دروازه جهانی اروپا، طرحی برای مقابله با ابتکار کمربند-راه

در دهه گذشته، در میانه رشد اقتصادی و نظامی خارق‌العاده چین که تفاوت زیادی با به اصطلاح «ظهور صلح‌آمیز» سال‌های اولیه داشت، تمرکز جهان به آسیا، به‌ویژه اقیانوس هند و اقیانوس آرام معطوف شد. بیشتر این تمرکز تحت سلطه نیازهای اتصال زیرساختی قرار گرفته است. گزارش بانک توسعه آسیایی (ADB) در سال ۲۰۱۷، نیاز سرمایه گذاری در زیرساخت های آسیایی را بین ۲۲.۶ تریلیون دلار تا ۲۶ تریلیون دلار تا سال ۲۰۳۰ برآورد کرد. این ایده که تسلط منطقه ای از طریق برتری در بدست گرفتن اتصال زیرساختی به دست خواهد آمد، از زمان اعلام طرح تریلیون دلاری کمربند و راه چین در سال ۲۰۱۳ بیشتر شد؛ طرحی که به تهدیدات جهانی و رقابت تاکید کرد.

جایگزین های موجود برای ابتکار کمربند-راه

ابتکارات متعددی برای جبران و ارائه جایگزین هایی برای ابتکار کمربند- راه معرفی شده است. اقتصادهای آسیایی مانند ژاپن، از طریق «مشارکت توسعه یافته برای زیرساخت های کیفیت» که در سال ۲۰۱۶ آغاز شد و هند از طریق ابتکار «امنیت و رشد برای همه» که در سال ۲۰۲۰ راه اندازی شده به دنبال ایجاد جایگزین، و نه مقابله با ابتکار چین بوده اند؛ در حالیکه می دانستند به تنهایی نمی توانند با سرمایه سرمایه گذاری عظیم طرح چین برابری کنند. اگرچه ایالات متحده در سال ۲۰۱۱ با در نظر گرفتن زیرساخت ها، “محور آسیایی” خود را راه اندازی کرد، هشت سال طول کشید تا ابتکار «شبکه نقطه آبی» متمرکز بر زیرساخت را با ژاپن و استرالیا به عنوان یک مقابله بالقوه با نفوذ فزاینده چین راه اندازی کند.   گفتگوی امنیتی چهارجانبه (کواد) که به تازگی احیا شده است، با مشارکت زیرساختی جدید خود که اخیراً راه اندازی شده است، تلاش ها برای به چالش کشیدن چین را افزایش داده است. شرکای کواد از سال ۲۰۱۵ تاکنون بیش از ۴۸ میلیارد دلار زیرساخت های منطقه ای را تامین مالی کرده اند.

چنین سرمایه‌گذاری‌های چندجانبه در پنج سال گذشته رشد ثابتی را تجربه کرده‌اند تا به طور بالقوه ابتکار کمربند- راه را خنثی و از نظر مالی با آن هماوردی کنند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱، دموکراسی های غربی سه برنامه بلندمدت عمده را اعلام کردند؛ از جمله: طرح موسوم به B۳W از سوی گروه هفت که یک «ابتکار مثبت» برای ارائه جایگزین هایی برای سرمایه گذاری های چینی از طریق برآورده کردن تقاضا برای زیرساخت ها در سطح پایین و کشورهایی با درآمد متوسط است. طرح دیگر، ابتکار سبز پاک بریتانیا برای حمایت از زیرساخت‌های پایدار و فناوری سبز در کشورهای در حال توسعه با تعهد ۳ میلیارد پوندی طی پنج سال آینده است. استراتژی «دروازه جهانی اتحادیه اروپا» نیز یک نمونه دیگر است. اکنون سوال این است که  دروازه جهانی در مقابل ابتکار کمربند-راه چین چگونه عمل می کند و اهداف کلیدی آن چیست؟

