است”. این نقض، استراتژی اسرائیل برای “کنترل سرزمینی” است؛ نتانیاهو هم اعلام گفته: “دیوار برای امنیت ضروری است”. در همین راستا مؤسسه بروکینگز تأکید کرد که دیوار، ۱۵ کیلومتر از مرز را پوشش میدهد و ۲۴۰۰ فعالیت نظامی اسرائیل از ۲۰۲۴ را توجیه میکند. در نهایت، دیوار، تنش را به نقض حاکمیت تبدیل میکند و یونیفیل را به ناظر فعال وامیدارد.
استراتژی تخریب و جابهجایی اجباری: اسرائیل و خالی کردن جنوب لبنان
استراتژی تخریب و جابهجایی اجباری اسرائیل، ایده محوری افزایش تنشها را نشان میدهد و با حملات هوایی به روستاها، معیشت لبنانیها را قطع میکند، که این رویکرد، آتشبس را به ابزار اشغال تبدیل میکند و احتمال ازسرگیری درگیریها را بالا میبرد. العربی الجدید گزارش داد که حملات هوایی اسرائیل به عیتارون و مارونالراس، بیش از یکسوم روستاها را تخریب کرد و دسترسی به زمینهای کشاورزی را مانع شد.
این استراتژی که ریشه در حمله ۷ اکتبر دارد، که نتانیاهو را به “کنترل مرزی” واداشت. در همین راستا بیبیسی جهانی به نقل از یونیفیل نوشت که از نوامبر ۲۰۲۴، ۷۰۰ نقض حریم هوایی و ۲۴۰۰ فعالیت نظامی، ۳۰۰ کشته (۱۰۰ غیرنظامی) به جا گذاشت، و ۱۵ نفر از نوامبر ۲۰۲۵ جان باخت.
همچنین تخریب، ۷۰ درصد پوشش گیاهی را ریشهکن کرد و کشاورزی را فلج کرد آنچنان که به نظر می رسد هدف اسرائیل، جابهجایی اجباری فلسطینی ها است. چه آنکه این رویکرد، شبیه کرانه باختری، جنوب لبنان را خالی میکند. در نهایت، استراتژی تخریب، تنش را به جابهجایی میبرد و درگیری را ازسرگیری میکند.
نقش حزبالله و یونیفیل در آتشبس شکننده: از نقضها تا دیپلماسی
این در حالی است که نقش حزبالله و یونیفیل در آتشبس شکننده، ایده محوری تنشها را تشکیل میدهد و نشان میدهد چگونه نقضهای اسرائیل، حزبالله را به واکنش واداشته و یونیفیل را به ناظر فعال تبدیل میکند، که این دینامیک، احتمال ازسرگیری درگیریها را افزایش می دهد. در همین راستا بیبیسی گزارش داد که حزبالله، با ۷۰۰ نقض حریم هوایی اسرائیل از ۲۰۲۴، هشدار داد: “هر نقض، پاسخ میگیرد”. نصرالله، رهبر حزبالله، در ۱۸ نوامبر گفت: “آتشبس، نه اشغال است”. یونیفیل، با ۷۰۰۰ نیرو، ۲۴۰۰ فعالیت نظامی اسرائیل را ثبت کرد و در ۱۶ نوامبر هدف آتش قرار گرفت. الجزیره (۱۷ نوامبر ۲۰۲۵) به نقل از یونیفیل نوشت: “این نقض جدی قطعنامه ۱۷۰۱ است”. حزبالله، با ریشه ۱۹۸۲، دیوار را “اشغال” میخواند.
نقش یونیفیل، نظارت را به فشار دیپلماتیک برد؛ ژنرال عون، رئیس ارتش لبنان، در ۱۷ نوامبر گفت: “ارتش هر یورشی را دفع میکند” مؤسسه بروکینگز تأکید کرد که نقضها، حزبالله را بیشتر از گذشته، بسیجتر میکند. در نهایت، نقش حزبالله و یونیفیل، آتشبس را شکننده نگه داشته و درگیری را نزدیک میکند.
