اولین شواهد از علائم عفونت تنفسی به سبک ابتلای پرندگان، در یک دایناسور غیر پرنده کشف شده است.

بقایای این دایناسور ۱۵۰ میلیون ساله که توسط گروهی از محققان از مؤسسات مختلف در سراسر ایالات متحده کشف شده است، بینش‌های جالب و جدیدی را در مورد چگونگی زندگی و مرگ حیوانات باستانی ارائه می‌دهد.

این مطالعه تحت عنوان “اولین مورد عفونت تنفسی به سبک پرندگان در یک دایناسور غیر پرنده” در مجله “ساینتیفیک ریپورت”(Scientific Report) منتشر شده است.

دایناسور مورد نظر، یک “سوروپاد جوان” یا یک “دایناسور گردن‌دراز” از خانواده “دوتیرکیان”(Diplodocidae) است که “دالی”(Dolly) نام گرفته است. قدمت آن به دوره ژوراسیک و دوران مزوزوئیک بازمی‌گردد و هنگامی که در جنوب غربی مونتانای آمریکا کشف شد، بقایای آن شواهد واضحی از عفونت تهاجمی در نزدیکی برخی از مهره‌های گردن آن را نشان می‌داد.

پس از کشف و بررسی این بقایای فسیلی توسط دانشمندان به سرپرستی “کری وودراف”، آنها گفتند پیش از این هرگز برجستگی‌های استخوانی غیرعادی را که شکل و بافتی غیرعادی داشته باشد، ندیده بودند. در نهایت نیز مشخص شد که این برجستگی‌ها در ناحیه‌های مربوط به کیسه‌های هوایی بوده‌اند که عفونی شده بوده‌اند.

کیسه‌های هوای مشابهی در پرندگان مدرن نیز یافت می‌شود و عموماً برای تبادل اکسیژن با سیستم تنفسی استفاده می‌شود. این کیسه‌های هوایی به ریه‌های “دالی” متصل می‌شدند و بخشی جدایی‌ناپذیر از سیستم تنفسی دایناسورها را تشکیل می‌داده‌اند. تصویربرداری سی‌تی اسکن از این برجستگی‌های نامنظم نشان داد که آنها از استخوان غیرطبیعی ساخته شده‌اند که به احتمال زیاد در واکنش به عفونت ایجاد شده‌اند.

“وودراف” توضیح داد: همه ما این علائم شامل سرفه، مشکلات تنفسی و تب را تجربه کرده‌ایم و در اینجا یک دایناسور ۱۵۰ میلیون ساله وجود دارد که احتمالاً مانند همه ما در هنگام بیماری این علائم را تجربه کرده است.

این به خودی خود جالب است، اما همچنین چیزی به طور بالقوه پیشگامانه‌تر را نشان می‌دهد. اعتقاد بر این است که پرندگان امروزی از دایناسورهای پرنده از خانواده “پرنده‌کفلان” فرگشت یافته‌اند، نه دایناسورهای حجیم مانند “دالی”. این کشف می‌تواند نشان دهد که “پرنده‌کفلان” و “خزنده‌کفلان” بیش از آنچه که قبلاً تصور می‌شد، مشترک هستند.

“پرنده‌کَفَلان”(Ornithischia) راسته‌ای از دایناسورهای منقاردار گیاه‌خوار بودند. از آنجا که استخوان نشیمنگاهی(کفل) در این راسته به پرندگان شباهت دارد آنها را به این نام، می‌نامند.

“خزنده‌کَفَلان”(Saurischia) نیز یکی از دو راسته اصلی دایناسورها هستند که شامل تمام انواع دایناسورهای گوشت‌خوار شامل پرندگان به اضافه یکی از دو تبار اصلی دایناسورهای گیاه‌خوار یعنی خزنده‌پاریختان می‌شود.

بیشتر انواع میانه‌زیستی این دایناسورها مانند آپاتوسور، آلوسور و تیرانوسور شکل باستانی استخوان نشیمنگاهی نیاکان خود را حفظ کرده‌اند و همین امر آنها را از راسته دیگر یعنی پرنده‌کفلان جدا می‌سازد. از این‌رو آنان را دارندگان کفل مشابه با خزندگان می‌نامند.

