رسول سلیمی -recive : گزارش میدل ایست آی (۱۵ خرداد ۱۴۰۴) نشان میدهد که اسرائیل، در سایه تلاشهای دونالد ترامپ برای مذاکره با ایران، تهدید به حمله پیشدستانه به تأسیسات هستهای ایران کرده است. اما ترس بنیامین نتانیاهو از واکنش تند دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا و موانع لجستیکی پیش روی اسرائیل، این تهدید را پیچیده کرده است.
آیا حمله اسرائیل به تأسیسات هستهای ایران محتمل است؟
اسرائیل می گوید با جنگندههای اف-۳۵ رزمایشهای تمرینی را برگزار کرده تا برای حمله به ایران آماده باشد. نیوزویک (۴ خرداد ۱۴۰۴) گزارش داد که اسرائیل، با وجود مذاکرات هستهای ایران و آمریکا، تهدید به حمله یکجانبه به تأسیسات هستهای ایران کرده است. اما به نظر می رسد ترامپ، نتانیاهو را در تنگنا قرار داده و او از خشم ترامپ میترسد، چرا که حمله یکجانبه او میتواند اسرائیل را در برابر پاسخ ایران تنها بگذارد.
رزمایشهای اخیر نیروی هوایی اسرائیل، که برای شبیهسازی حمله به ایران طراحی شده بود، با هدف نمایش آمادگی نظامی آنها رسانه ای شد. اما موانع سیاسی و لجستیکی، احتمال حمله را کاهش میدهند. این در حالی است که مذاکرات هستهای در رم، که پنجمین دور آن در ۲ خرداد برگزار شد، با پیشرفتهایی همراه بوده و ترامپ از نتانیاهو خواسته تا از حمله خودداری کند. همچنین، نگرانی اعراب از جنگ منطقهای که میتواند اقتصاد نفتمحور آنها را مختل کند، مانعی دیگر در مقابل نتانیاهو است.
ایران نیز با توافقات ضمنی با کشورهای عربی، مانند عربستان و امارات، از استفاده اسرائیل از حریم هوایی آنها جلوگیری کرده است. این کشورها، پس از توافق ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳، متعهد شدهاند که حریم هوایی خود را برای حملات علیه ایران باز نگذارند. این توافق، مسیرهای پروازی اسرائیل را محدود میکند و احتمال حمله را کاهش داده یا دست کم برنامه های حمله را به دلیل موانع ژئوپلیتیکی در دسترس قرار نمی دهد.
دیوید پترائوس، ژنرال بازنشسته آمریکایی نیز در گفتوگو با سیانان اظهار داشت: «حمله به ایران بدون هماهنگی با آمریکا، برای اسرائیل ریسکهای استراتژیک بالایی دارد.» توان دفاعی ایران، با سامانههای پدافند هوایی مانند باور-۳۷۳ و موشکهای بالستیک با برد ۲۰۰۰ کیلومتر، هرگونه حمله را پرهزینه میکند. با این حال، اگر مذاکرات هستهای شکست بخورد، اسرائیل ممکن است به اقدام یکجانبه مانند آنچه در عملیات حمله به اوسیراک عراق رخ داد، فکر کند.
آیا اسرائیل بدون حمایت آمریکا توانایی حمله به ایران را دارد؟
در پایگاههای نظامی اسرائیل، جنگندهها آمادهاند، اما تأسیسات نطنز و فردو، که در عمق زمین و کوهها پنهان شدهاند، هدفی آسان نیستند. در گزارش میدل ایست آی آمده که اسرائیل فاقد بمبافکنهای B-2 و بمبهای سنگرشکن ۳۰,۰۰۰ پوندی است که آمریکا در دیگو گارسیا مستقر کرده است. رویترز نیز تأیید کرد که حمله به تأسیسات زیرزمینی ایران بدون حمایت آمریکا، نیازمند «حمایت لجستیکی و تسلیحاتی» گسترده است که اسرائیل بهتنهایی قادر به تأمین آن نیست.
