ایرانیان گرفتار تندروها؛ مقایسه حرکت علم در جهان و ایران / الگوریتم ها جایگزین مشاور در ازدواج و شناخت دشمن و دوست /الگوریتم ها دین جدید می آورند؟

فروزان آصف نخعی: ایران هنوز گرفتار جبهه پایداری و بحران سازی های آن است؛ تظاهرات حجاب در جلوی مجلس، سد محکم در برابر مذاکرات، و اف ای تی اف، و … به هر روی سرنوشت ایران به یک گروه پرتوقع با منافع بی شمار، و ناتوان برای اداره کشور، وبحران ساز، وابسته شده، به نحوی که توسعه ایران، در معرض یک ناکامی تاریخی قرار گرفته است. سریع القلم معتقد است اگر ایران نتواند در ۵ سال آینده مشکلات توسعه ای خودش را حل بکند، بی تردید در این باره دچار یک مشکل راهبردی و دائمی خواهد شد.

اما جهان به مسیر دیگری دارد پیش می رود. گویا انقلابی عظیم در راه است به گونه ای که حوزه علم، فلسفه، جامعه شناسی، روانشناسی و همه بین رشته ای ها را دچار تحول کرده، و پیش بینی می شود تاریخ آینده انسان، مسیری به طور کامل متفاوت از مسیر کنونی را طی خواهد کرد. یووال نوح هراری، در کتاب‌های خود به ویژه «انسان خردمند» و «انسان خداگونه» به بررسی تحولات عظیم تاریخ بشر و آینده احتمالی آن پرداخته است. از نظر هراری، انقلاب بزرگی که در راه است، می‌تواند ناشی از پیشرفت‌های شگرف در دو حوزهٔ زیست‌فناوری و هوش مصنوعی باشد.از نظر هراری زیست‌فناوری به زودی به انسان‌ها اجازه می‌دهد تا بدن خود را به طور چشمگیری تغییر دهند و حتی از بیماری‌ها و پیری رهایی یابند. این امر می‌تواند منجر به ایجاد «انسان‌های خداگونه» شود که از نظر جسمی و ذهنی بسیار برتر از انسان‌های امروزی هستند.

 هراری می افزاید که پیشرفت‌های هوش مصنوعی نیز می‌تواند انقلابی عظیم در زندگی بشر ایجاد کند. او پیش‌بینی می‌کند که هوش مصنوعی در آینده‌ای نزدیک قادر به انجام بسیاری از کارهایی خواهد بود که امروزه توسط انسان‌ها انجام می‌شود. هراری بر این باور است که این انقلاب بزرگ، هم چالش‌ها و هم فرصت‌های بی‌نظیری را برای بشر به ارمغان خواهد آورد. از یک سو، می‌تواند منجر به بهبود کیفیت زندگی، افزایش طول عمر و حتی دستیابی به جاودانگی شود. از سوی دیگر، می‌تواند نابرابری‌های اجتماعی را تشدید کند، منجر به ظهور حکومت‌های خودکامه شود و حتی موجودیت انسان را به خطر بیندازد. هراری تأکید می‌کند که برای مقابله با چالش‌های این انقلاب بزرگ و بهره‌برداری از فرصت‌های آن، بشر باید از خطرات و پتانسیل‌های آن آگاه باشد و خود را برای آینده‌ای که به سرعت در حال تغییر است، آماده کند. 

در ایران در حوزه تحول بزرگ مورد نظر  هراری از زوایای مختلفی مورد بحث قرار گرفته است. در بررسی ای که فیلم آن در یوتیوب قرار گرفته، مسئولان کانال آوای فلسفه، تلاش کرده یک جمع بندی نسبتا جامعی از دیدگاه های هراری به خواننده بدهند. از دیدگاه هراری بشریت در حال حاضر به سه خطر بزرگ مواجه است: بحران های محیط زیستی، هوش مصنوعی و جنگ جهانی سوم. 
 

