جشنواره تئاتر «روح الله» سرشار از سوژه های تکراری

فاطمه کازرونی: سومین جشنواره نمایشنامه نویسی و تئاتر روح الله سال ۹۸ به دلیل کرونا تعطیل شد و به جز در بخش نمایشنامه نویسی که داوری و اعطای جوایز انجام شد، اجرای تئاترهای این جشنواره به زمان دیگری موکول شد.

امسال با فروکش کردن کرونا، مسئولان این جشنواره تصمیم گرفتند که در آستانه سال جدید، دفتر جشنواره سوم را پس از دو سال ببندند شاید که سال دیگر با پشت سر گذاشتن این بیماری منحوس، از نو شاهد رونق جشنواره باشیم.

تولید نمایشهایی مبتنی بر پژوهش درباره امام خمینی و انقلاب اسلامی

جشنواره روح الله با هدف ترویج اندیشه‌ها و راه امام خمینی از سال ۹۶ کار خود را آغاز کرد با این هدف که با تولید نمایشنامه های مبتنی بر پژوهش درباره امام خمینی و انقلاب اسلامی، ترویج گر این مسیر از طریق ابزار هنر باشد.

امسال نمایش های بخش صحنه ای و خیابانی جا مانده از جشنواره سوم به مدت دو روز در حال اجراست، نمایش هایی که اغلب آنها مبتنی بر نمایشنامه های برگزیده سالهای گذشته است.

تاکنون، نمایش های صحنه ای «زیر موازی فاصله ها»، «تنگ های شکسته»،  «پنجره ای رو به حقیقت» در بخش صحنه ای این جشنواره به نمایش درآمده است.

تنگ های شکسته تقابل عشق تکراری

« تنگ‌های شکسته»؛ تئاتری است که تقابل عشق زمینی و یک عشق معنوی به راه امام خمینی (س) را در روزهای انقلاب به تصویر می‌کشد؛ این تئاتر در قالب داستانِ تکراری عشق میان دختر سرهنگ و امیر، یکی از دانشجویان مبارز، جلوه‌هایی از روزهای انقلاب، تظاهرات سال ۵۷ و شکنجه‌های ساواک را به تصویر می‌کشد.

سخنان به‌یادماندنی از امام خمینی (س) در روزهای انقلاب به پیشبرد مسیر تئاتر کمک می‌کند؛ امام تبعیدی که به گفته امیر «بهترین راه را نشان مردمی داده که در خواب زمستانی غرق بودند».

گرچه بازی بازیگران در این نمایش جذاب و نسبتا طبیعی است اما این تئاتر نتوانسته از داستانهای تکراری سالهای پیش جشنواره رها شود.

«زیر موازی فاصله‌ها» نیز داستان خانواده‌ای مذهبی است که پدر آن‌ها یک آخوند درباری بوده و داماد آن‌ها نیز در اداره ساواک فعالیت دارد تا اینکه درست در دومین روز از فروردین سال ۴۲ و در حمله رژیم شاه به مدرسه فیضیه، دختر خانواده که پرستار است به یک طلبه زخمی که وضعیت وخیمی دارد در خانه‌‎شان پناه می‌دهد.

زیر موازی فاصله ها، مثلث سه گانه

داماد خانواده در ادامه متوجه موضوع می‌شود و تا انتهای نمایش کشمکشی میان افراد خانواده دراین‌ارتباط وجود دارد اما در انتهای داستان، در تقابل این مثلث سه‌گانه، دختر خانواده که همسر این فرد ساواکی است، با فداکاری و شهادت خود جان طلبه مبارز را نجات می‌دهد.

گرچه به گفته رضا قلع گری کارگردان زیر موازی فاصله‌ها انتخاب موضوعاتی مانند انقلاب برای ساخت تئاتر به‌ویژه با محوریت شخصیتی بزرگ همچون امام خمینی (س) بسیار خاص و سخت است و می‌طلبد که کار با حساسیت ویژه دنبال شود اما باز هم به جای اندیشه های امام، موضوع تکراری ساواک، فرار مبارزان و به عنوان تکراری ترین سوژه فداکاری دختر داستان و پریدن جلوی گلوله ساواک به عنوان ضعفی مهم در این نمایش مطرح است.