ایران با سامانههای پدافند هوایی پیشرفته، مانند باور-۳۷۳ و نسخههای بومی اس-۳۰۰، توانایی دفاع در برابر حملات هوایی را تقویت کرده است. کشورمان در رزمایشهای اخیر، توانایی رهگیری جنگندههای رادارگریز را آزمایش کرده است. علاوه بر این، شبکه گسترده موشکهای بالستیک ایران، از جمله موشکهای خرمشهر و سجیل با برد ۲۰۰۰ کیلومتر، میتواند به پایگاههای اسرائیل در سرزمینهای اشغالی پاسخ دهد. چه آنکه بعد از موفقیت ایران در عملیات جاسوسی از اسرائیل و به دست آوردن اطلاعات سری از مراکز حیاتی آن، به نظر می رسد هرگونه برنامه ریزی برای حمله نظامی به ایران با احتیاط بیشتری نسبت به گذشته در دستور کار اسرائیل و امریکا قرار خواهد داشت.
چه آنکه آلن آیر، دیپلمات سابق آمریکایی، در گفتوگو با رویترز تاکید دارد: «حمله به تأسیسات زیرزمینی ایران بدون بمبهای سنگرشکن آمریکا عملاً غیرممکن است.» توان دفاعی ایران، با پدافند چندلایه و موشکهای دوربرد، هزینه حمله را بالا میبرد. با این حال، اسرائیل ممکن است به حملات محدود یا سایبری، روی آورد، هرچند این اقدامات نیز با ریسک پاسخ متقابل ایران همراه است.
پیامدهای اقدام یکجانبه اسرائیل
در آسمان خاورمیانه، سایه جنگ احتمالی سنگینی میکند. اگر اسرائیل بهتنهایی به تأسیسات هستهای ایران حمله کند، با پاسخ نظامی متقابل ایران مواجه خواهد شد. نیوزویک گزارش داد که ایران با موشکهای بالستیک و پهپادهای پیشرفته، توانایی ضربه به زیرساختهای نظامی و غیرنظامی اسرائیل را دارد. عباس عراقچی وزیر خارجه کشورمان نیز در نامه به سازمان ملل (۱ خرداد ۱۴۰۴) تأکید کرد که ایران آمریکا را در هرگونه حمله اسرائیل «مشارکتکننده» میداند و «اقدامات ویژه» برای حفاظت از تأسیسات خود انجام خواهد داد.
نگرانی اعراب از جنگ منطقهای نیز عامل مهمی است. بلومبرگ گزارش داد که حمله به ایران میتواند جریان نفت از خلیج فارس را مختل کند، که برای اقتصادهای وابسته به نفت مانند عربستان و امارات فاجعهبار است. سامانتا دارت، تحلیلگر گلدمن ساکس، در گفتوگو با بلومبرگ تیوی اظهار داشت: «ایران در دو سال گذشته عرضه نفت خود را حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش داده، و هرگونه اختلال میتواند بازار را متلاطم کند.»
دنیس راس، مذاکرهکننده سابق آمریکایی نیز، در گفتوگو با رویترز اظهار داشت: «هرگونه حمله به ایران، حتی محدود، میتواند برنامه هستهای را موقتاً متوقف کند، اما دانش فنی را از بین نمیبرد.» پاسخ نظامی ایران، که میتواند شامل حملات موشکی به پایگاههای اسرائیل یا حتی اهداف منطقهای باشد، هزینه حمله را بالا میبرد.
سایه تهدید اسرائیل بر تأسیسات هستهای ایران، در میان مذاکرات شکننده و نگرانیهای منطقهای، همچنان بلند است. اما توان دفاعی ایران، پاسخهای نظامی احتمالی و توافقات منطقهای با اعراب، این تهدید را به چالشی پرهزینه تبدیل کرده است. آینده، چه با حمله محدود و چه با ادامه دیپلماسی، به انتخابهای تهران، تلآویو، و واشنگتن بستگی دارد. آیا خاورمیانه به سوی آرامش گام برمیدارد یا در آتش تنش فرو میرود؟ با کارت جدیدی که ایران با به دست آوردن اطلاعات مراکز حیاتی اسرائیل، روی میز قرار داده به نظر می رسد آرایش نظامی علیه ایران بار دیگر تغییر کند و بازیگران با احتیاط بیشتری از حمله نظامی سخن بگویند.
213