جابه جایی اقتدار از خدا به انسان، و حالا الگوریتم ها

از نظر هراری «تا قرون وسطی اقتدار در آسمان ها نزد خداوند بود. بعد از پشت ابرها پایین آمد و بعد در اختیار خود انسان ها قرار گرفت. حالا رفته رفته قدرت تصمیم گیری دارد گرفته می شود و در اختیار الگوریتم ها قرار می گیرد.» او می افزاید: «می شود گفت که اقتدار دوباره پشت ابرها برمی گردد. ولی این بار منظور از ابرها گوگل کلاود، آمازون کلاود و سایر کلاودهای مجازی هستند که دیتا و اطلاعات در آن ها ذخیره می شود.» 

مسئولان آوای فلسفه، سه مرجعیت برای مراجعه انسان برای رفع نیازهایشان در اندیشه های هراری شناسایی کرده اند: « ۱-در قرون وسطی به انسان می گفتند به احساسات خودت گوش نکن، بلکه از خداوند اطاعت بکن. امروز هم به انسان می گویند به احساسات خودت گوش نکن، از الگوریتم ها اطاعت بکن. چون الگوریتم ها شما را از خودتان بهتر می شناسند. و می توانند به جای شما و بهتر از خودتان تصمیم گیری بکنند.» 

برای روشن شدن بحث مثال هایی به این شرح مطرح می شوند: « فرض کنید که شما می خواهید کتابی را برای خواندن انتخاب کنید. اگر در قرون وسطی باشید نزد کشیش می روید و از او می پرسید چه کتابی بخوانم؟ او می گوید که کتاب مقدس را بخوان. چون در کتاب مقدس هرچیزی که به آن احتیاج دارید، هست. اگر در دوران انسان گرایی باشد، یعنی ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال اخیر، می گویند به کتابخانه برو، کتاب های مختلف را ورق بزن، خلاصه آن ها را از پشت جلدشان بخوان، ببین از نظر احساسی با کدامشان ارتباط بیشتری برقرار می کنی. همان را برای مطالعه انتخاب بکن. حالا در عصر الگوریتم ها، شما وارد کتابفروشی مجازی آمازون می شوید، و به محض ورود الگوریتم آمازون دست به کار می شود. الگوریتم می گوید من شما را می شناسم، من سال ها است که پیگیر شما هستم، لایک ها و دیس لایک های شما را دنبال کرده ام. بر اساس شناختی که از شما دارم، و همچنین اطلاعاتی که از میلیون ها کتاب، و کتابخوان های مختلف در سرتاسر دنیا دارم این سه کتاب را به شما توصیه می کنم. خیلی جالب است، ولی این فقط ابتدای کار است. قدم بعدی آمازون برای قوی تر شدن الگوریتمش، این است که اطلاعات اش را راجع به هر انسان، کامل تر وعمیق تر کند.»

شما کتاب می خوانید یا کتاب شما را می خواند؟

در ادامه دیدگاه های بعدی هراری در باره کتابخوانی این گونه مطرح می شود: « شما وقتی از طریق کیندل وصل می شوید و کتاب می خوانید، همزمان، که دارید کتاب را می خوانید، کتاب هم دارد شما را می خواند. توجه داشته باشید، از طریق کیندل برای اولین بار در تاریخ، کتاب ها انسان ها را می خوانند. حال چگونه؟ الگوریتم مشاهده می کند که شما چه صفحه ای را سریع می خوانید، و چه صفحه ای را آرام می خوانید. در چه زمانی مطالعه را متوقف می کنید. بعد از توقف به آن کتاب برمی گردید، یا به طور کلی آن را کنار می گذارید؟ بر اساس این اطلاعات آمازون تحلیل می کند که تا ببیند شما به چه کتابی علاقه دارید، و به کدام کتاب علاقه ای ندارید. ولی همین هم تنها ابتدای راه است. الگوریتم آمازون می تواند از طریق کیندل الگوریتم بیولوژیک ذهن شما وصل بشود.»

