تینا مزدکی _ رُبعالخالی بزرگترین «دریای شنی» جهان است، این بیابان که بخش پایینی شبهجزیرهی عربستان را پوشانده، بهطور میانگین تنها ۳ سانتیمتر در سال بارندگی دارد. اما پژوهشی تازه نشان میدهد که زمانی نهتنها بیش از ۳ سانتیمتر آب در این منطقه وجود داشته، بلکه بهجای بیابان، اینجا یک دریاچه بوده است.
پژوهشگران برآورد کردهاند که این دریاچه در عمیقترین نقطهاش تا ۴۲ متر (حدود ۱۳۸ فوت) عمق داشته و حدود ۱٬۱۰۰ کیلومتر مربع مساحت داشته است. این تقریباً دو برابر مساحت دریاچهی ژنو در سوئیس است که امروزه حدود ۵۸۰ کیلومتر مربع مساحت دارد.
این دریاچهی باستانی احتمالاً حدود ۸۰۰۰ سال پیش و در دورهای از بارندگی شدید که با عنوان «عربستان سبز» شناخته میشود، به بزرگترین اندازهی خود رسیده است. پژوهشگران معتقدند که در مقطعی، بارندگیهای شدید باعث طغیان دریاچه شدهاند و این امر به شکلگیری یک درهی ۱۵۰ کیلومتری در زمین منجر شده است.
دانشمندان برای فهم منشأ این سیلابها، رسوبات و اشکال زمینشناسی منطقه را مطالعه کردند. آنها به این نتیجه رسیدند که دورههای مرطوبی که به پُر شدن دریاچهی باستانی کمک کردهاند، بهاحتمال زیاد حاصل گسترش موسمی بادهای آفریقایی و هندی به سمت شمال بودهاند. زمانی که دریاچه به بیشینهی اندازهی خود رسید، فقط منظرهای چشمنواز نبود، بلکه احتمالاً بخش مهمی از فعالیتهای انسانی در منطقه را نیز ممکن کرده است.
مایکل پترالیا، یکی از پژوهشگران این پژوهش، در بیانیهای گفت: «شکلگیری چشماندازهای دریاچهای و رودخانهای، همراه با مراتع و ساواناها، باعث گسترش گروههای شکارچی، گردآورنده و دامدار به منطقهای شده که اکنون یک بیابان خشک و بیبار است. این موضوع با شواهد فراوان باستانشناسی که در ربعالخالی و در امتداد سامانههای باستانی دریاچه و رود آن یافت شده، تأیید میشود.»
این منطقه در نهایت کاهش شدید بارندگی را تجربه کرد که باعث مهاجرت جمعیتها شد. یافتههای این مطالعه علاوه بر روشن کردن گذشتهی ربعالخالی، در پژوهشهای اقلیمی امروزی نیز اهمیت دارند. اکنون درک اینکه تغییرات اقلیمی گذشته چگونه محیط فیزیکی و پراکندگی جمعیتهای انسانی را شکل دادهاند، برای تفسیر چالشهای امروزی حیاتی است.
منبع: popularmechanics
۵۸۳۲۳