نگاهی به طرح دروازه جهانی اتحادیه اروپا

در ژوئن ۲۰۲۱، اتحادیه اروپا مجموعه ای از پروژه ها و اقدامات با تاثیر بالا و قابل مشاهده را در سطح جهانی اجرا کرد. در سپتامبر، اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا  در سخنرانی وضعیت اتحادیه، دروازه جهانی را به عنوان یک “استراتژی اتصال” که به زودی راه اندازی می شود معرفی کرد. او هدف خود را ایجاد “پیوندها و نه وابستگی” با ایجاد مشارکت هایی با تمرکز بر “سرمایه گذاری در زیرساخت های با کیفیت، اتصال کالاها، افراد و خدمات” عنوان کرد. در دسامبر ۲۰۲۱، اتحادیه اروپا به طور رسمی استراتژی دروازه جهانی خود را برای ایجاد ارتباطات انعطاف پذیر در سراسر جهان راه اندازی کرد. با این حال، این استراتژی یک ابتکار کاملاً جدید نیست و بر اساس استراتژی اتصال اتحادیه اروپا و آسیا در سال ۲۰۱۸ و مشارکت های اتصال با ژاپن (۲۰۱۹) و هند (۲۰۲۱) است. ۳۰۰ میلیارد یورو سرمایه گذاری بین سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۷ “در زیرساخت های سخت و نرم” در سراسر دیجیتال بسیج خواهد شد. آب و هوا و انرژی؛ حمل و نقل؛ سلامتی؛ تحصیلات؛ و بخش های تحقیقاتی، ایجاد یک “محیط توانمندی که زمینه بازی برابر را تضمین می کند. “

دروازه جهانی تقویت ارتباطات در داخل اروپا – با اجرای رویکرد اروپا برای گرد هم آوردن کشورهای عضو اتحادیه اروپا و سازمان های مالی و توسعه آنها و فراتر از آن، از طریق تعامل با کشورهای شریک بین المللی برای “ترویج سرمایه گذاری های اتصال پایدار” را در نظر دارد. همچنین هدف آن تقویت ثبات و همکاری بین‌المللی است و نشان می‌دهد که چگونه ارزش‌های دموکراتیک اطمینان و انصاف را ارائه می‌کنند. دروازه جهانی همچنین مبتنی بر «مشارکت‌های برابر» است؛ اصلی که به طور مؤثر علیه ابتکار کمربند- راه که متهم به تشویق وابستگی بیش از حد از طریق «تله‌های بدهی» است، هدایت می‌شود.

نگاهی از منشور افزایش تنش بین اتحادیه اروپا و چین

استراتژی دروازه جهانی را باید در چارچوب بدتر شدن روابط بین اتحادیه اروپا و چین دید. اگرچه روابط دوجانبه با امضای توافقنامه جامع سرمایه گذاری در دسامبر ۲۰۲۰ در حال گسترش بود، اما این روابط در مارس ۲۰۲۱ بدتر شد زیرا اتحادیه اروپا (در کنار ایالات متحده، بریتانیا و کانادا) تحریم هایی را علیه چهار مقام چینی و یک شرکت به دلیل نقض حقوق بشر علیه اویغورها در سین کیانگ اعمال کرد. چین با تحریم چندین فرد (از جمله قانونگذاران اروپایی) و موسسات – دانشگاه‌ها، اتاق‌های فکر، و موسسات تحقیقاتی در سراسر اتحادیه اروپا، ایالات متحده، بریتانیا و کانادا مقابله به مثل کرد. پس از آن، گزارش شده است که اتحادیه اروپا چین در دوره ریاست جمهوری شی جین پینگ را «تغییر استبدادی» نامید و به تفاوت های اساسی بین ایدئولوژی او و رهبر پیشین اذعان کرد. در ماه مه، پارلمان اروپا به توقف تصویب توافقنامه جامع سرمایه گذاری رای داد و این توافق را که به مدت هفت سال در دست اجرا بود متوقف و شکاف در روابط اتحادیه اروپا و چین را عمیق تر کرد.

علاوه بر این، در دسامبر ۲۰۲۱، قبل از اعلام استراتژی اتصال اتحادیه اروپا، یک جلسه توجیهی توسط سرویس تحقیقات پارلمانی اروپا، ابتکار کمربند- راه را به عنوان یک سرمایه گذاری مبهم که “مدل سنتی تامین مالی زیرساخت های چندجانبه” را تهدید می کند، شناسایی کرد و منطقی برای یک آلترناتیو مشترک غربی برای ابتکار کمربند-راه ارائه کرد. وزارت خارجه چین اعلام کرد که چین از همه طرح‌هایی که به کشورهای در حال توسعه کمک می‌کند تا توسعه زیرساخت‌ها را تقویت کنند، استقبال می‌کند، اما رسانه‌های دولتی چین این استراتژی را به‌عنوان یک «چک برگشتی» توصیف کردند که «مستعد شکست» است و اتحادیه اروپا را به‌عنوان یک «گروه بندی ضعیف» با نیات مشکوک توصیف کردند.