پنجره‌ای رو به حقیقت، نوفل لوشاتو و سر برآوردن حقیقت

«حقیقت مثل نور خورشید میمونه و هرچقدر ابرهای تیره جلوی آن را بگیرند حقیقت راه خود را به قلب آدم‌ها پیدا می کنه»؛ این  دیالوگ از تئاتر «پنجره‌ای رو به حقیقت» است که خلاصه کاملی از داستان را بیان می کند.

این بار تئاتر در فضایی غریب و غربی اتفاق می‌افتد و حقیقت از میان پوسته به‌ ظاهر صمیمی و امروزی خانواده‌ای که در نوفل‌لوشاتو روزگار می‌گذرانند جوانه می‌زند و زخم‌های عمیق و شکاف فکری میان اعضای خانواده نمایان می‌شود.

نفوذ داستان سریالهای انقلاب در جشنواره تئاتر روح الله

گرچه نمی توان از نقش کرونا در ضعیف بودن این تئاترها گذاشت، اما کلیشه ای و تکراری بودن سوژه اغلب این تئاترها را نمی توان به پای بیماری گذاشت، بلکه به نظر می رسد این امر بیشتر ناشی از عدم پژوهش صحیح در ارتباط با شخصیت ناب امام خمینی (ره) و تکیه کردن نویسندگان بر دیدگاه هایی که از قبل از شخصیت این رهبر بزرگ در ذهن دارند، باشد، اندیشه هایی که تنها از طریق سریالها و فیلمها آن را یاد گرفته ایم.

تکراری و متوقف شدن جشنواره های موضوعی

در این ارتباط مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه می‌گوید: مشکل مهمی که جشنواره‌های هنری با آن روبرو هستند، تکراری شدن و متوقف شدن آنها پس از مدت زمانی کوتاه است، موضوعی که جشنواره تئاتر روح الله باید تلاش کند تا از آن بر حذر باشد.

کوروش زارعی افزود: امام خمینی (ره) شخصیت بی نظیری دارد که در همه جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، معنوی بی‌بدیل بوده است و می‌توان هزاران مطلب و تئاتر در هر یک از این جنبه‌ها به کار برد.

نمایشنامه خوب مشکلی اصلی تئاتر در کشور است

وی با اشاره به اینکه نمایشنامه خوب مشکلی اصلی تئاتر در کشور است، تاکید کرد: با توجه به شخصیت خاص امام خمینی (ره) لازم است، پژوهشگران این حوزه با نمایشنامه نوسان مرتبط شوند تا با جشنواره روح الله با غنی شدن در این زمینه بتواند، به یک رویداد ماندگار در تاریخ هنری کشور تبدیل شود.

مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری بیان کرد: این امر نیازمند کار در دراز مدت است، آموزش نمایشنامه نویسان در ارتباط با شخصیت حضرت امام خمینی (ره) در کنار استفاده از نویسندگان متبحر و به کار گرفتن پژوهشی‌هایی که به جای استفاده در مسیر صحیح اغلب در کتابخانه‌ها خاک می‌خورند می‌تواند در این امر بسیار کمک کننده باشد.

گنجینه ای فاخر از نمایشنامه های خوب در ارتباط با امام خمینی (ره)

جشنواره تئاتر روح الله تلاش دارد تا در طول ۱۰ سال، گنجینه ای فاخر از نمایشنامه ها در ارتبطا با شخصیت امام خمینی (ره) فراهم کند، شخصیتی که منحصر در زندگی ایشان نیست، ابعاد زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی این شخصیت به اندازه ای گسترده است که به نظر می رسد نیازمند پژوهشهایی اساسی در این ارتباط هستیم و می طلبد که نویسندگان متبحر و پژوهشگران در این ارتباط دست به دست هم دهند تا این جشنواره به سرنوشت دیگر جشنواره های موضوعی گرفتار نشود.

46