سارا ارزانی ، وکیل پایه یک دادگستری – اجرای مجازات اعدام پیش از طلوع خورشید، سابقهای کهن دارد و حتی پیش از ظهور اسلام نیز در تمدنهای مختلف رواج داشته است. در بسیاری از فرهنگها، خورشید نماد پاکی و نور الهی محسوب میشد، در حالی که بدن محکوم به اعدام «ناپاک» تلقی میگردید. از این رو، اجرای حکم پیش از طلوع آفتاب، بهمنزلهی پاک شدن زمین از وجود مجرم پیش از آغاز روز جدید بود. این نگرش در طول تاریخ تداوم یافت و پس از اسلام نیز با مفاهیم شرعی تلفیق شد.
دلایل حقوقی و عملی
از منظر حقوقی، تعیین زمان اجرای حکم پیش از طلوع آفتاب چندین مزیت دارد:
۱. جلوگیری از تأخیر در اجرای عدالت: اگر محکوم تا صبح روز بعد زنده بماند، ممکن است به دلایل مختلف (مانند درخواست عفو، کشف مدارک جدید یا فشارهای اجتماعی) اجرای حکم به تأخیر بیفتد.
۲. کاهش فشار روانی بر محکوم و خانوادهاش: اجرای سریعتر حکم، از طولانیشدن رنج انتظار میکاهد.
۳. حفظ نظم عمومی: انجام اعدام در ساعات اولیه روز، معمولاً با جمعیت کمتری همراه است و از بروز واکنشهای غیرقابل کنترل جلوگیری میکند.
استثنائات و جزئیات اجرایی
آییننامه اجرای احکام اعدام با حساسیتهای بالایی تدوین شده و موارد خاصی را در نظر گرفته است. برای مثال:
اگر محکوم زن باردار باشد، اجرای حکم تا سه ماه پس از زایمان به تعویق میافتد.
در شرایط خاص، مانند بیماری محکوم یا نیاز به رسیدگیهای قضایی اضافی، ممکن است زمان اجرای حکم تغییر کند.
اجرای حکم اعدام پیش از طلوع آفتاب، ترکیبی از ملاحظات تاریخی، دینی و حقوقی است. این سنت نهتنها بهدلیل پیشینه فرهنگی، بلکه بهخاطر کارآمدی در فرآیند دادرسی و اجرای عدالت تداوم یافته است. با این حال، همواره استثنائاتی وجود دارد که بر اساس مصالح اجتماعی و انسانی، قابلیت تعدیل دارد. این رویکرد نشاندهنده تعادل میان سختی قانون و ملاحظات انسانی در نظام قضایی است.
46