دیوار بهمثابه سیاست فضا
این در شرایطی است که آمارهای یک سال گذشته تکاندهنده است: بیش از ۱۰ هزار نقض ثبتشده توسط یونیفیل (شامل حدود ۷۰۰ پرواز جاسوسی و بیش از ۲۴۰۰ فعالیت نظامی زمینی)، دستکم ۳۵۰ کشته غیرنظامی لبنانی، و تخریب بیش از ۷۰ درصد پوشش گیاهی و زمینهای کشاورزی در نوار مرزی که این اعداد دیگر فقط عدد نیستند بلکه زندگیهایی هستند که زیر آوار ماندهاند، مزارعی که دیگر کشت نمیشوند، و روستاهایی که ساکنانشان هنوز جرأت بازگشت ندارند.
دیوار جدید، برخلاف دیوارهای قدیمی که صرفاً برای جلوگیری از نفوذ طراحی شده بودند، یک پروژه «مهندسی حاکمیت» است. با ارتفاع چهار متری، مجهز به سنسورهای حرارتی و دوربین، و مهمتر از همه، با پیشروی عمدی چند ده متری به داخل خاک لبنان، پیامی روشن دارد: اسرائیل قصد دارد خط آبی را نه به عنوان مرز موقت ۲۰۰۰، بلکه به عنوان خط قرمز جدید امنیتی خود تثبیت کند. این همان استراتژیای است که در کرانه باختری سالهاست اجرا میشود: تغییر واقعیت زمینی پیش از هر مذاکره سیاسی.
سخنگوی یونیفیل در مصاحبهای که بهسرعت در رسانههای لبنانی و عربی بازتاب یافت، گفت: «ما دقیقاً در نقطهای هستیم که دیوار T-شکل بتنی از خط آبی عبور کرده و زمینهای کشاورزی لبنانی را غیرقابل دسترسی کرده است. این نقض حاکمیت است و نمیتوان آن را با استدلال امنیتی توجیه کرد.» ارتش اسرائیل در پاسخ اعلام کرد که «بررسی خواهد کرد»، پاسخی که در یک سال گذشته بارها تکرار شده و هیچگاه به عقبنشینی عملی منجر نشده است.
استراتژی تخریب معیشت و جابهجایی اجباری
یکی از تلخترین واقعیات یک سال گذشته، هدفگیری سیستماتیک معیشت مردم جنوب است. حملات هوایی و توپخانهای مکرر به روستاهایی مانند عیتارون، مارونالراس، و یارون نه فقط خانهها را ویران کرده، بلکه سیستم آبیاری، انبارهای غله، و باغهای زیتون را نابود کرده است. کشاورزانی که نسلها در این زمینها کار کردهاند، اکنون نه تنها خانه ندارند، بلکه منبع درآمدشان هم از بین رفته است. این همان چیزی است که تحلیلگران لبنانی «نابودی معیشت» مینامند: وقتی مردم نتوانند زندگی کنند، مجبور به مهاجرت دائمی میشوند و زمین خالی میماند.
این استراتژی تصادفی نیست. شبیهسازی دقیق همان الگویی است که در شمال غزه و حالا در کرانه باختری اجرا میشود: ایجاد منطقه حائل خالی از سکنه در دو طرف مرز. تفاوت اینجاست که در لبنان، بازیگر مقابل نه گروههای پراکنده، بلکه حزبالله با سازماندهی بالا و حمایت ایران است. به همین دلیل است که هر بار صدای انفجار یا پرواز پهپاد شنیده میشود، سؤال اصلی این نیست که «آیا درگیری برمیگردد؟»، بلکه «کی و با چه شدتی؟»
حزبالله، یونیفیل، و آتشبس روی کاغذ
حزبالله در یک سال گذشته خویشتنداری قابل توجهی نشان داده است. هیچ موشک یا راکتی شلیک نکرده، هیچ نفوذی انجام نداده، و حتی اجازه داده ارتش لبنان در بسیاری از نقاط مستقر شود. اما این خویشتنداری مشروط است: مشروط به اجرای کامل آتشبس، یعنی عقبنشینی اسرائیل از پنج نقطه اشغالی و توقف نقضهای روزانه. وقتی دیوار بتنی بالا میرود و پهپادها همچنان آسمان را میشکافند، پیام حزبالله ساده است: «ما صبر کردیم، اما صبر هم حد دارد.»
