recive – محمد عارف معزی: درست دو روز پس از اجرای «مکانیسم ماشه»، دولت دونالد ترامپ به امید اعمال سیاست فشار حداکثری به تهران، هند را تحت فشار گذاشت و اولتیماتوم ۴۵ روزه برای قطع همکاری با ایران و ترک پروژه بندر چابهار صادر شد.
ایالات متحده روز دوشنبه ۷ مهرماه ۱۴۰۴ رسماً تحریمهای جدیدی را علیه پروژه بندری هند در ایران اعمال کرد. بر اساس اعلام وزارت خارجه آمریکا، معافیت تحریمی بندر چابهار که واشنگتن مدعی است در سال ۲۰۱۸ بهمنظور کمک به بازسازی افغانستان اعطا شده بود، از ۲۹ سپتامبر لغو شده است.
تامی پیگوت، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، با تأکید بر پایان این معافیت اعلام کرد که تصمیم مذکور در چارچوب سیاست فشار حداکثری واشنگتن برای منزوی کردن ایران اتخاذ شده است. او افزود: این تصمیم «در راستای سیاست فشار حداکثری رئیسجمهور ترامپ برای منزوی کردن رژیم ایران» اتخاذ شده و معافیت پیشین «با هدف بازسازی افغانستان و کمک به توسعه اقتصادی» داده شده بود.
به گفته او، شرکتهای درگیر در این پروژه، از جمله شرکت دولتی «شرکت بینالمللی بنادر هند»، ۴۵ روز فرصت دارند همکاری خود را با چابهار متوقف کنند؛ در غیر این صورت، داراییهایشان در ایالات متحده مسدود و هرگونه تراکنش مالی آنها با نظام بانکی آمریکا ممنوع خواهد شد. وزارت خارجه آمریکا چندی پیش هدف از این اقدام را قطع شبکههای مالی غیرقانونی عنوان کرد که به ادعای آنها از ایران و فعالیتهای نظامیاش حمایت میکند.
این بندر همچنان برای هند مزیت استراتژیک دارد، زیرا در نزدیکی مرز با دشمن دیرینهاش پاکستان، در جوار منطقه ناآرام بلوچستان پاکستان قرار دارد. چین در فاصله کمتر از ۲۰۰ کیلومتری چابهار در خاک پاکستان، در حال ساخت یک بندر بزرگ در گوادر است که به پکن دسترسی جدید و مهمی به دریای عرب و اقیانوس هند میدهد.
در همین راستا هند پس از اعمال تحریمها توسط ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود، با اکراه خرید نفت ایران را متوقف کرد. با این وجود، کادیرا پتیاگودا، استراتژیست ژئوپلیتیک که در مورد سیاست خارجی هند مطلب نوشته است، گفت که هند میتواند از روابط با ایران به عنوان «اهرمی در معاملات خود با ایالات متحده، کشورهای خلیج فارس و اسرائیل» استفاده کند. او گفت: «هند ممکن است این تحریمها را به عنوان بخشی از تلاش گستردهتر قدرتهای بزرگ غیرغربی، از جمله چین و روسیه، برای کاهش وابستگی به اقتصاد آمریکا و جدایی از شبکههای مالی تحت کنترل غرب انتخاب کند.»
در همین راستا خبرگزاری recive، در گفتگویی با غلامرضا انصاری معاون پیشین دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه و سفیر پیشین ایران در هند به بررسی این اتفاق و زوایای مختلف آن پرداخته است.
انصاری دراینباره به recive گفت که چابهار برای هندی ها بسیار دارای اهمیت است، زیرا زمینه دسترسی آنها به بسیاری از کشور ها است، در نتیجه چابهار در اولویت همکاری ایران و هند قرار می گیرد و قطعا ایران موفق خواهد شد که این رابطه را درحد بسیار مطلوبی توسعه دهد. هند یکی از کشورهای علاقه مند به عضویت در اتحادیه اوراسیا است، اگر این اتفاق بیافتد، یک رابطه بسیار قوی و خوب میان هند، ایران و روسیه شکل خواهد گرفت.