نرم افزارهایی که خشم درون شما را بدون آن که بدانید نشان می دهند

این معرفی در ادامه می افزاید: «کافی است که از یک نرم افزار فرم صورت استفاده بکند. این نرم افزار، الآن نیز وجود دارد. در این صورت آمازون تشخیص می دهد که شما موقع مطالعه کتاب، چه زمانی می خندید، کی بغض می کنی، و چه زمانی حوصله شما سر می رود. همچنین چه زمانی عصبانی می شوید؟ فقط بر اساس حالت صورت، آن هم موقع مطالعه کتاب. باز می تواند از این هم فراتر برود. چون هنوز آمازون در سطح خارجی بدن شما قرار دارد. یا تصور کنید یک سنسور بیومتریک به بدن شما وصل شود که الگوریتم آمازون به آن وصل باشد. در آن صورت آمازون به طور دقیق به احساسات شما پس از مطالعه هر سطر از کتاب آگاه می شود، الگوریتم آمازون، فشار خون، سطح آدرنالین، سطح فعالیت مغزی شما را در هر لحظه خواندن کتاب می تواند رصد کند. شما احتمالا بعد از مطالعه کتاب جنگ و صلح تولستوی، بیشتر قسمت هایش را فراموش می کنید. ولی آمازون هیچوقت، هیچ چیز را فراموش نمی کند. وقتی کتاب جنگ و صلح را می خواندید ، آمازون شما را تحلیل کرده است. و حالا می داند که شما چگونه آدمی هستید؟ در چه مواردی احساسات شما تحریک می شود و تحت تاثیر قرار می گیری، بر این اساس می تواند ابزار خیلی جدی تری باشد تا این که بخواهد فقط کتاب به شما معرفی بکند. در برخی موارد می تواند فاجعه آمیز باشد. برای مثال اگر شما در کره شمالی زندگی می کنید، و یک دستبند بیومتریک به دست شما ببندند، اگر وارد جایی بشوید که عکس کیم جون اونگ را ببینید و فشار خون و فعالیت مغزی شما احساس خشم، و نفرت را نشان بدهد، همان جا بدون آن که چیزی گفته باشید، فاتحه شما خوانده است.»

استفاده از آمازون برای همسریابی

اما معرفی دیدگاه های هراری در باره نحوه حکمرانی بر هوش مصنوعی در کشورهای دموکراتیک به نحوی دیگر است. از جمله استفاده از هوش مصنوعی برای همسریابی و دوست یابی: « خوشبختانه در کشورهای دموکراتیک داستان فرق می کند. برای مثال آمازون می تواند بر اساس اطلاعاتی که از شما دارد، به شما در جهت دوستیابی و ازدواج کمک بکند. فرض کنید که دوست دختر من به من می گوید که برایش مهم است که ازدواج بکند. یا ازدواج بکنیم، یا به طور کلی رابطه مان را به هم بزنیم. این جا من باید تصمیم مهمی را برای زندگی ام بگیرم. اگر قرون وسطی بود، به کلیسا می رفتم و از کشیش سوال می کردم که چه بکنم، بهتر است؟ در دوران انسان گرایی به صدای قلبم گوش می دادم، و به احساسات خودم رجوع می کردم. اما در نیمه دوم قرن بیست و یکم، باید از گوگل و آمازون بپرسم که تصمیم درست چیست؟ از گوگل می پرسم، گوگل در همه عمرم من را دنبال کرده است، همه ایمیل های من را مطالعه کرده است، هر سوِژه ای را که در اینترنت سرچ کرده ام، در خاطر دارد. می داند چه کتاب هایی را خوانده ام. یا چه فیلم هایی را دیده ام. چه چیزهایی من را تحت تاثیر قرار داده اند. می داند که با چه کسانی در تماس بوده ام. هربار که با دختری بیرون رفته ام، ضربان قلب، فشار خون و فعالیت مغزی من را تحت کنترل داشته و رصد کرده است. سابقه سلامتی من را دارد. حتی گونه ژنتیک دی ان ای من را هم می شناسد. به همین ترتیب همه این اطلاعات را در باره دوست دختر من هم که برای ازدواج با او مردد هستم، دارد. در ضمن یک دیتای عظیمی از میلیون ها زوج با ازدواج های موفق و ناموفق دارد. حالا تمام این اطلاعات را پردازش می کند، و برای مثال به من پاسخ می دهد که به احتمال ۸۰ درصد ازدواج من با این شخص، تصمیم درستی است. من اجازه خواهم داد گوگل به جای من تصمیم بگیرد چون خوشبختانه یا متاسفانه الگوریتم گوگل بسیار کامل تر، مطمئن تر و دقیق تر از الگوریتم بیولوژیک من انسان خواهد بود.»

