مشاهده بادهای فوق‌سریع سیاه‌چاله‌های غول‌پیکر که با سرعت نزدیک به نور حرکت می‌کنند

لیی گو، پژوهشگر ارشد این پروژه از سازمان پژوهش فضایی هلند (SRON) گفت: «ما تاکنون هرگز ندیده بودیم که یک سیاه‌چاله چنین بادهایی با این سرعت ایجاد کند. برای اولین بار، دیده‌ایم که چگونه فوران سریع اشعه ایکس از یک سیاه‌چاله فوراً باعث ایجاد بادهای فوق‌سریع می‌شود که این بادها تنها در یک روز تشکیل می‌شوند».
 
سیاه‌چاله مورد نظر در مرکز کهکشان NGC 3783 قرار دارد که به تازگی توسط تلسکوپ فضایی هابل عکسبرداری شده است.
 
این سیاه‌چاله دارای جرمی تقریباً 30 میلیون برابر خورشید است و با کشیدن مواد اطراف خود، ناحیه‌ای با انرژی بالا به نام هسته فعال کهکشان (AGN) ایجاد می‌کند. این نواحی می‌توانند نور زیادی را در طول امواج مختلف ساطع کنند و همچنین جت‌ها و بادهای شدیدی تولید کنند که به اعماق فضا می‌روند.
 
متئو گوایناتزی، دانشمند پروژه XRISM از آژانس فضایی اروپا (ESA) در این باره اظهار می‌دارد: «هسته‌های فعال کهکشان‌ها (AGN) نواحی بسیار جذاب و شدیدی هستند که هدف‌های اصلی تلسکوپ‌های XMM-Newton و XRISM به‌شمار می‌روند».
 
وی می‌افزاید: «بادهای اطراف این سیاه‌چاله به نظر می‌رسد زمانی ایجاد شده‌اند که میدان مغناطیسی پیچیده AGN ناگهان از هم باز شد – مشابه به فوران‌های خورشیدی، ولی با مقیاسی بسیار بزرگتر که تصور آن سخت است».
 
این بادهای پرانرژی شباهت زیادی به فوران‌های جرم خورشیدی دارند که در آن‌ها مواد فوق‌داغ از خورشید به فضا پرتاب می‌شوند.
 
این مقایسه نشان می‌دهند که سیاه‌چاله‌های غول‌پیکر گاهی اوقات می‌توانند مانند خورشید عمل کنند و فوران‌های مغناطیسی مشابه به خورشید را تولید کنند.
 
در یک مثال تازه، در روز ۲۰ آبان، یک فوران خورشیدی قوی با فوران جرم خورشیدی همراه شد که بادهای خورشیدی را با سرعت اولیه ۱۵۰۰ کیلومتر در ثانیه به بیرون از خورشید پرتاب کرد.
 
کامیله دیه، یکی از اعضای تیم و پژوهشگر آژانس فضایی اروپا (ESA) در این خصوص می‌گوید: «هسته‌های فعال کهکشان‌ها نقش بزرگی در تکامل کهکشان‌های میزبان خود و شکل‌گیری ستارگان جدید دارند».

وی می‌افزاید: «از آنجایی که این بادها تأثیر زیادی دارند، درک بیشتر از مغناطیس AGN‌ها و نحوه ایجاد این بادها برای فهم تاریخچه کهکشان‌ها در سراسر کیهان اهمیت بالایی دارد».
 
گفتنی است این کشف مهم نتیجه همکاری موفقیت‌آمیز دو تلسکوپ فضایی XMM-Newton و XRISM است که به مدت بیش از ۲۵ سال است که در حال مطالعه شدیدترین و داغ‌ترین اجرام کیهانی هستند.
 
تلسکوپ XRISM که در سپتامبر ۲۰۲۳ به فضا پرتاب شد، تمرکز خود را بر کشف نحوه گردش ماده و انرژی در فضا قرار داده است. این دو تلسکوپ با همکاری یکدیگر توانستند این فوران شگفت‌انگیز و بادهای ایجاد شده را شناسایی و تحلیل کنند.
 
در پایان باید گفت این کشف می‌تواند به‌طور قابل توجهی درک ما را از فعالیت‌های سیاه‌چاله‌ها و تأثیر آن‌ها بر تکامل کهکشان‌ها و دیگر پدیده‌های کیهانی افزایش دهد.