recive اصفهان _ فاطمه کازرونی: درست در روزهایی که رویداد ملی «ایران جان»، این بار با محوریت «اصفهان» در حال برگزاری است، وقوع فرونشستی با عمق بسیار زیاد که تیرچراغ برق ۹ متری را نیز در خود فرو برد، بیشتر از این رویداد ملی خبرساز شد، شاید که هشدار دهد با ادامه روند فعلی، دیگر اصفهانی که همیشه از جان خود برای کشورش مایه گذاشته است و بیشترین شهید دفاع مقدس را نیز دارد، دیگر «جانِ ایران» نیست.
هشدارها درباره فرونشست اصفهان اولین بار نیست که مطرح می شود چرا که ما در طول هفته حداقل یک و گاه دو تا سه فروریزش شبکه فاضلاب که تحت تاثیر پدیده فرونشست است را شاهد هستیم و حتی شاهد تخلیه یک شهرک مسکونی در اصفهان برای جلوگیری از در معرض خطر قرارگرفتن جان انسانها بر اثر فرونشست قریب الوقوع زمین بوده ایم.
و اما در طول هفته گذشته این مشکل به شکل بسیار جدی و مخاطره آمیزی خود را نشان داد؛ ایجاد حفره ای با عمق ۱۵ متر در اثر فرونشست زمین در خیابان نشاط، هم جار با مهم ترین آثار تاریخی اصفهان و بازتکرار فرونشست، درست فردای همان روز در خیابان لاله و ادامه این روند در روزهای دیگر؛ نشان از عمق مشکل دارد؛ فاجعه ای که متاسفانه در طول سالهای گذشته برخی به اصطلاح کارشناسان تلاش کردند از اهمیت آن برای اصفهان بکاهند و بگویند کل کشور در معرض خطر فرونشست است، بنابراین پدیده عجیبی در اصفهان جریان ندارد!!
شاید از این رو است که در طول این سالها، هیچ اقدام موثری به جز حرف برای رفع مشکل اصفهان شاهد نیستیم اما هفته ها خبر و گزارش و قولهای کاغذی برای رفع این مشکل شاهد بودیم درست همانند هفته ای که اکنون قرار است ظرفیتهای اصفهان را در آن معرفی کنیم.
در این ارتباط اما علی پاینده کارشناس محیط زیست به recive می گوید: خوشحالیم که پای برنامه «ایران جان» به اصفهان باز شد اما باید بدانیم که پس از این همه تعریف و تمجیدِ بجا و ساخت برنامه های مختلف در ارتباط با ایثار و حماسه مردم این استان در دوران جنگ تحمیلی، زیبایی های گردشگری اصفهان، صنایع دستی، آثار هنر مردم هنرمند نصف جهان در طول تاریخ و هزاران ویژگی خوب مردمانش، مردم سوالهای بسیاری در ذهن خود دارند.
فرونشست در مجاورت بناهای تاریخی هر گردشگری را می تواند فراری دهد
وی افزود: سوال ما از مسئولان استانی و کشوری این است که چرا زاینده رود خشک است و ما کنسرت شاد در جوار آن برگزار می کنیم تا ترکهای چهره این رودخانه و درد مردمش را را با نشان دادن شادی ظاهری بپوشانیم، چرا از ۲۳ هزار شهید اصفهان در طول دفاع مقدس می گوییم که بسیاری از آنها از خانواده کشاورزان بودند اما صدای کشاورزان اصفهان به جایی نمی رسد؟!
کارشناس محیط زیست تاکید کرد: چگونه رویمان می شود از زیبایی ناژوان وسرسبزی آن سخن بگوییم در حالیکه درختان مسیر زاینده رود، مادیها تا تالاب گاوخونی سالهاست حق آبه قانونی خود را دریافت نمی کنند و چگونه از گردشگری می توان سخن گفت وقتی بارزترین شاخص گردشگری آن یعنی زاینده رود و تالاب گاوخونی وجود خارجی ندارد و بالتبع، بازدید از پلهای تاریخی اصفهان که زخم فرونشست بر چهره دارند و بناهای تاریخی که در مسیر زاینده رود هستند، بی معناست و مهم تر از اینکه فرونشست در مجاورت بناهای تاریخی هر گردشگری را می تواند فراری دهد!
در کل پهنههای فرونشستی کشور، هیچ شهر یا کلانشهری به اندازه اصفهان در معرض خطر فرونشست نیست و برخلاف کلانشهرهایی همچون تهران، شیراز و مشهد، مساحت عمدهای از این شهر را در بر میگیرد و دربرگیرنده سکونتگاههای شهری اصفهان و شهرهای اطراف آن است
وی اضافه کرد: ما مخالف نشان دادن شادی نیستیم اما در صورتی که در کنار آن این دردها هم به درستی منعکس می شد و البته معتقدیم می توان از همه این دردها نیز همانند روند کنونی به راحتی سخن نگفت چراکه انتهای ماجرا به زاینده رود برمی گردد و ماجراهایی که پشت پرده احیای آن وجود دارد.
