مردم ایران به لحاظ پیشینه تمدنی و باستانی خود که مبتنی بر «بهدینی » و «پندار نیک ، گفتار نیک و کردار نیک»، استوار بوده و با توجه به آیات و روایاتی که توصیه به کارهای خیر و نیکوکارانه داشته است ، از دیرباز در زمینه امور خیریه و نیکوکاری پیشقدم و پیشرو بوده و هستند و این کار را در قالب های مختلف به انجام رسانده و می رسانند از جمله تلفیق کارکردهای مسجد و مدرسه و بازار و استفاده از منابع متدینان و مومنان ، ایجاد مراکز خیریه آموزشی ، درمانی ، مراقبت و نگهداری ، توانبخشی و توانمندسازی ، استفاده از پدیده وقف ، تاسیس موسسات خیریه و نیکوکاری ، ایجاد سمن های نیکوکاری ، ایجاد سامانه ها و برنامه های کاربردی نیکوکاری و خیریه ، مشارکتهای مردمی و کمک به نهادهای خیریه و نیکوکاری ونیز پرداختن به مقوله مسئولیت اجتماعی شرکتی ، که همگی نشاندهنده روحیه نوع دوستی مردم ایران می باشد .
شوربختانه با توجه به پراکندگی و عدم انسجام و انتظام امور در حوزه سمن ها ، خیریه ها و موسسات و تشکل های نیکوکاری و تعدد مراکز تصمیم گیری این موضوعات در چنبره تعارضات بین دستگاههای اجرایی ، موازی کاری و تکرار و تداخل امور و فعالیتهای بخش دولتی و حاکمیتی گرفتار شده و هر دستگاه اجرایی ، نهاد و بنیادی در حیطه عمل خود و مطابق رویکردهای خودش با این ظرفیتهای مردمی رفتار می کند و این مجموعه های مردمی فاقد یک نهاد حرفه ای و تخصصی فراگیر ملی برای حضور در نظامات تصمیم سازی ، تصمیم گیری ، اجرایی و نظارتی کشور می باشد که بتواند به نمایندگی از این ظرفیتهای عظیم مردمی فعال در عرصه امور خیریه و نیکوکاری در سطوح ملی ، استانی و محلی حضور موثر و جدی داشته باشد .
ضرورت فعالیت های مردم پایه در حوزه خیریه و نیکوکاری
در همین راستا و برای رفع این نقیصه در بند ۷ سیاستهای کلی تامین اجتماعی (ابلاغی ۲۱/۰۱/۱۴۰۱) آمده است”:« استقرار نظام ملی احسان و نیکوکاری و ایجاد و پیوند میان ظرفیت های مردمی و دستگاههای موظف» فلذا ایجاد یک سازوکار یا ساختار در سمت ظرفیت های مردمی برای فعالیتهای مردم پایه در حوزه خیریه و نیکوکاری ضرورت بیشتری یافته است .
آسیب شناسی و کالبدشکافی مسائل و مشکلات مبتلابه فعالان مردمی در زمینه های خیریه ، احسان و نیکوکاری و شمه ای از ضرورت ها و الزامات ایجاد یک نهاد مردمی در سطح کلان و ملی برای شکل دهی به “نظام ملی احسان و نیکوکاری “بطور خلاصه بشرح زیر می باشد :
– در حال حاضر مجوز موسسات خیریه در قالب های مختلف حقوقی از سوی چندین دستگاه اجرایی ، سازمان ، نهاد و بنیاد صادر می شود .
– وزارتخانه ها، سازمانها، بنیاد ها و نهادهای متعددی برای تمشیت و تدبیر امور مرتبط با خیرین و نیکوکاران مدخلیت تعامل و ارتباط دارند .
– سامانه ها و اپلیکیشن های متنوع و مجزای زیادی از سوی دستگاههای اجرایی، وزارتخانه ها، سازمانها، نهادها و بنیاد های مختلف برای ارتباط با موسسات خیریه و تشکل های مردمی و یا مددجویان آنها ایجاد شده است .
– در حال حاضر هیچ نهاد مردمی در سطح ملی وجود ندارد که نمایندگی خیریه ها و تشکل های مردم نهاد نیکوکاری را در سطح نظامات تصمیم سازی، تصمیم گیری، اجرایی و نظارتی دولت بر عهده داشته باشد مثل اتاقهای بازرگانی، تعاون و اصناف یا سازمان نظام پزشکی و نظایر آن
– تشکل ها و موسسات خیریه و نیکوکاری هر کدام اپلیکیشن ها، سامانه ها، سایت ها و درگاههای الکترونیکی تبادل اطلاعات و … برای ارتباط با مردم و نیکوکاران و نیز مددجویان ایجاد کرده اند که نیازمند اعتبار بخشی است .
