تینا مزدکی_پژوهش دانشمندان زیر آبهای کم عمق دریاچه ایسیککول قرقیزستان، بقایای غرقشدهای همچون سازههای آجری، سنگ آسیاب، قطعات تزیینی معماری، آرامگاهی متعلق به مسلمانان مربوط به قرن ۱۳ و ۱۴، تدفینها و ظروف بزرگ سفالی را آشکار کرد. این یافتهها تأیید میکند که پیشتر یک سکونتگاه پررونق در این منطقه وجود داشته که در نهایت بر اثر زمینلرزه به زیر آب فرو رفته است.
اهمیت این کشف در ایسیککول این است که وجود یک شهر قرونوسطایی جاده ابریشم را که مدتها گمشده تصور میشد، با شواهد مستقیم از معماری، تجارت و زندگی مذهبی آن دوره ثابت میکند. آثار و سازههای بهدستآمده اکنون به پژوهشگران امکان میدهد فرهنگها، اقتصاد و باورهای مردمان آسیای مرکزی را بازسازی کنند و همزمان از یک محوطه باستانی زیرآبی منحصربهفرد که قرنها پنهان مانده بود، حفاظت کنند.
نخستین محوطه: بقایای یک شهر قرونوسطایی
اولین سایتی که تیم کاوش در ایسیککول با آن روبهرو شد، بقایای یک شهر قرونوسطایی بود. در این محل ساختمانهای آجری، بقایای سازههای ویرانشده و یک سنگ آسیاب برای خرد کردن غلات پیدا شد. همچنین نشانههایی از یک سازه تزیینی که میتواند متعلق به یک بنای اجتماعی مانند مسجد، حمام یا مدرسه باشد، کشف شد. پژوهشگران بقایای سازههای سنگی و چوببست را ثبت کردند و برای تعیین قدمت، نمونههایی از مصالح را برای آزمایش ارسال کردند.
والری کولچنکو، سرپرست تیم قرقیزستانی توضیح میدهد محوطه مورد مطالعه یک شهر یا یک تجمع تجاری بزرگ در یکی از مسیرهای مهم جاده ابریشم است که اوایل قرن پانزدهم، بر اثر یک زمینلرزه مهیب، شهر به زیر آبهای دریاچه فرو رفت. کولچنکو شدت این حادثه را با فاجعه آتشفشانی پمپئی مقایسه میکند و بر این باور است که شهر به سرعت غرق شده است.
تیم پژوهش قطعات چوب و سایر مواد آلی بهدستآمده از سازهها را برای تحلیل درختسنجی (بررسی حلقههای رشد برای تعیین سن) و تاریخگذاری طیفسنجی جرمی شتابدهنده (AMS) که یکی از دقیقترین روشهای کربنسنجی است، ارسال کرد.
محوطه دوم: آرامگاهی زیر آب
دومین محوطه کشفشده، آرامگاه مسلمانان متعلق به قرون ۱۳ و ۱۴ بود که با منظری چشمگیر و رازآلود در زیر آب قرار دارد. این قبرستان حدود ۳۰۰ در ۲۰۰ متر وسعت دارد. باستانشناسان تدفینهایی را ثبت کردند که کاملاً مطابق مناسک سنتی اسلامی انجام شده بودند، اسکلتها به پهلو، با بدن رو به شمال و صورت رو به قبله قرار داده شده بودند.
از این نکرپولیس، بقایای یک مرد و یک زن بازیابی شد که قرار است برای تحلیلهای انسانشناختی دقیقتر بررسی شوند تا سن، وضعیت سلامت و زمینه فرهنگی آنها مشخص شود. این محوطه شواهد مستقیمی از چگونگی گسترش تدریجی اسلام در آسیای مرکزی در دوران جاده ابریشم ارائه میدهد.
ماکسیم منشیکوف، یکی از پژوهشگران حاضر در این پژوهش میگوید: «مردم اینجا پیرو ادیان مختلفی از جمله تنگریگرایی، بودائیسم و مسیحیت نستوری بودند. نخبگان سیاسی اغلب در دوره حکومت خود به اسلام میگراییدند، اما این دین تا قرن سیزدهم در آسیای مرکزی فراگیر نشد و پیش از آن عمدتاً دین اشراف و فعالان اقتصادی بود.»
محوطه سوم: سفالهای قرونوسطایی و یک خُم بزرگ دستنخورده
در محوطهای دیگر، قطعاتی از سفالهای قرونوسطایی همراه با یک خُم بزرگ که بهطور کامل سالم مانده بود، کشف شد. خُم یک ظرف بزرگ ذخیرهسازی برای نگهداری غلات، مایعات و سایر کالاهاست. این خُم هنوز در بستر دریاچه مدفون است و قرار است در فصل بعدی کاوش با دقت بالا بیرون آورده شود.
در نزدیکی این ظرف، سه تدفین یافت شد که احتمالاً به یک گورستان قدیمیتر تعلق دارند. این موضوع نشان میدهد که منطقه در دورههای مختلف مورد استفاده بوده و تاریخ پیچیدهای از استقرار و توسعه چندلایه داشته است.
تیم پژوهش همچنین دیوارهای گِلی، خاکهای مدفون و بقایای سازههای گرد و چهارگوش را با حفاری زیرآبی ثبت کرد. این سازهها احتمالاً بخشهایی از خانهها یا ساختمانهای عمومی بودهاند. بررسی این لایهها برای بازسازی ترتیب زمانی رشد، دگرگونی و زوال شهر پیش از غرقشدن آن اهمیت حیاتی دارد.
پهپادهای زیرآبی پیشرفته آزمایشگاه Trionix نقشهای دقیق از این ویرانهها تهیه کردند تا پیش از فرسایش بیشتر، یک رکورد دیجیتال پایدار از محوطه ثبت شود. برای باستانشناسان، ایسیککول تنها یک دریاچه نیست، بلکه یک کپسول زمان است؛ جایی که هر قطعه از یک سنگ آسیاب گرفته تا یک اسکلت، روایتی از تجارت، باورها و زیست انسانها در حاشیه جاده ابریشم را آشکار میکند.
منبع: newatlas
۲۲۷۳۲۳