پاینده با اشاره به اینکه رفع مشکلات حوضه زاینده رود یک بار برای همیشه ضروری است و با مقابله درست با مافیای آب و برقراری قوانین بسیار نیز آسان است، تصریح کرد: ما باید به نوع تخصیص منابع آبا توجه به نقشه، سهمآبه های استانی و حکمرانی غلط آبی در این ارتباط توجه کنیم.
وی ادامه داد: از نظر موقعیت جغرافیایی، حوضه آبریز گاوخونی با مساحت حدود ۴۳ هزار کیلومتر مربع در مرکز ایران و در چهار استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد و فارس قرار دارد و این حوضه به چهار زیر حوضه تقسیم میشود که یکی از آنها حوضه آبریز زاینده رود است.
حق آبه اصفهان از حوضه زاینده رود ۹۷ درصد و استان مجاور سه درصد است!
کارشناس محیط زیست ابراز کرد: حوضه آبریز زاینده رود با مساحت حدود ۲۷ هزار کیلومتر مربع حدود ۶۳ درصد وسعت حوضه آبریز گاوخونی را شامل میشود که حدود ۹۳ درصد از مساحت حوضه زاینده رود در استان اصفهان و حدود ۷ درصد از آن؛ در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد (یعنی تنها این دو استان و آن هم با تفاوت فاحشی در درصد مساحت در این حوضه آبریز قرار دارند) و از نظر حق آبه نیز اصفهان ۹۷ درصد و چهارمحال مطابق قانون از سه درصد حوضه زاینده رود باید سهم داشته باشد.
وی گفت: استان یزد نه تنها در حوضه آبریز زاینده رود قرار ندارد بلکه از حوضه آبریز گاوخونی نیز سهم بسیار اندکی به خود اختصاص داده است.
ما از درد مداوم زاینده رود و آلودگی دچار بی حسی شده ایم اما درد فرونشست واقعا قابل جبران نیست، مردم پایتخت فرهنگی جهان اسلام و کشور از رئیس جمهورشان که با سخنانش عدالت علی عجین است می خواهند که عدالت آبی درباره اصفهان اجرا شود، ۹۳ درصد زاینده رود در استان اصفهان است و شایسته نیست حق آبه این مردم برای کاشت درختان میوه در بالای کوه و آبیاری هزاران هکتار زمین کشاورزی در پشت سد زاینده رود خرج شود به جای اینکه این استان از حوضه آبی خود یعنی کارون آب بردارد، درد ما کم نیست نگذاریم دیر شود!
طی سالیان اخیر انجام و راهکارهای متعددی توسط کارشناسان حوزه های منابع آب ارائه شد که متاسفانه به دلیل آنچه آن را حکمرانی نادرست در حوزه مدیریت منابع آبی می نامیم، این راه حلها و هشدارها نادیده گرفته شدند تا امروز پس از رسیدن به پیامدهای اجتماعی ناشی از بی توجهی به هشدارهای کارشناسان، از این حکمرانی و ضروت اصلاح آن بیشتر بشنویم، به این امید که برخلاف گذشته اثری واقعی بر مسئولان نیز داشته باشد.
ساختار حکمرانی اجازه نمیدهد تصمیمات در حوضه زاینده رود به درستی اجرا شود
بر اساس پژوهش و برنامهای که دکتر انتشاری دکترای مدیریت منابع آب از دانشگاه صنعتی اصفهان و کارشناس مسائل حوزه آب در سال ۱۴۰۰ ارائه کرده است: وضعیت حکمرانی در حوزه زاینده رود سبب شده است هر راهکاری هر چقدر هم کارشناسی شده و دقیق محکوم به شکست باشد به دلیل اینکه ساختار حکمرانی اجازه نمیدهد تصمیمات به درستی گرفته شده و تمام ابعاد و جوانب آن رعایت شود.
اما استاد دانشگاه و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این ارتباط به تازگی با اشاره به دلایل متمایزکننده پدیده فرونشست در اصفهان نسبت به دیگر نقاط کشور، گفت: برقراری جریان حداقلی آب در زایندهرود میتواند از گسترش این پدیده مخرب جلوگیری کند.
هیچ شهر یا کلانشهری به اندازه اصفهان در معرض خطر فرونشست نیست!
بیت اللهی بیان کرد: این پدیده از اوایل دهه ۹۰ در این شهر و مناطق اطراف آن به دلیل برداشتهای بی رویه از آبهای زیزمینی آغاز، از اواسط دهه ۹۰ با قطع چند ماهه جریان آب زاینده رود و از سال ۹۷ به بعد با قطع دائم جریان آب تشدید شده است.
وی در گفت و گو با یکی از رسانه ها بیان داشت: اتفاق خاص فرونشستی اصفهان این است که در کل پهنههای فرونشستی کشور، هیچ شهر یا کلانشهری به اندازه اصفهان در معرض خطر فرونشست نیست و برخلاف کلانشهرهایی همچون تهران، شیراز و مشهد، مساحت عمدهای از این شهر را در بر میگیرد و دربرگیرنده سکونتگاههای شهری اصفهان و شهرهای اطراف آن است.
