تینا مزدکی_لندن و کلگری تنها نیم درجه عرض جغرافیایی از هم فاصله دارند. لندن در عرض ۵۱.۵ و کلگری در ۵۱ درجه، اما میانگین دمای ژانویه در لندن حدود ۸.۳ درجه سانتیگراد است، در حالی که در کلگری به زیر صفر میرسد. این اختلاف دما، که در شهرهای مشابهی مانند مادرید و نیویورک هم دیده میشود، یکی از پدیدههای جالب اقلیمشناسی است. چرا شهرهای اروپایی با عرض جغرافیایی مشابه، زمستانهای بسیار ملایمتری دارند؟
پاسخ در اقیانوس اطلس شمالی است. به گفتهی بن مُوت، رئیس بخش فیزیک اقیانوس آزاد در مرکز ملی اقیانوسشناسی بریتانیا، علت اصلی این تفاوت، سامانهای عظیم از جریانهای اقیانوسی به نام «گردش نیمهجنوبی اقیانوس اطلس» (AMOC) است. این شبکه از جریانها مانند نوار نقالهای عظیم، آب گرم مناطق استوایی را به سمت شمال میبرد و همزمان آب سرد را به عمق اقیانوس میفرستد.
AMOC در هر ثانیه حدود ۱۷ میلیون متر مکعب آب و ۱.۲ پتاوات گرما معادل گرمای تولیدی یک میلیون نیروگاه جابهجا میکند. این حجم از انرژی، هوا را در نیمکره شمالی گرم میکند و سپس بادهای غربی (Westerlies) این هوای گرم را از فراز اقیانوس بهسوی خشکی میرانند.
به گفتهی دیوید تورنالی، استاد دانشگاه کالج لندن، این بادها مانند «بخاری فندار طبیعی» عمل میکنند و باعث میشوند جنوب غربی انگلستان، زمستانهایی بهمراتب گرمتر از شهرهایی در عرضهای مشابه در آمریکای شمالی مثل کلگری یا وینیپگ داشته باشد.
نقش دریا و جریان خلیج (Gulf Stream)
اروپا بهطور طبیعی قارهای باریک و احاطهشده با آب است. این مجاورت با اقیانوسها بهتنهایی تأثیر زیادی دارد، زیرا آب در تابستان گرما را ذخیره و در زمستان آزاد میکند. به همین دلیل شهرهای ساحلی اروپا زمستانهای معتدل و تابستانهای خنکتری دارند.
اما در آمریکای شمالی، داستان متفاوت است. جریان خلیج (Gulf Stream) که شاخهای از همان AMOC است، گرچه آب گرم را به سمت شرق ایالات متحده میآورد، اما با ایجاد الگوهای جوی خاص، هوای سرد قطبی را نیز به سمت شمالشرق کشور هدایت میکند. به همین دلیل، شهرهایی مانند نیویورک یا بوستون با وجود مجاورت با اقیانوس، زمستانهایی سردتر از لندن دارند.
عامل دیگر، جریان جتی (Jet Stream) است؛ نوار باد قدرتمندی در لایههای بالایی جو که از غرب به شرق جریان دارد. این جریان هنگام عبور از رشتهکوه راکی تمایل دارد به سمت جنوب منحرف شود و هوای سرد کانادا را به داخل ایالات متحده بکشد.
اما این تعادل شکننده است. پژوهشی در سال ۲۰۲۳ به سرپرستی پیتر دیتلوِسن از دانشگاه کپنهاگ هشدار داده که گردش AMOC ممکن است بین اکنون تا سال ۲۰۹۵ و بسیار زودتر از پیشبینیهای قبلی فروپاشد. در صورت وقوع چنین فروپاشی، بخشهایی از اروپا ممکن است اقلیمی شبیه آلاسکا یا شمال کانادا پیدا کنند. دیتلوِسن میگوید: «برخی پژوهشها نشان میدهند که کشاورزی در ایرلند و انگلستان میتواند تا ۵۰ درصد کاهش یابد.»
به بیان ساده، اروپا گرمتر است چون اقیانوس اطلس برایش به نوعی بخاری گذاشته اما این بخاری ممکن است در آینده خاموش شود.
منبع: لایوساینس
۵۸۳۲۳