یافته‌های این مطالعه به نویسندگان آن اجازه داد تا حدس بزنند که عفونت تنفسی می‌تواند ناشی از عفونت قارچی مشابه “آسپرژیلوسیس” باشد. “آسپرژیلوسیس” یک بیماری شایع تنفسی است که امروزه پرندگان، خزندگان و حتی انسان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند همانطور که در “دالی” دیده می‌شود، منجر به عفونت استخوانی شود.

“آسپرژیلوسیس” یک عفونت قارچی است که معمولا در ریه‌ها رخ می‌دهد. این عفونت توسط برخی کپک‌های متعلق به سرده آسپرژیلوس (افشانکچه) ایجاد می‌شود. این کپک اغلب از هوای اطراف تنفس و وارد ریه‌ها می‌شود، اما اکثر افراد را مبتلا نمی‌کند. آسپرژیلوسیس عموماً در افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی مانند آسم، فیبروز سیستیک یا سل ایجاد عفونت می‌کند. همچنین افرادی که پیوند مغز استخوان یا پیوند عضو انجام داده‌اند و افرادی که به دلیل مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها و برخی داروهای درمان سرطان دچار سرکوب سیستم ایمنی شده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به آسپرژیلوسیس هستند. این کپک به ندرت می‌تواند روی پوست تأثیر بگذارد.

آسپرژیلوسیس در انسان، پرندگان و سایر جانوران رخ می‌دهد. موارد آسپرژیلوسیس حاد در افراد دارای دستگاه ایمنی به‌شدت ضعیف، مانند افراد تحت پیوند مغز استخوان رخ می‌دهد. مزمن شدن این عفونت در بدن انسان می‌تواند باعث ایجاد عوارضی شدیدتر در افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی زمینه‌ای مانند آسم، فیبروز سیستیک، سارکوئیدوز، سل یا بیماری انسدادی مزمن ریوی شود. به‌طور معمول، آسپرژیلوسیس به صورت انواع آسپرژیلوسیس مزمن ریوی(CPA)، آسپرژیلوما یا آسپرژیلوسیس برونکو-تنفسی آلرژیک(ABPA) رخ می‌دهد.

این کشف همچنین می‌تواند به کشف اسرار آناتومی تنفسی این حیوانات که مدت‌هاست منقرض شده و به تاریخ پیوسته‌اند، کمک کند.

“وودراف” توضیح می‌دهد: این عفونت فسیلی در “دالی” نه تنها به ما کمک می‌کند تا تاریخچه تکاملی بیماری‌های مربوط به تنفس را در گذشته ردیابی کنیم، بلکه به ما درک بهتری از انواع بیماری‌هایی که دایناسورها مستعد ابتلا به آنها بوده‌اند، می‌دهد. همچنین باعث می‌شود که “دالی” پس از میلیون‌ها سال، امروز برای ما زنده‌تر و شناخته‌شده‌تر شود.

پروفسور “یوان ولف” دستیار پژوهشی این مطالعه گفت: این یک دایناسور قابل توجه و به وضوح بیمار است. ما همیشه دایناسورها را بزرگ و سرسخت می‌دانیم، اما آنها نیز بیمار می‌شده‌اند. آنها مانند پرندگان امروزی به بیماری‌های تنفسی مبتلا می‌شدند، در واقع شاید حتی در برخی موارد به عفونت‌های مرگبار و ویرانگر مبتلا می‌شده‌اند.

اگر فرضیه دانشمندان درست باشد و “دالی” از یک عفونت تنفسی شبیه آسپرژیلوسیس رنج می‌برده است، این حیوان رنج زیادی را متحمل شده است. “دالی” احتمالاً بر اثر ابتلا به این عفونت با کاهش وزن، سرفه، تب و مشکلات تنفسی مواجه بوده است. چنین عفونتی می‌تواند در پرندگان مدرن کشنده باشد و به توضیح مرگ نابهنگام این دایناسور ظاهراً جوان نیز کمک کند.

“یوان ولف” می‌گوید: ما باید به گسترش دانش خود در مورد بیماری‌های باستانی ادامه دهیم. اگر به اندازه کافی خوب نگاه کنیم، ممکن است شروع به شناخت بیشتر در مورد تکامل ایمنی و بیماری‌های عفونی کنیم.

وی افزود: وقتی ما میان تخصص‌های متعدد شامل دامپزشکی، آناتومیستی، دیرینه‌شناسی، دیرینه‌پاتولوژیستی و رادیولوژیستی کار می‌کنیم، می‌توانیم تصویر کامل‌تری از بیماری‌های باستانی به دست آوریم.