این استاد دانشگاه خاطرنشانکرد: در اصفهان، علاوه بر روند طبیعی فرونشست زمین که با برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی توسعه یافته است، قطع دائم جریان آب زاینده رود (به عنوان تغذیهکننده سفرههای آب زیرزمینی دشت اصفهان) به عنوان یک عامل تشدیدکننده عمل کرده است.
استان یزد نه تنها در حوضه آبریز زاینده رود قرار ندارد بلکه از حوضه آبریز گاوخونی نیز سهم بسیار اندکی به خود اختصاص داده است؛ از نظر حق آبه نیز اصفهان ۹۷ درصد و چهارمحال مطابق قانون از سه درصد حوضه زاینده رود باید سهم داشته باشد.
وی ادامه داد: همچنین وجود آثار تاریخی بسیار زیاد همراه با بافتهای تاریخی بسیار گسترده در این شهر که از نوع ساختمانهای بنایی فاقد اسکلت هستند، سبب شده تا فرونشست در زیر پِی چنین سازههایی منجر به ترکخوردگی و شکاف شود؛ لذا بسیاری آثار تاریخی و سازهای این شهر در حال ترکخوردن هستند و آثار فرونشست را بیش از سایر نقاط کشور نشان میدهد.
بیتاللهی اضافهکرد: نکته متمایزکننده دیگر، نوع فرونشست در اصفهان است که نشست نامتقارنی را به دلیل دانهبندی متنوع خاک شاهدیم؛ به این ترتیب زیرساختهای نفت، گاز، ریل، فرودگاه و … بیشتر آسیب میبینند؛ نوع خاک اصفهان نیز که غیرچسبنده و واگراست، سبب ریزش یک باره می شود که این مساله نیز نوع فرونشست در این شهر تاریخی را از سایر نقاط کشور متمایز کرده است.
فرو رفتن یک تیر چراغ برق ۹ متری در یک گودال فرونشستی!
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یادآور شد: آخرین بار در خیابان هشت بهشت تقاطع خیابان نشاط اصفهان، شاهد فرو رفتن یک تیر چراغ برق ۹ متری در یک گودال فرونشستی بودیم.
وی با ابراز نگرانی از اینکه اقدام چشمگیری برای کنترل این پدیده در اصفهان شاهد نیستیم، تاکید کرد: برای کاهش آثار فرونشست باید ضمن پمپاژ آب به چاهها، جریان آب حداقلی در زاینده رود برقرار و مصرف آب کشاورزی کنترل شود.
بیتاللهی افزود: نزدیک به سه میلیون نفر در اصفهان و مناطق اطراف آن ساکن هستند که در زون فرونشستی ۲۸۰ مسجد و ۲۷۵ مدرسه واقع شده است. تاکنون ۴۰ مدرسه به دلیل ترکخوردگی ساختمان و غیر ایمن بودن تخلیه شده است. این در حالی است که پدیده فرونشست با این وسعت و گستردگی در سایر نقاط کشور نداریم.
وی ادامه داد: یکی دیگر از بزرگترین شکافهای فرونشستی کشور در طاهرآباد و خلیلآباد کاشان، همچنین محدوده شهر کاشان به سمت ساختمان زندان جدید این شهر شناسایی شده است؛ گستره شهری کاشان، دومین پهنه پرخطر در استان اصفهان را تشکیل میدهد.
از درد مداوم زاینده رود و آلودگی دچار بی حسی شده ایم اما درد فرونشست قابل جبران نیست!
به عنوان فردی که سالها در اصفهان زیسته است، خود را یکی از این مردمی می بینم که هر روز با غم هوای گرفته از آلودگی، درد بیماریهای عصبی و روانی ناشی از خشکسالی زاینده رود، گرد و خاک برخاسته تالاب خشکی که دیگر عروس تالابهای کشور نیست ! و ترس از خطر فرونشست طی می کنند.
در طول جنگ ۱۲ روزه با وجود همه دغدغه ها و ترسها، امید مردم به نیروهای مدافع بود چراکه به هرحال اصفهان تجربه خوبی در دفاع از کشور دارد و پدافند آن تا حدی قوی تر از سایر نقاط عمل می کرد و البته شهید بسیار نیز برای این دفاع مقدس دادیم؛ اما موضوع این است که اکنون هرکجا که می نشینیم بیش از جنگ، ترس از فرونشست دست از سرمان برنمی دارد.
همان طور که مدیر کل محیط زیست اصفهان گفت از درد مداوم زاینده رود و آلودگی دچار بی حسی شده ایم اما درد فرونشست واقعا قابل جبران نیست، مردم پایتخت فرهنگی جهان اسلام و کشور از رئیس جمهورشان که با سخنانش عدالت علی عجین است می خواهند که عدالت آبی درباره اصفهان اجرا شود، ۹۳ درصد زاینده رود در استان اصفهان است و شایسته نیست حق آبه این مردم برای کاشت درختان میوه در بالای کوه و آبیاری هزاران هکتار زمین کشاورزی در پشت سد زاینده رود خرج شود به جای اینکه این استان از حوضه آبی خود یعنی کارون آب بردارد، درد ما کم نیست نگذاریم دیر شود!