– شرکت های فعال در حوزه ICT یکسری نرم افزار، اپلیکیشن و سامانه خاص فعالیتهای امدادی، حمایتی بصورت رایگان یا تجاری ایجاد کرده اند که نیازمند اعتبار بخشی است برای مردم .
– سامانه های متنوع و مجزای زیادی از سوی دستگاههای اجرایی، وزارتخانه ها، سازمانها، نهادها و بنیادهای مختلف برای ارتباط با موسسات خیریه و تشکل¬های مردمی و یا مددجویان آنها ایجاد شده است.
– تشکل ها و موسسات خیریه و نیکوکاری هر کدام برنامک¬ها، سامانه¬ها، سایت¬ها و درگاه¬های الکترونیکی تبادل اطلاعات و … برای ارتباط با مردم و نیکوکاران و نیز مددجویان ایجاد کرده اند که نیازمند اعتبار بخشی است.
– شرکت های فعال در حوزه ICT یکسری نرم افزار، برنامک و سامانه خاص فعالیتهای امدادی، حمایتی بصورت رایگان یا تجاری ایجاد کرده اند که نیازمند ارزیابی ، شناسه دهی و اعتبار بخشی برای مردم و خیرین و نیکوکاران است.
– وزارتخانه ها، سازمانها، بنیاد ها و نهادهای متعددی برای تمشیت و تدبیر امور مرتبط با خیرین و نیکوکاران مدخلیت تعامل و ارتباط دارند و در سمت دولت و حاکمیت نیز وحدت فرماندهی و انسجام و انتظام لازم در این زمینه وجود ندارد و موازی کاری ، تکرار و تداخل در امور و فعالیتها به وفور مشاهده می شود
– در حال حاضر هیچ نهاد مردمی در سطح ملی وجود ندارد که نمایندگی خیریه ها و تشکل های مردم نهاد نیکوکاری را در سطح نظامات تصمیم سازی، تصمیم گیری، اجرایی و نظارتی دولت بر عهده داشته باشد مثل اتاقهای بازرگانی، تعاون و اصناف یا سازمان نظام پزشکی و نظایر آن و عموم سامانه های ایجاد شده بدون نظارت و هدایت و حکمرانی مشخص است.
نتیجه آنکه با توجه به تنوع و تکثر دستگاههای اجرایی (وزارتخانه، سازمان، نهاد و بنیاد) ذیمدخل و ذیربط در حوزه های امدادی، حمایتی و بیمه ای و بالمال با عنایت تعدد، پراکندگی و عدم انتظام و انسجام امور در این زمینه بویژه در فضای مجازی لازم است یک ساختار یا سازوکار در سطح ملی، استان و شهرستان به سامان دهی امور خیریه و نیکوکاری بپردازد، برای این منظور میتوان در قالب یکی از سناریوهای “سازوکار کاملاً غیر دولتی ” ، یا “سازوکار تلفیقی از دولتی و غیر دولتی با وجه غالب غیر دولتی ” ، یا “سازوکار تلفیقی از دولتی و غیر دولتی با وجه غالب دولتی ” ویا ” سازوکار دولتی و حاکمیتی ” اقدام نمود که با توجه به ماهیت کار در حوزه نیکوکاری و خیریه و مردم پایه بودن آن بهتر است اینکار در قالبی کاملا غیر دولتی یا بصورت ترکیبی از مردمی و دولتی با وجه غالب غیر دولتی مشابه اتاق های بازرگانی و تعاون و یا سازمان های نظام صنفی و حرفه ای و تخصصی موجود صورت پذیرد . این نهاد باید بتواند نقش پارلمان بخش نیکوکاری و احسان کشور را ایفاء نماید.