به چالش کشیدن چین در اروپا و فراتر از آن

بدون تردید، دروازه جهانی برای مقابله با ابتکار کمربند-راه ۱ تا ۸ تریلیون دلاری چین طراحی شده است که به دنبال اتصال آسیا، آفریقا و اروپا از طریق شبکه‌های زمینی و دریایی است. چین نفوذ اقتصادی قابل توجهی در اروپای مرکزی و شرقی و بالکان غربی دارد. چارچوب همکاری آن با این مناطق که ۱۷+۱ نامیده می شود (اکنون ۱۶+۱ پس از خروج لیتوانی) با هدف تقویت سرمایه گذاری در زیرساخت ها و تجارت منطقه ای و ارتقای روابط فرهنگی است. بنابراین، دروازه جهانی ابتدا مناطق پیرامونی خود از جمله اروپای مرکزی و شرقی را هدف قرار خواهد داد. در آفریقا هم این استراتژی پر کردن شکاف سرمایه گذاری ایجاد شده توسط رویکرد اشتباه چین “بزرگتر مساوی است با بهتر” را پیش بینی می کند. رئیس اتحادیه اروپا قبلاً قول داده که در اجلاس سران اتحادیه اروپا و آفریقا در فوریه ۲۰۲۲ با رهبران آفریقایی در مورد دروازه جهانی گفتگو کند.

این استراتژی برای پروژه‌هایی در سرتاسر جهان برنامه‌ریزی می‌کند که با ابتکار کمربند-راه نه تنها در آفریقا و اروپا (از جمله قطب شمال)، بلکه در آمریکای لاتین و اقیانوس هند و اقیانوس آرام رقابت می‌کند. این با چشم انداز B۳W، دستور کار ۲۰۳۰ سازمان ملل متحد و توافق نامه پاریس هماهنگ است. بنابراین، دروازه جهانی می‌تواند «یک جایگزین واقعی» باشد؛ یک پاسخ متحد غرب به کمربند-راه. هدف آن برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های «سخت و نرم» به خوبی در برابر کمربند-راه، که دامنه وسیعی را هم از نظر جغرافیایی و هم از نظر زمینه‌های سرمایه‌گذاری پوشش می‌دهد، عمل می‌کند.

غلبه بر اختلافات در اروپا

اتحادیه اروپا نگران است که چین از طریق دستیابی به ابتکار کمربند-راه و ابتکار ۱۷+۱ (یا ۱+۱۶) نارضایتی بیشتری در اروپا ایجاد کند. تک تک کشورهای عضو همچنین با معضل ذاتی بین مزایای کوتاه مدت و وابستگی بلندمدت به چین روبرو هستند؛ مزایا و وابستگی که نتایج آن در بقیه دنیا باعث ایجاد خوش بینی نمی شود. در سال ۲۰۱۸، صدراعظم سابق آلمان، آنگلا مرکل، نسبت به نفوذ و مداخله فزاینده چین در اروپا هشدار داده بود، حتی در شرایطی که سیاست خارجی آلمان اجازه رویکرد عملگرایانه به چین را می داد. دروازه جهانی، اگر به درستی اجرا شود، می‌تواند نقشی کلیدی در شناسایی شکاف‌ها و نیازها در زیرمنطقه‌های مختلف اروپایی ایفا کند و به آن اجازه می‌دهد از طریق رویکرد اروپا ارتباطات خود را تقویت کند و فرصت‌های بیشتری برای بازار اروپا ایجاد کند.

علاوه بر این، روابط اتحادیه اروپا و بریتانیا پس از برگزیت همچنان تیره بوده است. در تلاش برای اثبات جاه طلبی های خود پس از برگزیت، دولت بریتانیا دستور کار “بریتانیای جهانی” خود را ارائه کرده است. در مارس ۲۰۲۱، بریتانیا نقش خود را در جهان طی دهه آینده مشخص کرد. یکی از نکات مهم این سند، «شیب هند-اقیانوس آرام» بریتانیا است، تلاشی برای تشدید نقش بریتانیا به عنوان یک قدرت کلیدی اروپایی در هند و اقیانوس آرام. همزمان، اتحادیه اروپا همچنین قصد دارد نقش خود را به عنوان یک بازیگر ژئوپلیتیکی و اقتصادی در منطقه تقویت کند، که در استراتژی اخیر هند و اقیانوس آرام بیان شده است. با وجود روابط دشوار آنها و نیاز آنها به ایجاد دروازه های مستقل به سوی آسیا، آیا اتحادیه اروپا و انگلیس می توانند در هند و اقیانوس آرام همکاری کنند؟ دروازه جهانی، با فراخوان متحد کننده خود برای ایجاد “اتصالات انعطاف پذیر”، ممکن است به عنوان یک گزینه عمل کند.