جابه جایی اقتدار در دوره الگوریتم ها؛ قدرت گیری هوش مصنوعی و تضعیف دائم اختیار انسان

هراری به یک مسئله بسیار مهم توجه دارد؛ جابه جایی اقتدار در دوره حاکمیت الگوریتم ها؛ « نیاز به این نیست که الگوریتم گوگل عالی و بدون نقص باشد، فقط کافی است که از الگوریتم طبیعی منطق و احساسات من انسان بهتر باشد. همین کافی است برای این که قدرت تصمیم گیری را از انسان بگیرد. و در دنیای امروز، انسان اگر فقط به عقل و احساسات خودش رجوع کند، تجربه نشان داده که خیلی زیاد در زمینه ازدواج، انتخاب رشته تحصیلی و … دچار اشتباه می شود. ۱۰ الی ۲۰ سال از عمر خود را به هدر می دهد تا متوجه بشود که چه اشتباهاتی کرده است. کافی است که الگوریتم از انسان در تصمیم گیری کمی بهتر باشد. البته این روند یک شبه اتفاق نیفتاده و نمی افتد.  ما هرچقدر زمان می گذرد، این الگوریتم ها کامل تر و دقیق تر می شوند. و انسان بیشتر و بیشتر برای تصمیم گیری به الگوریتم ها رجوع می کند. وقتی می بینیم این الگوریتم ها معمولا به ما راهنمایی و توصیه های درستی می کنند توصیه هایی که به عقل خودمان نمی رسید، بنابراین به طور طبیعی به آن بیشتر و بیشتر اطمینان می کنیم و وابسته می شویم. اطلاعات زندگی وقدرت تصمیم گیری را خودمان نه یک شبه، که رفته رفته دو دستی تقدیم شان می کنیم.» 

مثال های ارائه شده در این بحث بسیار کاربردی وعملیاتی هستند: « من هنگام رانندگی به تقاطعی می رسم، خودم فکر می کنم که اگر سمت چپ بپیچم بهتر است، اما گوگل مپ می گوید بپیچ دست راست، به حرف اش گوش نمی دهم، به خیابان دست چپ می پیچم و با ترفیک درگیر می شوم و به قرارم دیر می رسم. گوگل مپ می دانست که در آن مسیر، تصادف رخ داده و ترافیک است. ولی من به حرف اش گوش نکردم. ترجیح دادم که به غریزه خودم گوش بکنم. این برایم درس عبرتی می شود که دفعه بعد به غریزه خودم توجه نکنم، زیرا دیگر فهمیدم که الگوریتم گوگل از غریزه من انسان خیلی بهتر تصمیم می گیرد. من امروز موقع رانندگی در سطح شهر، حتما از گوگل مپ یا ویز، استفاده می کنم. معمولا زمان مسیر را درست پیش بینی می کند، و باعث می شود که به موقع به قرارهایم برسم. گرچه می دانم به مرور حس جهت یابی ام، ضعیف تر و ضعیف تر می شود، و اگر شارژ موبایلم به اتمام برسد، و دسترسی به جی پی اس نداشته باشم، دیگر به سختی می توانم مسیرم را پیدا بکنم. جابه جایی اقتدار به طور خودکار دارد روز به روز رخ می دهد. نه این که دولتی یا دست پنهانی بخواهد به زور الگوریتم را به مردم تحمیل بکند. و قدرت تصمیم گیری را از آن ها بگیرد، این روندی است که در قرن بیست و یک شروع شده، و به نظر می آید که راه برگشتی هم ندارد. همان طور که ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال پیش، قدرت تصمیم گیری از خداوند گرفته شد و به انسان داده شد، امروز از انسان گرفته می شود و به الگوریتم و هوش مصنوعی داده می شود. این به طور قطع یکی از بزرگترین تحولات تاریخ بشریت خواهد بود. 