وظایف و ماموریت های سازمان نظام خیریه و نیکوکاری
برخی از وظایف وماموریتهای این ساختار یا سازوکار که به مثابه «سازمان نظام امور خیریه و نیکوکاری»، مشابه سازمان نظام پزشکی یا نظام مهندسی یا سازمان نظام صنفی رایانهای ، عمل می نماید عبارتند از :
۱- شناسایی، احصاء و ساماندهی اطلاعات مربوط به کلیه فعالان در حوزه های امدادی و حمایتی و نظام ملی احسان و نیکوکاری
۲- تلاش در جهت تعمیم و گسترش آگاهیهای عمومی و بسط گفتمان خیر اجتماعی و مسابقه خیر
۳- تلاش در جهت ارتقاء دانش و مهارت های تخصصی و حرفه ای مربوط به فعالیتهای مردمی در زمینه امور امدادی و حمایتی و احسان و نیکوکاری
۴- تنظیم روابط و تعاملات فیمابین فعالان مردمی و غیر دولتی حوزه های امدادی و حمایتی و نظام ملی احسان و نیکوکاری با دستگاههای اجرایی ذیمدخل و ذیربط
۵- کمک به ایجاد زیر ساخت لازم برای بکارگیری فناوریهای ارتباطات و اطلاعات در قلمروهای مختلف نظام ملی احسان و نیکوکاری و ایجاد دسترسی و گشودگی اطلاعات مورد نیاز آنها
۶- ایجاد زمینه حضور نظام مند، منسجم، فناورانه و هوشمند نظام ملی احسان و نیکوکاری در فضای مجازی
۷- حفظ و حمایت از حقوق اشخاص حقیقی و حقوقی مردمی و غیر دولتی فعال در قلمروهای مختلف نظام ملی احسان و نیکوکاری
۸- تلاش در جهت ترغیب، تشویق و تجلیل از فعالیتهای داوطلبانه ، انسان دوستانه و خیر خواهانه که از سوی فعالان مردمی و غیر دولتی انجام می پذیرد.
۱۱- اظهار نظر، مشاوره و مشارکت فعال در فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری مرتبط با قلمروهای امدادی و حمایتی و ارائه نظرات کارشناسی بخش مردمی نظام ملی احسان و نیکوکاری و مشارکت منسجم و نظام مند در تدوین قوانین و مقررات موضوعه
۱۲- ایجاد انسجام و انتظام لازم بین فعالیتهای مردمی و غیر دولتی که در قالب های مختلف داوطلبانه، انسان دوستانه، خیرخواهانه و نیکوکارانه و با مجوزات رسمی دستگاههای اجرایی مربوطه انجام می پذیرد.
۱۳ – تمشیت و تدبیر امور مربوط به تعاملات اداری و تبادلات مالی نهادهای مردمی فعال در حوزه احسان ، نیکوکاری و خیریه و ایجاد زمینه بهره مندی از مشوق های مالیاتی و…مربوط به فعالیتهای خیر خواهانه
۱۴ – کلیه موسسات، سازمانها و مراکز خیریه، احسان و نیکوکاری و سازمانهای مردم نهاد برای تکوین ، فعالیت و حضور در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی و انجام تراکنش های داده مبناء، اطلاعاتی، مالی، اداری و … بر بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات ، مکلف به عضویت در “سازمان ملی نظام احسان و نیکوکاری” شوند . بدیهی است بایستی از فعالیت های خارج از چارچوب فوق ممانعت بعمل آید و دستگاههای اجرای ذیربط و نیز مرکز ملی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و بخشهای مرتبط با فضای مجازی در نیروی انتظامی و قوه قضائیه بایستی ضمانت اجرای لازم برای این امر را فراهم سازند .
با توجه به شرح پیشگفته و در راستای تحقق بند ۷ سیاستهای کلی تامین اجتماعی ( ابلاغی مورخ ۲۱/۰۱/۱۴۰۱) مبنی بر ” استقرار نظام ملی احسان و نیکوکاری و ایجاد پیوند میان ظرفیت های مردمی و دستگاههای موظف ” و با امعان نظر به ضرورت ” واگذاری کار مردم به خود مردم “، لازم است نسبت به اجرای سریعتر این بند و شکل دهی ” نظام ملی احسان و نیکوکاری ” بمنظور ایجاد پیوند میان ظرفیت های مردمی و دستگاهها و نهاد های موظف ذیربط ، ایجاد هماهنگی و همراستایی بین فعالیت های خیرخواهانه و نیکوکارانه مردمی ،ایجاد یک سازوکار و ساختار مردم پایه ، ساماندهی و اعمال نظارت عالیه و راهبردی بر سامانه های مربوط به ظرفیت های مردمی فعال در حوزه های امدادی و حمایتی در فضای مجازی، ایجاد زمینه گشودگی اطلاعات و برقراری دسترسی نظام مند ظرفیت های مردمی موصوف به پایگاههای اطلاعات ملی برای نیازسنجی و اولویت یابی دقیق، رفع همپوشانی ها و کم پوشانی ها در خدمات و پوشش های امدادی و حمایتی و ارزیابی و اعتباربخشی سامانه های مربوط به تراکنش های مالی و اطلاعاتی مربوط به حوزه های امدادی و حمایتی ، اقدام نمود .
کارشناس رفاه و تامین اجتماعی
21212