بازسازی روابط فراآتلانتیک

اعلامیه استرالیا-بریتانیا-ایالات متحده پیمان امنیتی (AUKUS) در سپتامبر ۲۰۲۱ شکاف رو به رشد بین اتحادیه اروپا و ایالات متحده را آشکار کرد. این قرارداد باعث نارضایتی عمیقی در پاریس (به دلیل زیر پا گذاشتن فرانسه با لغو ناگهانی قرارداد زیردریایی فرانسه و استرالیا) و بروکسل (به دلیل پنهان کاری و عدم مشورت) شد. زمان اعلام، مصادف با استراتژی هند و اقیانوسیه اتحادیه اروپا، نیز مشکوک بود. سرانجام، با خروج ناگهانی سربازان ناتو و آمریکا از افغانستان که منجر به بازگشت طالبان شد، اعتماد به ایالات متحده به پایین ترین حد خود رسید. آکوس به عنوان یک زنگ بیدارباش برای اتحادیه اروپا عمل کرد و وابستگی آن به ایالات متحده را زیر سوال برد و دعوت به جدا شدن از واشنگتن برای حفظ استقلال استراتژیک و “مکث و تنظیم مجدد” روابط اتحادیه اروپا و ایالات متحده را تشویق کرد. آب شدن یخ روابط با برگزاری اولین نشست شورای تجارت و تکنولوژی اتحادیه اروپا و آمریکا همزمان با بالا گرفتن تنش های دیپلماتیک میان آنها شروع شد. دروازه جهانی می تواند یک عامل متحد کننده باشد. این نه تنها «سهم اروپا در کاهش شکاف سرمایه‌گذاری جهانی» است، بلکه به دلیل همسویی با B۳W به عنوان «تقویت متقابل یکدیگر»، چشم‌اندازی فراآتلانتیک دارد. بنابراین، این استراتژی می تواند یک هدف دوجانبه را محقق کند: ترمیم شکاف در روابط دوسوی آتلانتیک و ادامه ایجاد استقلال استراتژیک.

اتحادیه اروپا چین را به عنوان یک شریک “همکاری” و “مذاکره”، “رقیب اقتصادی” و “رقیب سیستمی” می بیند. استراتژی دروازه جهانی آن – با اصرار بر پایداری، برابری، و رویکرد “ارزش محور” – تمرکز را به جنبه رقابت تغییر داده است. با این وجود، امکان سنجی اقتصادی استراتژی برای توسعه پروژه ها همچنان یک نگرانی است. در نهایت، مانند B۳W تحت رهبری ایالات متحده، دروازه جهانی قصد دارد شکاف رو به رشد زیرساخت جهانی را پر کند و بنابراین اساساً مشارکتی فراتر از چین است. هدف اصلی آن تقویت روابط اروپا با سایر نقاط جهان – در دنیای پس از همه‌گیری از طریق مقابله با تغییرات آب و هوا، بهبود سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی، تقویت رقابت‌پذیری و تامین امنیت زنجیره‌های تامین جهانی است.

در مجموع، دروازه جهانی فرصتی تاریخی برای اتحادیه اروپا فراهم می کند تا سیاست خود در برابر چین را مطابق با استراتژی تازه منتشر شده هند و اقیانوسیه خود بازبینی کند. استراتژی زیرساختی جدید اتحادیه اروپا با در نظر گرفتن منافع استراتژیک بلندمدت خود به خوبی آماده است تا در چندقطبی بودن با توجه به دیدگاه‌های فردی اعضای مختلف، به موفقیت دست یابد. اتحادیه اروپا باید به دنبال هماهنگی موثر با ابتکارات موجود و پیش گفته در این مقاله باشد تا نتیجه معکوس ندهد. این هماهنگی به ایجاد چتر گسترده‌تری از دولت‌های دموکراتیک مبتنی بر قوانین و مشارکت برای ارتقای زیرساخت‌های ارزش محور در آسیا و فراتر از آن کمک می‌کند.

* جاگانات پاندا محقق و هماهنگ کننده مرکز برای شرق آسیا در موسسه مطالعات و تحلیل های دفاعی مانوهار پاریکار در دهلی نو است.

منبع: نشنال اینترست

۳۱۰۳۱۱