recive – رسول سلیمی: فعالیتهای دیپلماتیک ترکیه با تمرکز بر میانجیگری در آتشبس غزه و افغانستان-پاکستان، و گسترش نفوذ در سوریه، نشاندهنده استراتژی واقعگرایانه آنکارا برای حداکثرسازی قدرت در خاورمیانه و آسیای مرکزی است.
این اقدامات، که پس از سقوط اسد شتاب گرفت، ترکیه را به عنوان بازیگری کلیدی در مدیریت بحرانهای منطقهای تثبیت میکند. اردوغان در اجلاس دوحه تأکید کرد: «ترکیه آماده است تا صلح پایدار را تضمین کند.» مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا نیز در بیانیه مشترک، از نقش ترکیه قدردانی کرد اما به نگرانیهای اسرائیلی اشاره کرد.
فعالیتهای اخیر ترکیه اثرات چندگانهای بر نفوذ دیپلماتیک و مدیریت منطقهای داشته است. محور اول نفوذ در سوریه است که شامل تجارت ۱.۹ میلیارد دلاری و آموزش ارتش جدید میشود. محور دوم نقش در آتشبس غزه که ترکیه را به عنوان ضامن معرفی کرده و نظارت بر اجرای توافق را بر عهده دارد. محور سوم نقش در آتشبس طالبان-پاکستان که با میانجیگری دوحه، حملات مرزی را متوقف کرد و محور چهارم گسترش به آسیای مرکزی که تجارت با ترکمنستان و قزاقستان را ۳۰ درصد افزایش داد.
نفوذ ترکیه در سوریه پس از سقوط اسد در دسامبر ۲۰۲۴، با حمایت از تحریرالشام و گسترش اقتصادی، به سطح استراتژیکی رسیده و آنکارا را به بازیگر اصلی دمشق تبدیل کرده است. عملیات «طلوع آزادی» که با چراغ سبز ترکیه آغاز شد، ارتش ملی سوریه (SNA) را تقویت و نفوذ کردها را محدود کرد. دادههای کمی نشان میدهد تجارت دوجانبه میان آنکارا و دمشق به ۱.۹ میلیارد دلار در هفت ماه اول ۲۰۲۵ در مقایسه با ۲.۶ میلیارد کل ۲۰۲۴ رسیده است. اثرات اقتصادی شامل بازسازی زیرساختها با ۱۴ میلیارد دلار سرمایهگذاری مشترک با قطر و آمریکا است، مانند خط لوله گاز کیلس-حلب که گاز آذربایجان را به سوریه میرساند.
اما نقش ترکیه در آتشبس غزه، با میانجیگری در مذاکرات شرمالشیخ، آنکارا را به ضامن کلیدی توافق ۲۰ محوری ترامپ تبدیل کرده و نفوذ دیپلماتیک را در برابر اسرائیل افزایش داده است. ترکیه، با روابط نزدیک به حماس، فشار بر قاهره را برای پذیرش طرح اعمال کرد و اکنون در تسک فورس مشترک با قطر، مصر و آمریکا، اجرای آتشبس را نظارت میکند. دادههای رویترز نشاندهنده ورود ۶۰۰ کامیون کمک روزانه است، که ترکیه ۲۰ درصد آن را تأمین میکند.
از سوی دیگر نقش ترکیه در آتشبس طالبان-پاکستان، با میانجیگری دوحه (۱۹ اکتبر)، حملات مرزی را متوقف کرد و نفوذ آنکارا را به آسیای مرکزی گسترش داد. مذاکرات استانبول (۲۳-۲۷ اکتبر) که با شکست موقت روبرو شد، تعهد کابل به مهار طالبان پاکستان را تضمین کرد که این مسئله، ترکیه را به عنوان میانجی بین اسلامآباد و کابل معرفی میکند. بنابراین از منظر واقعگرایی، فعالیتهای اخیر ترکیه تعقیب منافع ملی در سیستم آنارشیک بینالمللی را نشان میدهد، جایی که دولتها قدرت را حداکثرسازی میکنند. هانس مورگنتا در «سیاست میان ملتها» استدلال میکند که سیاست خارجی بر اساس تعادل قدرت است، نه ایدئولوژی، و ترکیه نمونهای کلاسیک است: نفوذ در سوریه با حمایت از تحریرالشام برای امنیت مرزها و دسترسی به منابع، تجارت ۱.۹ میلیارد دلاری را تضمین میکند.
در مجموع، واقعیتهایی مانند بیانیه اردوغان، استراتژی ترکیه برای «رهبری منطقهای» را فاش میکنند. این چارچوب بر حداکثرسازی قدرت تمرکز دارد؛ از سوی دیگر اگر تعادل با چین و روسیه برهم خورد، ترکیه به سمت غرب چرخش می کند. بنابراین فعالیتهای ترکیه نفوذ در سوریه، غزه و افغانستان-پاکستان را افزایش داد و مدیریت منطقه را به نفع منافع ملیاش تغییر داد.
۲۱۳/۴۲