یونیفیل در این میان در موقعیت غیرممکنی قرار گرفته است. از یک طرف، روزانه نقضهای اسرائیلی را ثبت و گزارش میکند؛ از طرف دیگر، تحت فشار سیاسی آمریکا و اسرائیل قرار دارد تا «متعادل» گزارش دهد. نتیجه این شده که گزارشهای یونیفیل دیگر فقط سند فنی نیستند، بلکه سندی سیاسی از ناتوانی جامعه بینالمللی در اجرای قطعنامههای خودش شدهاند.
پیامدهای منطقهای: از جنوب لبنان تا دریای سرخ
تنش مرزی لبنان دیگر مسئلهای دوجانبه نیست. وقتی اسرائیل در جنوب لبنان دیوار میکشد، حوثیها در یمن کشتیهای مرتبط با اسرائیل را هدف قرار میدهند. وقتی پهپادهای اسرائیلی حریم هوایی لبنان را میشکافند، شبهنظامیان عراقی پایگاههای آمریکایی را هدف میگیرند. این یک دومینوی ژئوپلیتیک است که از بیروت شروع میشود و تا بابالمندب ادامه مییابد.
اما ایران در این معادله همچنان بازیگر اصلی است، اما بازیگری محاسبهگر. تهران نیازی به جنگ تمامعیار ندارد؛ همین که اسرائیل را در چندین جبهه مشغول نگه دارد، هدف استراتژیکاش تأمین شده است. آمریکا هم در موقعیت دشواری است: از یک طرف نمیخواهد متحد اصلیاش (اسرائیل) را تنها بگذارد، از طرف دیگر میداند که هر گونه درگیری جدید در لبنان، میتواند کل منطقه را به آتش بکشد، آن هم در حالی که هنوز از جنگ غزه بیرون نیامده است.
در یک برآیند نهایی، اگرچه از منظر واقعگرایی، رفتار اسرائیل منطقی است چرا که در جهانی که امنیت تنها با قدرت به دست میآید، هر چه بتوانی زمین بیشتری کنترل کنی، امنتر هستی. دیوار بتنی، نقضهای روزانه، و تخریب معیشت، همه ابزارهایی برای حداکثر کردن قدرت و حداقل کردن تهدید هستند.
اما از سوی دیگر این دیوار فقط بتن و آهن نیست؛ یک روایت است. روایتی که میگوید «جنوب لبنان تهدید وجودی است» و بنابراین هر اقدامی، حتی اشغال، مشروع است. در مقابل، در لبنان روایت دیگری ساخته میشود: «اسرائیل اشغالگر است و مقاومت حق مشروع ماست». این دو روایت با هم برخورد میکنند و دیوار بتنی دقیقاً در نقطه برخورد این دو هویت قرار دارد.
در مجموع با اتکا به نظریه نظریه «امپریالیسم زیرساختی» اضافه کنیم، تصویر روشنتر میشود: دیوار نه فقط برای دفاع، بلکه برای تغییر دائمی واقعیت زمینی ساخته شده است. وقتی زمین تغییر کند، نقشهها تغییر میکنند، و وقتی نقشهها تغییر کنند، مذاکرات آینده از نقطه جدیدی شروع میشود – نقطهای که اسرائیل آن را تعیین کرده است.
۲۱۳/۴۲