بستر فرهنگی پروژه خاورمیانه جدید

recive – اسرائیل، به عنوان یک بازیگر پیچیده در منطقه، بیش از آنکه صرفاً از طریق ابزارهای نظامی و سیاسی عمل کند، از قدرت نرم فرهنگی بهره‌مند شده و جریان‌های ادبی و ترجمه‌ای را به عنوان بخشی از این ابزار به کار گرفته است. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که جریان صهیونیستی از همان بدو تأسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸، ترجمه و فعالیت‌های ادبی را به مثابه بنیان‌های فرهنگی و هویتی خود قرار داده است. غسان کنفانی در کتاب «فی الأدب الصهیونی» (ص ۸۱) به درستی نشان می‌دهد که این جریان در اصل یک پروژه ادبی بوده که مقدمات شکل‌گیری اسرائیل را فراهم ساخته است.

امروزه، جریان ترجمه ادبی عبری-عربی و بالعکس، بویژه ترجمه رمان‌ها و متون معاصر کشورهای بحران‌زده‌ای چون سوریه و عراق، به مثابه ابزار فرهنگی استراتژیک اسرائیل در راستای پروژه «خاورمیانه جدید» عمل می‌کند. این جریان، فراتر از فعالیت‌های سیاسی و نظامی، زمینه‌ساز نفوذ نرم و تغییرات ساختاری در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی است که بعدها پیامدهای سیاسی آن بروز می‌یابد.

در واقع جریان ترجمه ادبی در اسرائیل برنامه‌ریزی‌شده و هدفمند است و به ویژه به ادبیات فولکلور اقلیت‌های منطقه‌ای مانند دروزی‌های سوری و ادبیات ایزدی‌های عراقی توجه خاص دارد. این امر نه تنها نشانه‌ای از سیاست‌های نفوذ فرهنگی اسرائیل است، بلکه به عنوان یک سازوکار برنامه‌ریزی‌شده، زمینه‌های شکل‌گیری مناسبات جدید قدرت در منطقه را آماده می‌کند.

همزمان، لازم است تاکید شود که تمامی جریان‌های ترجمه در اسرائیل رویکرد امنیتی و استعماری ندارند. برخی از فعالان و جریان‌ها در این حوزه، واقعاً در راستای تحقق صلح و احقاق حقوق فلسطینی‌ها فعالیت می‌کنند و ترجمه‌های ادبی را ابزاری برای گسترش فهم متقابل و ایجاد زمینه‌های گفت‌وگو و عدالت فرهنگی می‌دانند.

پیگیری و تحلیل دقیق این جریان‌های ترجمه ادبی، اهمیت راهبردی دارد؛ زیرا شناخت به موقع و علمی این بسترهای فرهنگی، می‌تواند امکان پیش‌بینی و فهم بسیاری از رفتارهای سیاسی و اجتماعی اسرائیل را فراهم آورد. به عبارت دیگر، فهم این جریان‌ها باعث می‌شود که از رفتارهای اسرائیل در منطقه غافلگیر نشویم و بسیاری از اقدامات و تحرکات اسرائیل را پیش از ظهور آن‌ها در عرصه‌های نظامی یا سیاسی، بشناسیم و تحلیل کنیم. این رویکرد، روشی ضروری و مکمل برای تحلیل سیاست‌های اسرائیل است که صرفاً بر مبنای تحولات سیاسی یا نظامی نمی‌تواند فهم کاملی ارائه دهد.

بنابراین، جریان ترجمه ادبی عبری-عربی و بالعکس در اسرائیل را باید به عنوان یکی از اجزای کلیدی و تاثیرگذار در تحلیل‌های راهبردی خاورمیانه نگریست؛ جریانی که در لایه‌های عمیق فرهنگی و اجتماعی منطقه رخ می‌دهد و مستقیماً با تحولات بزرگ سیاسی و امنیتی درهم تنیده است.

* دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی

۴۲