در ادامه مشروح گفتگوی غلامرضا انصاری با recive را میخوانید؛
*** با توجه به ضربالاجل دونالد ترامپ در خصوص پایان معافیت تحریمی هند برای سرمایهگذاری و همکاری در بندر چابهار، فکر میکنید که این پروژه با چه سرنوشتی مواجه خواهد شد؟
برای پاسخ به این سوال باید مروری به روابط ایران و هند کنیم، رابطه میان ایران و هند یک رابطه بسیار قدیمی است و دوران های مختلفی را پشت سر گذاشته، از جمله دورانی که آمریکا، اروپا و سازمان ملل تحریم هایی را علیه ایران در ۱۰ سال پیش آغاز کردند. شرایط در آن دوران هم به صورتی بود که سازمانن ملل اعتبار داشت و جایگاه بالایی در میان افکار عمومی و کشورها داشت.
تحریم ها و فشارهای آمریکا نمیتواند به فعالیت هندی ها در چابهار اثر بگذارد
الان تحریم های آمریکا چندین برابر شده و تحریم های سازمان ملل و اتحادیه اروپا نیز برگشته است. منتهی شرایط بسیار از آن دوران متفاوت است. تا جایی که بنده اطلاع دارم، اگر به آغاز کار هندی ها در چابهار نگاهی بندازیم، یعنی دورانی که مطالعات و فعالیت های خود را شروع کردند، متوجه میشویم که مربوط به دوران اوج تحریم های اولیه است. در همان زمان هندی ها با ایران هم در معاملات نفت و هم در معاملات کالاهای مهم و اساسی همکاری داشتند و پروژه چابهار را نیز کلید زده بودند. ( درحال حاضر موافقت نامه و قرارداد ۱۰ ساله پابهار میان ایران و هند یک سال است که امضا شده است.)
بنده معتقدم حتی با توجه به روابط اخیر هند و آمریکا، تحریم ها، فشارها و این ضرب الاجل ها، نمیتوانند خیلی به فعالیت هندی ها در چابهار اثر بگذارد.
*** روابط ایران و هند تا چه اندازه تحت تاثیر تحریمهای شورای امنیت که با اسنپبک بازگشتند و همچنین فشار روزافزون تحریمی آمریکا قرار خواهد گرفت؟
اگر به سوابق ایران و هند نگاهی بندازیم، حتی در آن زمانی که سطح روابط هند و آمریکا در بالاترین حد ممکن بود و تحولات بین المللی هم بدین صورت نبود، روابط ایران و هند به شکلی بود که برای معاملات خود راهی پیدا می کردند. در حال حاضر باتوجه به شرایط فعلی، می توان راه های مختلفی برای ادامه روابط ایران و هند پیدا کرد و روابط این دو کشور علی رغم اسنپ بک و بازگشت تحریم ها، ادامه پیدا کرده و حتی با توجه به تحولات منطقه گسترش پیدا کرده است.
باتوجه به اینکه راه آهن چابهار به زاهدان در پایان امسال افتتاح می شود و ما نیاز داریم که بارگیری بیشتری در این بندر انجام شود، سازمان ها باید بررسی های بیشتری انجام بدهند که چگونه می توان روابط ایران و هند را توسعه داد و نگران بازگشت تحریم ها نبود.
بنده معتقدم که این ضرب الاجل ها، بازگشت تحریم و فشارها تاثیر چندانی بر روابط ایران و هند نخواهد گذاشت و باید علی رغم این تحریم ها به فکر گسترش روابط نیز باشیم.
هندی ها ثابت کردند استقلال رأی دارند، پس مشکلی برای خرید نفت ایران وجود ندارد
*** اخیرا برخی خبرها در مورد فروش محمولههای نفت ایران به هند منتشر شدهاست. هند در عین حال یکی از بزرگترین خریداران نفت روسیه است که تحت تحریمهای غرب قرار دارد. فکر میکنید آیا امکان از سرگیری فروش نفت ایران به هند در شرایط فعلی وجود داشتهباشد؟ چگونه است که روسیه میتواند به هند نفت بفروشد، ولی ایران نمیتواند؟
امکان فروش نفت به هند باتوجه به شرایط فعلی وجود دارد. زیرا هندی ها به دنبال تنوع برای تامین منابع خود هستند، بنابراین ایران می تواند سهمی از این تنوع را به خود اختصاص دهد و به جای اینکه پول نفت را بگیرد، کالاهای اساسی را دریافت کند.
همچنین این موضوع به معامله هند با روسیه بر سر نفت نیز ارتباط ندارد. هند در تمام مدتی که تحت فشار آمریکایی ها بود، به خریدن نفت روسیه ادامه داد و بازهم به این روند ادامه خواهند داد.