ورود هوش مصنوعی و الگوریتم ها به اصلاح کتاب مقدس ادیان و اداره مراسم مذهبی

اما از نظر هراری، قدرت الگوریتم ها و هوش مصنوعی بسیار فراتر از آن چیزی که اندیشیده شده است  زیرا در چند سال آینده هوش مصنوعی می تواند با بازنویسی کتاب مقدس، ادیان را اصلاح کند. سایت مشرق، گزارش داد که هراری در یک ضبط زنده نمایش «به همین سادگی نیست» که در ۱۹ مه در لیسبون، پرتغال برگزار شد، به خبرنگار پدرو پینتو گفت که هوش مصنوعی اولین فناوری است که ایده های جدید خلق کرده است. به این ترتیب، برخلاف فن‌آوری‌های چاپ و پخش قبلی که قادر به تشخیص «خوب یا بد» بودن کتاب مقدس نیستند، A.I. یا هوش مصنوعی دارای قدرت «اصلاح» باورهای دینی است. او گفت:«هوش مصنوعی حتی می تواند یک کتاب مقدس جدید بنویسد. در طول تاریخ، ادیان آرزوی داشتن کتابی را داشتند که توسط یک هوش فوق بشری، توسط یک موجود غیر انسانی نوشته شده باشد. »

او سپس یک وعده‌ی شوم داد: «در چند سال آینده، ممکن است ادیانی وجود داشته باشند که واقعاً درست باشند. فقط به دینی فکر کنید که کتاب مقدس آن توسط یک A.I نوشته شده است. این می تواند چند سال دیگر به واقعیت تبدیل شود …خب – اما مطمئناً هیچ کس به این موضوع دل نمی‌بندد. چه کسی به یک هوش مصنوعی، یک چت بات برای پاسخ به سوالات نهایی در مورد خدا، اخلاق، و زندگی پس از مرگ رجوع می کند؟ خب، معلوم شد که بازاری وجود دارد – متأسفانه. »

هراری با اشاره به تجربیاتی که این روزها در حوزه‌های مختلف با استفاده از هوش مصنوعی صورت می گیرد، یک مصداق از انجام مراسم آیینی با استفاده از این فناوری را مطرح کرد.اخیرا گزارش شد که صدها «مؤمن» در یک مراسم کلیسایی که توسط ChatGPT ایجاد شده بود و توسط آواتار «مرد سیاه پوست ریش‌دار روی صفحه‌ای بزرگ بالای محراب» موعظه می‌شد، شرکت کردند. بیش از ۳۰۰ نفر صبح روز جمعه برای شرکت در “خدمات آزمایشی کلیسای لوتری” که تقریباً به طور کامل توسط ربات چت ایجاد شده بود، وارد کلیسای سنت پل در شهر فوئرث باواریا شدند.

بنابراین، امثال هراری که منادیان پر سر و صدای مذهب جدید «هوش مصنوعی» هستند، چنین تبلیغ می کنند که هوش مصنوعی نه تنها جایگزین بشریت می شود، بلکه اکنون محتمل است که جایگزین کار روح القدس نیز بشود. اما ذکر این نکته بسیار مهم است که تنها کلیساهایی که در مورد این موضوع هیجان‌زده می‌شوند، کلیساهایی هستند که خدا مدت‌ها پیش آن‌ها را رها کرده است. و خدمات هوش مصنوعی ممکن است فقط به عنوان یک نشانگر نمادین از اعتقاداتِ از قبل موجود، برای آن گردهمایی های بی‌خدا عمل کنند که ترجیح می دهند فناوری بر آن‌ها حکومت کند تا خدایی که وانمود می کنند در خدمت آن هستند و به ان تعلق دارند.

بیشتر بخوانید:
سیاست پیش روی چهل و ششمین سال انقلاب / شکست نیروهای سنتی باتبدیل به نیروهای محافظه کار تندرو / صبر وفاق محور برای مقابله با تندروها و ترامپیسم
مناظره راسل با کاپلستون/ یکی از مهم‌ترین جدل‌های فلسفی در باب وجود خدا
سه دوره زندگی نادرشاه: فاتح، خواهان اتحاد اسلام و ستمگر / برنامه مترقی نادر ۵۰ سال پیش از انقلاب کبیر فرانسه / اشتباه بزرگ نادرشاه در نظامی گری صرف
فاضلی از دمیدن به سرنای دموکراسی سازی از سر گشادش می گوید/ فقدان مدیریت مالی در ایران از عصر مشروطه تا امروز / فقدان آمار درست در مدیریت آب کشور

216216