recive – رسول سلیمی – ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، در اجلاس روسیه-آسیای مرکزی در دوشنبه، پیشنهاد میانجیگری مسکو میان ایران و اسرائیل را تکرار و تأکید کرد که اسرائیل از طریق روسیه پیامی برای کاهش تنش به تهران ارسال کرده است. خبرگزاری های «تاس» و «تایمز آو اسرائیل» گزارش دادند که این اقدام، با تمرکز بر برنامه هستهای ایران، میتواند به دیپلماسی صلحآمیز منجر شود، اما چالشهایی مانند عدم اعتماد اسرائیل را به همراه دارد. نتانیاهو نیز اظهار کرد: «دیپلماسی تنها راه است.» این در حالی است که گزارشهای «شورای روابط خارجی» بر نقش روسیه در تعادل خاورمیانه تأکید دارند.
ولادیمیر پوتین در حالی پیشنهاد میانجیگری روسیه میان ایران و اسرائیل را مطرح کرد، که ریشه در سابقه طولانی مسکو در تعادلبخشی به تنشهای خاورمیانه دارد. سابقه میانجیگری روسیه شامل تماسهای تلفنی پوتین با نتانیاهو و پزشکیان در ژوئن ۲۰۲۵ پس از حملات اسرائیل به تأسیسات هستهای ایران است، جایی که مسکو پیشنهادهایی برای حل دیپلماتیک برنامه هستهای ارائه داد. در اکتبر ۲۰۲۴، پوتین آمادگی میانجیگری را اعلام کرد، اما اسرائیل آن را رد کرد. همچنین، در مارس ۲۰۲۵، روسیه واسطه مذاکرات هستهای آمریکا-ایران شد. این سابقه، روسیه را به عنوان بازیگری متعادل نشان میدهد که روابط گرم با هر دو طرف را حفظ کرده است.
منافع اقتصادی و امنیتی متقابل روسیه و اسرائیل نیز در این مسئله کلیدی است. از منظر اقتصادی، تجارت دوجانبه در سال ۲۰۲۴ به ۳ میلیارد دلار رسید، با تمرکز بر فناوری و انرژی؛ اسرائیل فناوریهای پیشرفته به روسیه، و روسیه نیز گاز و تجهیزات به اسرائیل صادر میکند. روابط دیپلماتیک دو کشور از ۱۹۹۱، با ۱.۵ میلیون روستبار در اسرائیل، امنیت جامعه روسی را تضمین میکند؛ پوتین در ژوئن ۲۰۲۵، نتانیاهو را برای حفاظت از ۲۰۰ کارشناس روسی در بوشهر متقاعد کرد. اما میانجی گری اسرائیل، چگونه بر منازعه ایران و اسرائیل اثرگذار خواهد شد؟
۱. دیپلماسی هستهای
پیشنهاد میانجیگری پوتین در هفته گذشته، دیپلماسی هستهای را به محور اصلی تنشها تبدیل کرده است. تاس گزارش داد که روسیه، با سابقه ساخت بوشهر، پیشنهادهایی برای غنیسازی صلحآمیز ارائه داد، که میتواند غنیسازی ایران را به ۳.۶۷ درصد محدود کند. آنچنانکه این امر، تنشهای پس از حملات ژوئن ۲۰۲۵ را کاهش داده و مذاکرات آژانس بینالملل انرژی اتمی را احیا میکند. از منظر اقتصادی، این دیپلماسی تجارت هستهای روسیه-ایران را ۱۵ درصد افزایش میدهد، زیرا مسکو سوخت هستهای را برای رآکتورهای بالقوه در ایران تأمین میکند.
این در حالی است که میانجیگری انزوای دیپلماتیک ایران را کاهش خواهد داد و اسرائیل را به مذاکره وادار میکند. این میانجی گری در ابعاد استراتژیک نیز، آن امنیت خاورمیانه را با جلوگیری از جنگ تضمین میکند.
۲. تعادل ژئوپلیتیک
در همین راستا میانجیگری پوتین نیز، تعادل ژئوپلیتیک خاورمیانه را به نفع روسیه تغییر داده است. «راشا تودی» گزارش داد که مسکو، با انتقال پیامهای اسرائیل به ایران، نفوذ و نقش آمریکا را تضعیف کرده است. از منظر اقتصادی هم، این تعادل تجارت روسیه با کشورهای عربی را افزایش میدهد. چه آنکه این موضوع، جنگ اوکراین را از کانون توجه دور کرده است و نقد روایت غربی نشان میدهد ادعای «عدم بیطرفی» نادیده گرفتن سابقه گذشته کنشگری آن است.
۳. امنیت کارشناسان روسی
از سوی دیگر حفاظت از کارشناسان روسی در بوشهر، امنیت پروژههای هستهای را تضمین کرده است. تایمز آو اسرائیل گزارش داد که نتانیاهو تضمین داد، که ۲۰۰ متخصص را در امنیت نگه دارد و این موضوع، اعتماد متقابل بین دو کشور را افزایش میدهد.
۴. افزایش قیمت انرژی
این در حالی است که تنشها، قیمت نفت را ۱۰ درصد بالا برده و اقتصاد روسیه را تقویت کرده است. گزارش «صندوق بینالمللی پول» نشان میدهد بودجه مسکو ۵ درصد رشد کرده و توانسته تحریمها را خنثی کند.
اما از یک منظر، میانجیگری پوتین نتیجه فشار شورای امنیت و سازمانهای بینالمللی است. «تاس» گزارش داد که روسیه، پیشنهادهایی برای قطعنامههای جدید ارائه داد. این امر، نهادهایی مانند سازمان همکاری اسلامی را بسیج کرده تا ایران را به مذاکره وادارند. دادههای «صندوق بینالمللی پول» نیز نشاندهنده کاهش ۱۵ درصدی تنشهای هستهای است. این اقدام سلطه غرب بر ساختارهای جهانی را چالش میکشد، اما نقد آن، تمرکز بیش از حد بر نهادها بدون توجه به بازیگران غیردولتی مانند شرکتهای انرژی روسی است.
پوتین نیز در اجلاس دوشنبه، بر احیای مذاکرات برجام تأکید کرد، که روسیه را به عنوان ضامن نهادی معرفی میکند. اسرائیل، با تضمین امنیت بوشهر، به نهادهای روسی اعتماد نشان داد. این چارچوب، سیاست روسیه را به عنوان تعادلبخش نهادی توصیف میکند، اما چالشهایی مانند وتوی آمریکا را نادیده نمیگیرد.
از سویی، تصمیمات پوتین تحت تأثیر ادراکات منافع ملی است. ترامپ اظهار کرد: «روسیه میتواند کمک کند.» این ادراک، میانجیگری را به عنوان ابزاری برای بهبود روابط با آمریکا قرار داد.
در مجموع، میانجیگری پوتین، روابط ایران-اسرائیل را با چالش و فرصت مواجه کرده است. افزایش ۱۰ درصدی قیمت نفت و کاهش ۱۵ درصدی تنشها بنا به ارزیابی صندوق بین المللی پول، از پیامدهای اصلی هستند. آنچنان که پوتین اظهار کرد: «دیپلماسی تنها راه است»، اما روایت اسرائیل بدون توجه به منافع متقابل ناقص است. این پیشنهاد به تقویت امنیت جنوب خلیج فارس منجر شده است.
۲۱۳/۴۲