بنده معتقدم باتوجه به رشد اقتصادی این کشور، هند به منابع انرژی بیشتری نیاز خواهد داشت و ایران نیز می تواند یکی از تامین کنندگان این منابع باشد.
هندی ها در رابطه خود با آمریکا، بازسازی ارتباطشان با چین و همچنین ادامه ارتباط با روسیه، ثابت کردند که از استقلال رای بسیار مطلوبی برخوردارند و به این استقلال رأی ادامه خواهند داد. یعنی محور اصلی را منافعشان قرار دادند. در حال حاضر تحولات مهمی مانند ارتقای سطح ارتباط هند با افغانستان در سطوح بالا در منطقه در حال رخ دادن است. هند برای رسیدن به افغانستان هیچ راهی جز چابهار ندارد، یا باید پرواز کنند یا از چابهار عبور کنند.
این نشان دهنده این است که مجددا توجه هندی ها به افغانستان جلب شده که یک زمینه ای برای ادامه همکاری بین ایران و هند، در افغانستان است. همچنین رابطه هندی ها با ارمنستان درحال گسترش است و ایران نیز رابطه خوبی با ارمنستان دارد که زمینه مناسبی برای ادامه همکاری با ارمنستان است.
این موارد نشان دهنده این است که روابط ایران و هند در آینده، ظرفیت گسترش بسیار زیادی دارد. هندی ها باید برای حفظ منافع خود، رابطه با ایران را حفظ کنند و ایران نیز باید به گسترش این رابطه فکر کند.
اگر هند عضو اتحادیه اوراسیا شود…
چابهار برای هندی ها بسیار دارای اهمیت است، زیرا زمینه دسترسی آنها به بسیاری از کشور ها است، در نتیجه چابهار در اولویت همکاری ایران و هند قرار می گیرد و قطعا ایران موفق خواهد شد که این رابطه را درحد بسیار مطلوبی توسعه دهد. هند یکی از کشورهای علاقه مند به عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا است، اگر این اتفاق بیافتد، یک رابطه بسیار قوی و خوب میان هند، ایران و روسیه شکل خواهد گرفت.
*** اختلافهای اخیر و به ویژه وضع تعرفههای آمریکا علیه هند، همچنین حضور پررنگ نخستوزیر هند در اجلاس سازمان همکاری شانگهای، تا چه اندازه ممکن است بر آینده روابط ایران و هند اثرگذار باشد؟
این موارد تشدید کننده مثبت روابط ایران و هند است، نگاه جدید و مثبت هند به چین و حضور گرم هند در شانگهای، نوید رابطه بسیار خوبی میان هند و چین را می دهد که این موضوع با توجه به تسلط آنها به اقیانوس هند، برای آسیا بسیار مهم است. زیرا جایگاه هند در آسیا ارتقا پیدا می کند، رابطه خوب هند، چین و روسیه قطعا برای ایران کمک کننده خواهد بود، نگاه هند به آسیا نگاهی بسیار بهتر از گذشته است که این مورد فرصت همکاری ایران با کشورهای بین آسیایی را تسهیل خواهد کرد.
درگیری میان افغانستان و پاکستان و نقش تعیین کننده ایران در منطقه
*** از نظر شما باتوجه به بهبودی رابطه افغانستان و هند، افزایش تنش ها میان پاکستان و طالبان تا چه اندازه بر شرایط منطقه و آینده همکاری ایران و هند تاثیرگذار است؟
هندی ها هیچ راهی به غیر از چابهار برای رسیدن به افغانستان ندارند، بنابراین باید به این موضوع بسیار توجه کرد که رابطه خوب میان هند، ایران و پاکستان بسیار مهم است. نقش ایران در منطقه نیز همیشه حرکت به سمت ثبات و صلح در منطقه بوده است. بنابراین ایران می تواند باتوجه به نقشی که در منطقه دارد، تنش های میان پاکستان و افغانستان را کاهش دهد. البته که کاهش درگیری به نفع هر دو کشور است.
ممکن است که هندی ها در باطن خود با جنگ میان افغانستان و پاکستان مشکلی نداشته باشند اما باید یادآور شد که شکل گیری تنش در منطقه به نفع هیچ کشوری نخواهد بود و ایران نیز باید برای حفظ آرامش در منطقه تلاش کند و رابطه خوب خود با پاکستان، افغانستان و هند را حفظ کند.
۲۱۹/۴۲
